Associated Press

Ποικίλες ήταν οι κινητοποιήσεις στη διάρκεια του Φόρουμ

Κατά το άνοιγμα, καθορίστηκε ο προοδευτικός χαρακτήρας της μεγάλης συνάντησης, με μια θετική και σαφή ομιλία του κυβερνήτη του κρατιδίου Ολίβιο Ντούτρα, σύμφωνα με την οποία «η παγκόσμια οικονομική και πολιτική εξουσία επέβαλε στους κυβερνήτες σε διάφορα μέρη την αποδοχή μιας νεοφιλελεύθερης συνταγής. Τα αναδιανεμητικά σχέδια και τα σχέδια κοινωνικής περίθαλψης των νεοφιλελεύθερων εδώ και δυο δεκαετίες κάλυψαν, στην πραγματικότητα, τον πόλεμο των οικονομικών και αποικιακών συμφερόντων. Ετσι, όπως η συμπονετική θρηνωδία για την εξαθλίωση των λαών όξυνε την εκμετάλλευση των περιφερειακών εθνών, το εγκώμιο στην ελευθερία μασκάρεψε την τυραννία της αγοράς και των υπερεθνικών δυνάμεων».

Ο κυβερνήτης τόνισε το ρόλο των λαϊκών οργανώσεων, του μαζικού κινήματος, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των πολιτικών κομμάτων της Αριστεράς, για να υπογραμμίσει ότι «το παγκόσμιο κοινωνικό φόρουμ είναι ο χώρος που χρειαζόμασταν για την ανάκτηση της πιο πολύτιμης κληρονομιάς, που, ήδη, έχει οικοδομηθεί στη διάρκεια της Ιστορίας της ανθρωπότητας: Της αλληλεγγύης».

Associated Press

Στη διάρκεια 5 ημερών, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 300 δραστηριότητες, όπως συνδιασκέψεις, παράλληλα σεμινάρια, νεανικές κατασκηνώσεις, συναντήσεις κοινοβουλευτικών και συναντήσεις παραγόντων τοπικής αυτοδιοίκησης. Υπερπλήρη ακροατήρια έζησαν θερμές συζητήσεις, των οποίων βασικό στοιχείο ήταν η οξεία κριτική ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό. Για να περιλάβει την ποικιλία των ενδιαφερόντων και την πολλαπλότητα των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, εθνικών, φυλετικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντολογικών προβλημάτων που είναι στο προσκήνιο σε όλο τον κόσμο, το Φόρουμ χωρίστηκε σε τέσσερις μεγάλους θεματικούς άξονες. Ο πρώτος αφορούσε «την παραγωγή πλούτου και την κοινωνική αναπαραγωγή», όπου έγινε προσπάθεια προβληματισμού σχετικά με την οικοδόμηση ενός «συστήματος παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών για όλους», με το διεθνές εμπόριο, με το χρηματιστικό σύστημα και όπου έγινε επίσης συζήτηση σχετικά με τις λειτουργίες της γης. Ο δεύτερος άξων αφιερώθηκε στην «πρόσβαση στον πλούτο και στη βιωσιμότητα», όπου η ανησυχία ήταν η μετατροπή της επιστημονικής ανάπτυξης σε ανθρώπινη ανάπτυξη, το περιβάλλον, η κατανομή του πλούτου και η οργάνωση «βιώσιμων πόλεων», για να δοθεί διέξοδος στη σημερινή κρίση των πόλεων. Ο τρίτος άξων είχε σαν τίτλο «Η επιβεβαίωση της κοινωνίας των πολιτών και των δημοσίων χώρων», όπου έγιναν διασκέψεις και συζητήσεις για τη δράση της κοινωνίας των πολιτών, την έννοια του πολίτη, τον εκδημοκρατισμό των ΜΜΕ και την πολιτιστική ταυτότητα. Τέλος, ο τέταρτος άξων επικεντρώθηκε σε θέματα, σχετικά με «την πολιτική εξουσία και τη δεοντολογία της νέας κοινωνίας», δίνοντας χώρο σε συζητήσεις για «τα θεμέλια της δημοκρατίας και της νέας εξουσίας», «τον εκδημοκρατισμό της διεθνούς εξουσίας», «το μέλλον των εθνών - κρατών» και «την οικοδόμηση της ειρήνης».

