Από τη συνάντηση ΗΠΑ - ΑSEAN στις 15 Φλεβάρη στην Καλιφόρνια

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ο Ομπάμα έγινε ο πρώτος ηγέτης μιας χώρας - μη μέλους της ASEAN που υποδέχτηκε τις 10 αυτές χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας (Βιετνάμ, Ινδονησία, Καμπότζη, Λάος, Μαλαισία, Μπρουνέι, Μιανμάρ, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, Φιλιππίνες), αμέσως μετά και την επίσημη συγκρότηση της Οικονομικής Κοινότητας της ASEAN (ως «κοινότητα» με αρκετά στοιχεία ενιαίας αγοράς). Η δημιουργία της Κοινότητας (που εγκρίθηκε οριστικά στη Σύνοδο Κορυφής της ASEAN τον περασμένο Νοέμβρη) άνοιξε ακόμα περισσότερες προοπτικές για τα μονοπώλια που ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε μια από τις γωνιές του πλανήτη με τους υψηλότερους ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2014, η ASEAN έγινε ο μεγαλύτερος αποδέκτης Αμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ - Foreign Direct Investment - FDI) «στον αναπτυσσόμενο κόσμο», σύμφωνα τουλάχιστον με τα όσα η ίδια ισχυρίζεται. Τη χρονιά αυτή, η ροή ΑΞΕ στην περιοχή ανέβηκε για 3ο συνεχόμενο χρόνο (από 117,7 δισ. δολάρια το 2013 σε 136,2 δισ. το 2014), παρά τη μείωση των ροών ΑΞΕ διεθνώς και την ανισόμετρη παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.

Ανοίγοντας τις εργασίες της Συνόδου, ο Ομπάμα εξήγησε ανοικτά πως το άνοιγμα στην περιοχή αφορά την ανάγκη (και) των αμερικανικών μονοπωλίων να εξασφαλίσουν νέα πεδία αύξησης της κερδοφορίας τους και νέας αναβάθμισης της θέσης τους στη διεθνή αγορά. «Ως πρόεδρος επέμεινα ότι, ακόμα και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν επείγουσες απειλές στον κόσμο, η εξωτερική μας πολιτική πρέπει επίσης να αρπάζει νέες ευκαιρίες. Και λίγες περιοχές αντιπροσωπεύουν περισσότερες ευκαιρίες για τον 21ο αιώνα από ό,τι η περιοχή Ασίας - Ειρηνικού», υπογράμμισε μεταξύ άλλων.

Οπως πρόσθεσε, από το 2009, το εμπόριο μεταξύ ΗΠΑ - ASEAN αυξήθηκε κατά 55%. Σήμερα, τα μέλη της Κοινότητας ως σύνολο αποτελούν τον 4ο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο (ως προς τις συναλλαγές που αφορούν εμπορεύματα) των ΗΠΑ.

Στο πλαίσιο της αυξημένης σημασίας που η Ουάσιγκτον αποδίδει στην περιοχή, ο Ομπάμα μάλιστα ανακοίνωσε την πρωτοβουλία «Σύνδεση ΗΠΑ - ASEAΝ» (US - ASEAN connect), η οποία έχει τέσσερις πυλώνες: την Επιχειρηματική Σύνδεση των δύο πλευρών, για τη στενότερη εμπορική συνεργασία τους, ειδικά σε τομείς όπως οι Υποδομές και οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Την Ενεργειακή Σύνδεση, που θα αφορά ειδικά την ανάπτυξη του τομέα της Ενέργειας στην περιοχή της ASEAN, όπου ο ενεργειακός πλούτος είναι πολύ σημαντικός (βλ. εδαφικές διαφορές σε Νότια και Ανατολική Κινεζική Θάλασσα). Τη Σύνδεση Καινοτομίας, που αφορά την ενθάρρυνση της ανάπτυξης και αξιοποίησης νέων επιστημονικών και τεχνολογικών εφαρμογών. Την Πολιτική Σύνδεση, για την επιτάχυνση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων σε χώρες με μεγάλο περιθώριο συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίου.

