Συνέντευξη με τον αρχιμουσικό Λευτέρη Καλκάνη
Η εικόνα αυτή δίνεται ανάγλυφα και από τα λεγόμενα του Λευτέρη Καλκάνη, αρχιμουσικού της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων. Μίλησε στον «Ριζοσπάστη» σε ένα διάλειμμα από τις πολύωρες και επίπονες πρόβες που κάνουν τα μέλη της Ορχήστρας, στην έδρα των Μουσικών Συνόλων του δήμου. Ενα συμπαθητικό κτίριο στο Νέο Κόσμο, που - απ' ό,τι πληροφορηθήκαμε - με προσπάθειες πολλές φορές εξασφαλίζεται η θέρμανσή του το χειμώνα, είδος πραγματικά πρώτης ανάγκης προκειμένου να μην παγώνουν και να αποδίδουν όπως πρέπει μουσικοί και όργανα.
Ακολουθεί η συνέντευξη με τον αρχιμουσικό Λευτέρη Καλκάνη:
-- Καταρχάς, θα θέλατε να μας πείτε δυο λόγια τόσο για σας, όσο και για τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων;
Ο Λευτέρης Καλκάνης μιλά με το συντάκτη του «Ρ» |
Γενικά, τα Μουσικά Σύνολα του Δήμου Αθηναίων, όπου εντάσσεται και η Συμφωνική Ορχήστρα, όταν ξεκινήσαμε ήμασταν περίπου 250 άτομα. Στη συνέχεια - και καθώς διάφοροι μουσικοί επέλεγαν να συνεχίσουν την πορεία τους σε άλλες ορχήστρες και αποχώρησαν - το δυναμικό δεν ανανεώθηκε, οι θέσεις έμειναν κενές, τουλάχιστον δεν επαναπροσλήφθηκαν εργαζόμενοι ως αορίστου χρόνου. Δεν συνέβη ποτέ να αποχωρήσει κάποιος και να επαναπροκηρυχθεί αμέσως η θέση. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, προκαλεί δυσκολίες και προβλήματα στην ορχήστρα.
Δηλαδή, αυτή τη στιγμή η ορχήστρα έχει κομβικά προβλήματα σε ό,τι αφορά κύριες θέσεις που είναι στα κόρνα, στα τρομπόνια, στα έγχορδα και γενικότερα. Δεν είναι μια πλήρης συμφωνική ορχήστρα. Παλεύουμε με οποιονδήποτε τρόπο μπορούμε, να παίρνουμε τους μουσικούς για να μπορούμε να αποδώσουμε, για να λειτουργήσουμε.
-- Δεν είναι δηλαδή ότι απλά φεύγει ένας εργαζόμενους, λείπει και ένα όργανο.
-- Βέβαια. Για παράδειγμα, για να παίξουμε μια παρτιτούρα, Μπετόβεν, άλλα κλασικά έργα ή σύγχρονων Ελλήνων συνθετών όπως αυτά που παίξαμε στην εκδήλωση για τα 95χρονα του ΚΚΕ, η παρτιτούρα θέλει τρία τρομπόνια. Εμείς δεν είχαμε κανένα. Αναγκαστήκαμε να πάρουμε εκτάκτους, με τους διάφορους τρόπους και τα διάφορα προβλήματα που συναντάμε, όπως το γεγονός ότι οι εγκρίσεις προσλήψεων από την Περιφέρεια είναι περιορισμένες, συναντάμε διάφορες τυπολατρικές διατάξεις κ.λπ. Επιπλέον, βλέπουμε ότι δεν εμφανίζεται κανείς που να δείχνει να ξέρει τα προβλήματά μας και να μπορεί να τα λύσει.
Η Συμφωνική Ορχήστρα στη διάρκεια πρόβας πριν μερικές μέρες |
-- Παρ' όλα αυτά το έργο σας δέχεται πολύ καλές κριτικές, και απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα.
-- Οντως, έχουμε ένα ευρύ φάσμα, αλλά η αποδοχή μας έχει να κάνει και με το πώς λειτουργούμε. Παίζουμε πάντα χωρίς εισιτήριο, δεν υπάρχει εισιτήριο όπου παίζει η ορχήστρα μας. Επιπλέον, τα έργα που παίζουμε είναι πάντα υψηλών απαιτήσεων και απαιτητικών προδιαγραφών, και παίζουμε με τους καλύτερους δυνατούς καλλιτεχνικούς όρους. Οι χώροι όπου παίζουμε ποικίλλουν, μπορεί να είναι το Μέγαρο Μουσικής, το Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, η «Τεχνόπολις» στο Γκάζι, αλλά και σε πλατείες, σε δρόμους και πεζόδρομους, όπου μπορούμε να βρούμε ένα βήμα, να υπάρχει κόσμος να μας ακούσει, και το επαναλαμβάνω, δίχως εισιτήριο. Κι αν κάποια φορά μπει κάποιο χαμηλό αντίτιμο, είναι αποκλειστικά και μόνο για κάποιο φιλανθρωπικό, ας πούμε, σκοπό, π.χ. για να συγκεντρωθούν κάποια χρήματα για τους άστεγους και τους άπορους.
Το ρεπερτόριο που παίζουμε είναι από κλασική μουσική, μέχρι σύγχρονη ελληνική, έντεχνο τραγούδι. Σε αυτό το πλαίσιο, όλο το Δεκέμβρη έχουμε άπειρες συναυλίες που κάνουμε και με ιδιαίτερα θέματα, π.χ. συναυλίες με έργα γραμμένα από μεγάλους συνθέτες ειδικά για τα παιδιά. Παίζουμε μαζί με τη Χορωδία του Δήμου, παίζουμε - και δίνουμε την ευκαιρία να δείξουν το έργο τους - με νέους σολίστ, νέους μαέστρους. Κάνουμε πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα.