Διάφορες ήταν οι δηλώσεις, που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τη φύση και την εμβέλεια του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, υπογραμμίζοντας το χαρακτήρα του σαν κοινού χώρου των κοινωνικών κινημάτων σε αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στα σοβαρά προβλήματα που δημιούργησε ο νεοφιλελευθερισμός, διαφόρων τύπων και εμβελειών, μερικών μεσοπρόθεσμων, που απλώς μετριάζουν τις επιζήμιες συνέπειες του συστήματος, άλλων σύμφωνων με τις επιθυμίες των λαών και των εργαζομένων.

Κάτω από το κεντρικό σύνθημα «Ενας άλλος κόσμος είναι δυνατός», το επίσημο κείμενο της παρουσίασης του Φόρουμ, που είχε αναλάβει η οργανωτική επιτροπή, σημειώνει ότι «το Φόρουμ είναι ένας νέος παγκόσμιος χώρος για σκέψη και οργάνωση όλων εκείνων που αντιτίθενται στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και οικοδομούν εναλλακτικές λύσεις, για να δώσουν προτεραιότητα στην ανθρώπινη ανάπτυξη και στο ξεπέρασμα της κυριαρχίας των αγορών σε κάθε χώρα και στις διεθνείς σχέσεις», τονίζοντας ότι οι κινητοποιήσεις που προαναφέραμε «αποκάλυψαν την εμφάνιση ενός παγκόσμιου κινήματος πολιτών, πέραν των εθνικών συνόρων, αντίστασης στο νεοφιλελευθερισμό».

Ηδη, η Ενωση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων αποδίδει στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ την αόριστη αποστολή «της υποστήριξης της δομής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε όλο τον κόσμο, αναζητώντας παρέμβαση στο διεθνές περιβάλλον», υπογραμμίζοντας την ανάγκη συζήτησης και πρότασης εναλλακτικών λύσεων για μια ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και με κοινωνική δικαιοσύνη, μην αναφέροντας καθαρά το νεοφιλελευθερισμό σαν τον εχθρό που πρέπει να καταπολεμηθεί. Προβάλλει απλώς μια γενική πλατφόρμα πάλης «για τα ανθρώπινα δικαιώματα» και «επιβεβαίωσης της δέσμευσης για την ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών, υπερασπίζοντας τη λαϊκή κυριαρχία, το ρόλο των πολιτών και τον πολιτικό, εθνικό, φυλετικό πλουραλισμό, τον πλουραλισμό των φύλων και των σεξουαλικών προσανατολισμών».

Από την πλευρά του, ο θεολόγος και συγγραφέας Φρέι Μπέτο, εκπρόσωπος στη Βραζιλία της Θεολογίας της Απελευθέρωσης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, σε άρθρο του στην εφημερίδα «CORREIO DA CIDADANIA», δίνει έναν ορισμό: «Στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, κοινωνικά κινήματα, συνδικάτα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, θρησκευτικές ομάδες και παγκόσμιοι ηγέτες έχουν σαν στόχο τη συζήτηση τακτικής και στρατηγικής, που αποσκοπεί στην εξασφάλιση των δικαιωμάτων των φτωχών και στην εξασθένηση των πολιτικών των αναπροσαρμογών, που ωφελούν τους παγκόσμιους πιστωτές σε βάρος της πλειοψηφίας του πληθυσμού».

Και, στο ίδιο άρθρο, αναφέρει τον Αμερικανό θεωρητικό και πολιτικό επιστήμονα της επικοινωνίας Νόαμ Τσόμσκι, για τον οποίο «Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ θα εξασφαλίσει μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για μια ένωση των λαϊκών δυνάμεων των πιο διαφορετικών τομέων, στις πλούσιες και φτωχές χώρες, προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης εποικοδομητικών εναλλακτικών λύσεων για την υπεράσπιση της συντριπτικής πλειοψηφίας του παγκόσμιου πληθυσμού, που υποφέρει από μόνιμες επιθέσεις ενάντια στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι μια σημαντική ευκαιρία για να προχωρήσουμε στην κατεύθυνση της εξασθένησης των αθέμιτων συγκεντρώσεων εξουσίας και επέκτασης των χώρων δικαιοσύνης και ελευθερίας».