Ειδικά στον κλάδο στρατηγικής σημασίας της Ενέργειας, φαίνεται ότι τα αμερικανικά μονοπώλια έχουν εντοπίσει «ψωμί» σε διάφορα πεδία, καθώς στο «Πλάνο Εργασίας για την Ενεργειακή Συνεργασία ΗΠΑ - ASEAN 2016-2020», ως τομείς που ιεραρχούνται οι επενδύσεις ξεχωρίζουν οι εξής: Ενεργειακή Απόδοση και Διατήρηση. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Κλάδος Ενέργειας (σ.σ. εδώ συγκαταλέγονται και πλευρές της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας). Φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Οι παραπάνω προτεραιότητες συνδέονται με τις επισημάνσεις αρκετών στελεχών επιχειρήσεων ότι η Νοτιοανατολική Ασία προσφέρεται για συνδυασμένες επενδύσεις σε διάφορες ΑΠΕ (το «Πλάνο» αναφέρεται στην ανάπτυξη της γεωθερμικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας), ενώ τα αποθέματα σε πετρέλαιο και αέριο αρκετοί υποστηρίζουν ότι είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Για παράδειγμα, πριν μερικά χρόνια, το ερευνητικό ίδρυμα που χρηματοδοτεί το Κογκρέσο, U.S. Energy Information Administration (ΕΙΑ) στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, υπολόγιζε τα διαπιστωμένα και μαζί τα πιθανολογούμενα αποθέματα πετρελαίου σε 11 δισεκατομμύρια βαρέλια και φυσικού αερίου σε 190 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Αυτό εξηγεί και την ευρεία δράση που έχουν στην περιοχή κολοσσοί όπως οι αμερικανικοί «Chevron», «Εxxon Mobil», αλλά και BP (βρετανικός), «Total» (γαλλικός) κ.τ.λ.

Ενδεικτική της σημασίας που δίνουν οι ΗΠΑ στην περιοχή, είναι και η δήλωση που είχε κάνει ο Ομπάμα στις αρχές του μήνα, μετά τις επίσημες υπουργικές υπογραφές που μπήκαν στη Διειρηνική Συμφωνία Συνεργασίας και Εμπορίου (ΤPP) (συμμετέχουν ΗΠΑ, Ιαπωνία, Μαλαισία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Μπρουνέι, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς, Μεξικό, Χιλή, Περού), εξηγώντας: «Η ΤΡΡ επιτρέπει στην Αμερική - και όχι σε χώρες όπως η Κίνα - να συντάξουν τους κανόνες του δρόμου του 21ου αιώνα, πράγμα που είναι εξαιρετικά σημαντικό για μια περιοχή τόσο δυναμική όπως αυτή της Ασίας και του Ειρηνικού».

Είναι καθαρό, λοιπόν, ότι η Ουάσιγκτον επενδύει στην παρουσία της στην περιοχή συνολικά, για τη διασφάλιση και διεύρυνση του προβαδίσματος που έχει απέναντι σε άλλους εκπροσώπους ισχυρών μονοπωλίων. Από αυτή την αφετηρία, το άνοιγμα του αμερικανικού κεφαλαίου στην περιφέρεια αυτή θα ενταθεί με όλα τα μέσα, εφόσον εκτιμά ότι διαθέτει «δυναμική» μεγαλύτερη από άλλες.

