Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον μεγάλωσα. Διάβαζα βιβλία και βιβλία που 'χε ο αδερφός μου κι οι φίλοι μας. Μ' άρεσε πολύ το διάβασμα και πιο πολύ η ποίηση. Κοντά στ' αδέρφια μου ζωγράφιζα κι εγώ.

Κρυφά, ονειρευόμουνα να γίνω ζωγράφος, μα μου φαινότανε τόσο απίστευτα μεγάλο που δεν μπορούσε λογικά να χωρέσει στο μυαλό μου».

* * *

Πριν από 100 χρόνια, στις 18 του Φλεβάρη 1914 γεννιόταν η χαράκτρια Βάσω Κατράκη στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας. Ανήμερα 18 του Φλεβάρη φέτος εγκαινιάστηκε στη γκαλερί «Εκφραση - γιάννα γραμματοπούλου» στη Βαλαωρίτου 9α στο Κολωνάκι - έκθεση αυθεντικών χαρακτικών απ' όλες τις φάσεις του δημιουργικού της έργου που ολοκληρώνεται το 1988.

Ανάμεσα στο πλήθος των επισκεπτών ξεπροβάλλουν έργα εξαιρετικά, σμιλευμένα σε μήτρες πέτρας και τσιμέντου με τις τεχνικές που εκείνη εφάρμοζε... Από τα εγκαίνια λείπουν οι φλύαρες ομιλίες κι οι ανούσιοι τύποι, το κλίμα της αίθουσας υποκλίνεται με σεβασμό στο τσιμεντένιο ανάστημα του ξακουσμένου "Ακέφαλου Καβαλάρη", του Αρη Βελουχιώτη... που γεννήθηκε σαν ξυλογραφία. Η πέτρα όμως ήταν το υλικό που επέτρεψε στην Κατράκη να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της παραδοσιακής χαρακτικής και του μικρού μεγέθους, δίνοντάς της τη δυνατότητα για μεγάλες φόρμες που έκαναν ξεχωριστό το έργο της και του χάρισαν διεθνή φήμη και αναγνώριση. Αναγνώριση όχι μόνο για την τεχνική και την αισθητική του έργου της, αλλά κυρίως για τα υψηλά και πανανθρώπινα μηνύματα που εκπέμπει. Η τέχνη της υπερβατική, για την εποχή της πρωτοπορία πανευρωπαϊκή!

Εργο εμβληματικό, μνημειακό και σύγχρονο. Κοινωνική μαρτυρία, σπαράγματα μνήμης χαραγμένα σε ξύλο. Σε πέτρα και τσιμέντο χαραγμένη η τραγική μοίρα του λαού και οι αγώνες του για ελευθερία. Η Κατράκη, με συνέπεια θαυμαστή, απεικόνισε τα μεγάλα, τα θεμελιώδη γεγονότα που έζησε η Ελλάδα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Η δικτατορία του Μεταξά τη βρήκε 22χρονη, νεοεισαχθείσα, σπουδάστρια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, μαθήτρια του Παρθένη στη ζωγραφική και του Κεφαλληνού στη χαρακτική. Ηρθε η κατοχή κι εκείνη είχε μόλις αποφοιτήσει από τη Σχολή με ένα βραβείο και δύο επαίνους στη χαρακτική. Τάχτηκε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.

«Στ' άρματα αδέλφια/ο φασισμός το τέρας/θα σβήση απ' το πρόσωπο της μέρας/πνέει στα βουνά μας λεφτεριάς αγέρας».

Η σημερινή έκθεση κύριο στόχο έχει να κάνει γνωστό το έργο της χαράκτριας σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Γι' αυτό πάσχιζε πάντα κι η ίδια. Ωστόσο, για πρώτη φορά, μετά από 20 συναπτά έτη, όλα τα έργα που εκτίθενται είναι «προς πώληση». Η απόφαση αυτή πάρθηκε αποκλειστικά και μόνο για να συγκεντρωθούν χρήματα, ώστε να καταστεί δυνατή η αναστήλωση του πατρικού της Κατράκη στο Αιτωλικό του Μεσολογγίου.

«Το Αιτωλικό είναι ένα μικρό νησάκι, που το συνδέουνε με τη στεριά δυο μακριά πέτρινα γεφύρια με πολλές μικρές τοξωτές καμάρες. Το σπίτι μας ήτανε σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα και στη γειτονιά καθότανε όλο ψαράδες. Ενα ξυπόλυτο μελισσολόι τριγύριζε ολοήμερα, με τις γυναίκες τους συνέχεια γκαστρωμένες και τα παιδιά, μπακανιασμένα από την ελονοσία».

Το σπίτι σήμερα καταρρέει ανίσχυρο να αντισταθεί στο πέρασμα του χρόνου. Καίτοι χαρακτηρισμένο μνημείο διατηρητέο, η πολιτεία στάθηκε ανίκανη να το βοηθήσει ουσιαστικά, πέρα από τις μελέτες που έγιναν για τη διάσωσή του. Το πατρικό της χαράκτριας χτισμένο πάνω στ' όμορφο νησάκι, τη μικρή Βενετία, όπως αποκαλούσαν τότε το Αιτωλικό, βρέχεται ολόγυρα από τη λιμνοθάλασσα. Από τα χρώματα του πρωινού, του δειλινού και της νύχτας στα ήρεμα νερά της εμπνεύστηκε η Κατράκη τις πρώτες, έγχρωμες ξυλογραφίες της.

Οραμα και ελπίδα σήμερα είναι να γίνει το σπίτι της σπουδαίας χαράκτριας χώρος υποδοχής και φιλοξενίας για σπουδαστές χαρακτικής από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που θέλουν να μελετήσουν το έργο της και, εάν το επιθυμούν, να έχουν τη δυνατότητα να δουλεύουν ελεύθερα στα εργαστήρια χαρακτικής του Μουσείου. Γιατί η Βάσω Κατράκη ήταν πολύ γενναιόδωρη με τους νέους καλλιτέχνες. Πάντα τους βοηθούσε και τους ενθάρρυνε...

Προς τιμήν της, η πολιτεία κατασκεύασε και εγκαινίασε το καλοκαίρι 2006 Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο «Βάσω Κατράκη» στην πατρίδα της, όπου εκτίθεται μόνιμα το σύνολο του έργου της. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 15 Μάρτη 2014.