Ο επίτιμος πρόεδρος του Βραζιλιανού Κόμματος των Εργαζομένων, που επευφημήθηκε από ένα πλήθος άνω των 2.000 ατόμων, κατά την ομιλία του με αυτοκριτικό τόνο για το ρόλο της πολιτικής συνείδησης στους κοινωνικούς αγώνες, επίσης ανέλυσε το χαρακτήρα του Φόρουμ: «Εγκαινιάζονται στον καινούριο αιώνα οι διεθνείς δομές για την ενίσχυση της δημοκρατίας και τη γενίκευση των δημοσίων πολιτικών αγώνα ενάντια στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες μεταξύ διαφόρων χωρών και μεταξύ διαφόρων στρωμάτων της κάθε χώρας». Παρακάτω: «Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ μπορεί να εκπροσωπήσει, σ' αυτόν τον αιώνα που ξεκινά, ένα όργανο τεράστιας ιστορικής σημασίας στην κατεύθυνση της καταπολέμησης καταπιεστικών και πολιτικών σχέσεων κάποιων χωρών ενάντια σε άλλες και προνομιούχων τοπικών ELITES ενάντια στις αποκλεισμένες πλειοψηφίες κάθε έθνους. Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ μπορεί να συμβάλει με μεγάλη επιτυχία, έτσι ώστε ο νέος αιώνας να βάλει στο κέντρο των ιστορικών του στόχων τη δίκαιη και βιώσιμη κατανομή του πλούτου, που ο προηγούμενος αιώνας κατόρθωσε να παραγάγει και να πολλαπλασιάσει με τόσο θεαματικό τρόπο».

Δεν έλειψαν και δηλώσεις πιο τολμηρές για το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ σαν μια «Διεθνή των Φτωχών» ή μια «Μη Νεοφιλελεύθερη Διεθνή», ή ανεδαφικές διατυπώσεις για τη δημιουργία ενός «κόμματος της παγκόσμιας Αριστεράς, πλουραλιστικού, όχι καθέτου, όχι ιεραρχημένου, που θα συνενώσει από αναρχικούς, σοσιαλιστές, κομμουνιστές, δημοκράτες, ριζοσπάστες και άλλους», όπως πρότεινε το ηγετικό στέλεχος της Ενωμένης Αριστεράς της Ισπανίας Μανουέλ Μονερέο.

Από την περιεκτική συζήτηση ξεχωρίζουν, πέρα από την τάση απόσπασης που εμφανίζεται σε πολλές δίκαιες, αλλά μερικές, διεκδικήσεις, από ένα πλήθος κινημάτων και μη κυβερνητικών οργανώσεων, τα προβλήματα τα σχετικά με την εναλλακτική λύση, στους κυρίους άξονές τους - οικονομικούς και πολιτικούς. Στο βάθος, χωρίς κανείς να το έχει περιλάβει τυπικά στην επίσημη θεματολογία, ένα ερώτημα, μάλλον δυσάρεστο για πολλούς που φαντάζονταν το Φόρουμ με μια φυσιογνωμία, που δε θα διαμορφωνόταν με βάση την πραγματικότητα, όπως ήρθε να αποδείξει η εκδήλωση του Πόρτο Αλέγκρε: Υπάρχει δημοκρατική εναλλακτική λύση με κοινωνική δικαιοσύνη, στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος; Υπάρχει λύση για τη φτώχεια, που προβάλλει σαν απειλή για τον πολιτισμό;

Εμφανίστηκαν μερικές ευρηματικές και καλοπροαίρετες προτάσεις. Στο οικονομικό επίπεδο, η καθιέρωση του φόρου Τομπέν, που πρότεινε το κίνημα ATTAC της γαλλικής εφημερίδας «MONDE DIPLOMATIQUE». Στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, η ιδέα της γενίκευσης των εμπειριών της λαϊκής συμμετοχής στην επεξεργασία προϋπολογισμών και στη δημόσια διαχείριση, εκεί όπου οι δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις ασκούν την τοπική εξουσία. Παρά τις καλές προθέσεις, είναι προτάσεις, που, ίσως, έχουν ήδη ξεπεραστεί από τη φρικαλέα διάσταση, με την οποία εμφανίζεται η κοινωνική κρίση και από το μειωμένο περιθώριο, που οι εθνικές και υπερεθνικές υπερεξουσίες των κυρίαρχων τάξεων και του ιμπεριαλισμού αφήνουν στα εξαρτημένα έθνη και στα πλατιά στρώματα του λαού, των εργατών, των αγροτών και των αποκλεισμένων σε όλο τον κόσμο. Μέσα στο περιβάλλον αυτό, υποβλήθηκε και εγκρίθηκε με μεγάλη υποστήριξη μια σημαία ριζικής πάλης, όπως η παραγραφή του εξωτερικού χρέους των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Καθώς επίσης και το θέμα του σοσιαλισμού εμφανίστηκε με έμφαση σε τουλάχιστον τέσσερις παρεμβάσεις εξεχουσών προσωπικοτήτων. Ο ιστορικός ηγέτης της Αλγερινής Επανάστασης Μπεν Μπέλα έφθασε να πει με αρκετά κοφτό τρόπο ότι «δεν υπάρχει δημοκρατία στο εσωτερικό της μεγάλης φυλακής του αμερικανικού κεφαλαίου». Ο πρώην Αλγερινός Πρόεδρος είπε ακόμη ότι «ο Τρίτος Δρόμος της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας είναι ένα μηδενικό» και έκανε τη δική του διακήρυξη δημοκρατικής πίστης, «αλλά όχι της δημοκρατίας με την τυπική αστική έννοια, αλλά με την πιο ριζοσπαστική και αντιιμπεριαλιστική έννοιά της».