Σε αυτή τη βάση, το αμερικανικό κεφάλαιο καθορίζει το βηματισμό του. Τον Ιούνη του 2015, ο διευθυντής Θαλάσσιων Σχέσεων Νοτιοανατολικής Ασίας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Τζέιμς Καρούζο, σημείωνε, μιλώντας σε συζήτηση μιας αμερικανικής «δεξαμενής σκέψης», ότι τα κράτη και οι εταιρείες στην περιοχή «απογοητεύονται» επειδή οι αμερικανικές εταιρείες - των οποίων κατά τ' άλλα θεωρούν ελκυστικά τα προϊόντα - δε δραστηριοποιούνται με την ίδια άνεση και οργάνωση που το κάνουν «ανταγωνιστές τους από την Κίνα ή την Ιαπωνία». Ο ίδιος τόνιζε πως σήμερα αμερικανικές εταιρείες ελέγχουν το 13% της αγοράς υποδομών στη Νοτιοανατολική Ασία και ότι η οργάνωση μιας υποδομής τύπου «one stop shop» (δηλαδή με μια στάση βρίσκεις όλα όσα χρειάζεσαι) θα συνέβαλε στην «οργάνωση πόρων» μεταξύ διαφόρων «παραγόντων», όπως το αμερικανικό υπουργείο Οικονομίας, την Τράπεζα Εισαγωγών - Εξαγωγών, της γνωστής USAID (παραμάγαζο της CIA που στρώνει έδαφος για τα αμερικανικά μονοπώλια), του Εμπορικού Επιμελητηρίου κ.τ.λ. Ως δείγμα της «αφοσίωσης» των ΗΠΑ στην περιοχή, ο Καρούζο είχε αναφέρει μεταξύ άλλων πως το 2014 η χώρα του ήταν πρώτος ξένος επενδυτής στην Ινδονησία, αλλά και ότι οι αμερικανικές εταιρείες πρέπει να διαφημίσουν την «κοινωνική ευαισθησία» τους, για να δείξουν αυτό που τις κάνει να διαφέρουν από τις άλλες.

Η ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή ασφαλώς δεν είναι άσχετη από την προτεραιότητα που αυτή αποκτά για τα μονοπώλιά της. Μιλώντας τον περασμένο Νοέμβρη στο Επιχειρηματικό Συμβούλιο ASEAN, στην Κουάλα Λουμπούρ, ο Ομπάμα εξήγησε ότι η χώρα του «έχει αυξήσει τη δέσμευσή της απέναντι στην περιοχή σε όλους τους τομείς. Δυναμώσαμε τις συμμαχίες μας. Εκσυγχρονίσαμε τη στάση μας ως προς την άμυνα. Περισσότερες αμερικανικές (στρατιωτικές) δυνάμεις γύρω από περισσότερα τμήματα της περιοχής πραγματοποιούν εκπαιδεύσεις και ασκήσεις. Διευρύναμε τη συνεργασία μας με αναδυόμενες δυνάμεις και οικονομίες, όπως οι Μαλαισία, Ινδονησία, Βιετνάμ και Ινδία».

Στο πλαίσιο της «δέσμευσής» της στην περιοχή, προφανώς η Ουάσιγκτον εντάσσει και την έναρξη περιπολιών αμερικανικών αντιτορπιλικών στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, τα «σενάρια» μέχρι και για κοινές περιπολίες με την Ινδία. Στην ίδια βάση, ιεραρχεί την ενίσχυση της συνεργασίας με χώρες όπως το Βιετνάμ, όπου το Μάη ο Ομπάμα θα κάνει επίσημη επίσκεψη. Γενικά, οι ΗΠΑ διαμηνύουν την ετοιμότητά τους να δράσουν για την «ελευθερία της ναυσιπλοΐας» στην περιοχή, που έχει στρατηγική σημασία και για το εμπόριο, τη μεταφορά των ενεργειακών πόρων. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 30% της ποσότητας ακατέργαστου πετρελαίου που διακινείται διεθνώς και το 50% του υγροποιημένου φυσικού αερίου διακινούνται μέσω της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Γύρω στα 14 εκατομμύρια βαρέλια ακατέργαστου πετρελαίου περνούν κάθε μέρα από τη Νότια Κινεζική Θάλασσα και τον κόλπο της Ταϊλάνδης.

Αλλωστε, η «συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας» αφορά ειδικό κεφάλαιο στο «Σχέδιο Δράσης για την εφαρμογή της Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης ASEAN - US». Εκεί προβλέπεται «η προώθηση του διαλόγου και η ενίσχυση της συνεργασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων περιφερειακής ασφάλειας... Η εμβάθυνση της θαλάσσιας συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας συνεργασίας για την έρευνα και τη διάσωση και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην περιοχή...».