Ενας άλλος που προχώρησε σε διατυπώσεις ανταγωνιστικές και ενάντια στο σύστημα ήταν ο γνωστός Αιγύπτιος οικονομολόγος και διευθυντής του Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου στο Ντακάρ, Σαμίρ Αμίν, για τον οποίο ο αγώνας για το σοσιαλισμό μπορεί να προβάλει στο κενό μιας πιθανής νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ο Αιγύπτιος οικονομολόγος είπε ακόμη ότι «ο σοσιαλισμός είναι η μόνη διέξοδος» και ότι «δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς σοσιαλισμό».

Ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης της Δημοκρατίας της Κούβας Ρικάρντο Αλαρκόν, ο οποίος σε διάφορες στιγμές του Φόρουμ επευφημήθηκε θερμά, υπήρξε ακόμη πιο εμφαντικός: «Ο πολιτισμός θα εξαφανιστεί εάν δεν καταφέρουμε να νικήσουμε την Αυτοκρατορία, αν δε σταθούμε ικανοί να ανοίξουμε χώρο στον ανθρωπισμό. Το μέλλον θα είναι σοσιαλιστικό ή δε θα υπάρχει μέλλον».

Ο κομμουνιστής δημοσιογράφος, συγγραφέας και ιστορικός, πρώην βουλευτής του ΠΚΚ Μιγκέλ Ουρμπάνο Ροντρίγκες, αφού μίλησε για τις σχέσεις μεταξύ κράτους και αγοράς, επιβεβαίωσε τη σοσιαλιστική προοπτική στον αγώνα ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό.

Στη διάρκεια του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, πραγματοποιήθηκαν διάφορες συζητήσεις για την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική, ιδιαίτερα για το «Σχέδιο Κολομβία», που σχεδιάζει ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός για να συντρίψει τον επαναστατικό αγώνα στη χώρα αυτή. Το «Σχέδιο Κολομβία» αντιμετώπισε τη βίαιη κριτική των συμμετεχόντων.

Στο Φόρουμ των κοινοβουλευτικών και στο κοινό διαφόρων διασκέψεων και συζητήσεων, παρευρέθηκαν διάφορες αντιπροσωπείες κομμουνιστικών κομμάτων, όπως της Βραζιλίας, της Ουρουγουάης, της Αργεντινής, της Κολομβίας, της Βενεζουέλας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Τουρκίας, πέρα από λατινοαμερικανικά προοδευτικά κόμματα του Φόρουμ του Σάο Πάολο, όπως το Βραζιλιανό Κόμμα των Εργαζομένων, το Ευρύ Μέτωπο της Ουρουγουάης, το Επαναστατικό Δημοκρατικό Κόμμα του Μεξικού και επαναστατικές οργανώσεις, όπως οι FARC και ο ELN, παρά τις ενέργειες δυνάμεων του αποκλεισμού, που αποσκοπούσαν στην περιθωριοποίηση αυτών των πολιτικών δυνάμεων και ρευμάτων.

Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ έκλεισε σε κλίμα νίκης, αφού στάθηκε δυνατή η οργάνωση μιας εκδήλωσης τέτοιας σημασίας και διεθνούς απήχησης. Ηδη, έχει προγραμματιστεί νέα συνάντηση στο Πόρτο Αλέγκρε για το Γενάρη του 2002.

Associated Press

Η τεράστια έκταση που έχει πάρει η πείνα σε διεθνή κλίμακα έχει προκαλέσει βαθύτατη ανησυχία στον ΟΗΕ. Μια τελευταία έκθεση, που δόθηκε στη δημοσιότητα εκ μέρους του Γενικού Γραμματέα Κόφι Ανάν, διακήρυσσε ότι δεν υπάρχει σήμερα πιο επείγον χρέος από τη διάσωση ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων ανά τον κόσμο από «τη φοβερή και απάνθρωπη φτώχεια». Και υπέδειχνε ολόκληρη σειρά μέτρων χρηματικής βοήθειας για την ανάπτυξη των φτωχότερων χωρών.

Ανάμεσα σ' αυτά ήταν η εξασφάλιση ιδιωτικών επενδύσεων και η ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων, καθώς η εξωτερική βοήθεια μειώνεται. Πρότεινε, επίσης, «σημαντική και άμεση» ανακούφιση των φτωχότερων χωρών από τα χρέη τους, τη μείωση ή άρση των φορολογικών δασμών και των αναλογιών αγοράς πάνω στις εξαγωγές από αναπτυσσόμενες χώρες. Ανακινούσε, ακόμα, τη δυνατότητα «σε έκτακτες περιστάσεις» αναστολής ή ακύρωσης ενός χρέους, όταν μια χώρα δεν μπορεί να πληρώσει.

Η έκθεση, αποτελούμενη από 64 σελίδες, εξηγούσε: «Ενώ η ανακούφιση από το χρέος απλά αποτελεί ένα από τα διάφορα μέσα οικονομικής βοήθειας, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί πως σε μερικές περιπτώσεις τα βάρη του χρέους αποτελούν αξεπέραστα εμπόδια και είναι ανάγκη να αντιμετωπιστούν επειγόντως». Οι αναπτυσσόμενες χώρες, συνέχιζε η έκθεση, θα μπορούσαν να κάμουν περισσότερα για να ελκύσουν εξωτερικές επενδύσεις, μειώνοντας τη διαφθορά και επαυξάνοντας τις οικονομικές και νομικές εγγυήσεις.

Τον περασμένο Σεπτέμβρη, ηγετικά στελέχη από όλο τον κόσμο, που πήραν μέρος στη συνάντηση κορυφής για τη χιλιετία στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, έθεσαν σαν στόχο τη μείωση κατά το ήμισυ, ως το 2015, του ποσοστού των ανθρώπων που κερδίζουν λιγότερο από 1 (ένα) δολάριο τη μέρα και πεινούν! Παράλληλα, εξέφρασαν την ανησυχία τους για «τα εμπόδια, που αντιμετωπίζουν αναπτυσσόμενες χώρες για τη δραστηριοποίηση των πόρων τους, που χρειάζονται για τη χρηματοδότηση της συγκρατημένης ανάπτυξής τους», πράγμα που οδήγησε στην πιο πάνω έκθεση.

Ο Νότι Ντεσάι, υπογενικός γραμματέας για οικονομικές και κοινωνικές υποθέσεις, δήλωσε ότι η έκθεση αυτή αποτελεί τη βάση για παραπέρα συζητήσεις, που θα οδηγήσουν σε μια διεθνή συνδιάσκεψη, πάνω στην ανάπτυξη της χρηματοδότησης, το Μάρτη 2002.

Η έκθεση, εξάλλου, σημείωνε ότι οι κόσμοι του χρήματος και της ανάπτυξης συναντώνται μέσω του συστήματος αποταμίευσης και επένδυσης. Υπολογίζεται, ότι 7,5 τρισεκατομμύρια δολάρια αποταμιεύτηκαν ή επενδύθηκαν πέρσι σε αναπτυσσόμενες χώρες. Ομως, η καθαρή μεταβίβαση σε εύπορες χώρες έφτασε στα 450 δισ. δολάρια, από τα οποία τα 3/4 απορροφήθηκαν από τις ΗΠΑ. Στο σημείο αυτό, μια πρόταση έλεγε, ότι οι εκβιομηχανισμένες χώρες πρέπει να ανοίξουν τις αγορές τους, χωρίς δασμούς και αναλογίες, στις εισαγωγές από τις λιγότερο αναπτυγμένες και περισσότερο χρεωμένες χώρες.

Πάντως, η έκθεση παρατηρούσε, ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να υιοθετήσουν ένα πιο πρόσφορο κλίμα για τους επενδυτές με «διαφανές, σταθερό και προβλέψιμο πλαίσιο για ιδιωτική επένδυση». Ταυτόχρονα, είναι ανάγκη να αγωνιστούν ώστε να μπορέσουν να κατανείμουν αποτελεσματικά τους περιορισμένους πόρους τους.