Αρα, το εύρος των δραστηριοτήτων μας είναι τεράστιο και κοινωνικό. Αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος μας. Δεν είμαστε μια εμπορική ορχήστρα, είμαστε μια ορχήστρα που παράγει έργο κατεξοχήν κοινωνικό. Είτε αυτό αφορά εκπαιδευτικά προγράμματα, είτε αφορά ανθρώπους που δεν πληρώνουν κάποιο αντίτιμο αλλά παρακολουθούν υψηλού επιπέδου συναυλίες.
-- Από την επαφή που έχετε με τον κόσμο, τι εισπράττετε;
-- Είναι πολύ θερμός απέναντί μας. Μας αγαπά και το δείχνει. Είναι μαζί μας συνέχεια, προσπαθεί να μαθαίνει πού παίζουμε και μας ακολουθεί. Ξέρουν ότι θα παρακολουθήσουν ένα ποιοτικό πρόγραμμα χωρίς να χρειαστεί να βάλουν το χέρι στην τσέπη.
-- Σε ένα άλλο πεδίο, την κρίση πώς την βιώνετε; Επίσης, τι εικόνα βλέπετε να παίρνει στους δρόμους και τους πεζόδρομους που παίζετε;
-- Για την κρίση τι να πρωτοπούμε; Τι υπάρχει να ειπωθεί που να μην το ξέρουμε; Κλαίμε με αυτά που ακούμε να περνά ο κόσμος κάθε μέρα δίπλα μας. Αλλά και για μας τους ίδιους ο μισθός μας έχει καταρρακωθεί, είναι πάνω από τα μισά που μας έχουν κόψει ελέω κρίσης. Απλά είμαστε σε μια κατάσταση να είναι χαρά μας που έχουμε δουλειά και δουλεύουμε, και το κάνουμε με μεγάλη μας ευχαρίστηση. Βλέπουμε δε ότι ο κόσμος έρχεται δίπλα μας, παρ' όλα τα προβλήματα, τουλάχιστον να περάσει κάποιες στιγμές ωραία. Εμείς από την πλευρά μας προσπαθούμε να τους δώσουμε μια κάποια διέξοδο εκείνη την ώρα που μας παρακολουθεί, να ταξιδέψει, να φύγει για λίγο γι' αλλού, να νιώσει έστω για λίγο κάπως καλύτερα.
Ο Λ. Καλκάνης σχολιάζει σχετικά:
«Πρόκειται για κυριολεκτικά θλιβερά φαινόμενα. Και δεν είναι τα μόνα. Πρέπει να σας πως ότι και στην Καμεράτα έχουν προβλήματα, μπορεί να μην είναι ακόμα σε διάλυση, αλλά και εκείνοι έχουν διάφορα ζητήματα. Γενικά όλοι οι μουσικοί είναι σε αναστάτωση, κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί, τι του ξημερώνει. Δεν υπάρχει από πουθενά ένα πλάνο συνολικά για όλους τους μουσικούς της χώρας. Και όποια κατά καιρούς ακούγονται ότι προωθούνται, είναι αποσπασματικά: Πάει μια ορχήστρα και μιλά με τον υπουργό Πολιτισμού για το δικό της ζήτημα, πάει ένας παράγοντας λέει τα δικά του. Δεν υπάρχει ένα γενικότερο σχέδιο, ένα γενικό πλάνο...».
-- Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λείπει ένας ενιαίος σχεδιασμός για την αξιοποίηση του μουσικού δυναμικού της χώρας;
-- Λ. Κ.: Ακριβώς - ακριβώς. Αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται κάποιες πρωτοβουλίες π.χ. στο διαδίκτυο να δηλώσουμε ποιοι θέλουμε να ξαναλειτουργήσει η Ορχήστρα της ΕΡΤ. Πώς εξηγείται τώρα αυτό; Πού στέκεται; Θα στέλνουμε email για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα; 'Η, από μια άλλη σκοπιά, μεγάλοι άνθρωποι, ηλικιωμένοι, που επίσης θέλουν να ξαναλειτουργήσει η Ορχήστρα, έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο ή εξοικείωση με τα μέσα αυτά για να στείλουν τέτοιες δηλώσεις; Ετσι θα λυθεί το θέμα της Ορχήστρας της ΕΡΤ;
Θέλω να τονίσω και το εξής: Χάσαμε το ραδιόφωνο του Γ' Προγράμματος που ήταν πολύ σημαντικό για ανθρώπους που ακούν κλασική μουσική και είναι λάτρεις τους είδους. Σημειωτέον, αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι κατ' ανάγκη πλούσιοι. Δεν ακούνε μόνο οι πλούσιοι κλασική μουσική. Ακούνε και οι άνθρωποι που έχουν πλούτο στην καρδιά και τα αισθήματα και την ακούνε γιατί τους γεμίζει, τους δίνει άλλου είδους πλούτο. Ανθρωποι που δεν τους νοιάζει να φάνε ένα πλουσιοπάροχο δείπνο σε ένα ακριβό εστιατόριο, αλλά να παρακολουθήσουν μια ωραία παράσταση.
Με ποιο δικαίωμα λοιπόν στερεί ο οποιοσδήποτε από το κοινό το Γ' Πρόγραμμα; Οσα έπαιζαν τα υπόλοιπα προγράμματα της ΕΡΑ, λίγο-πολύ τα παίζουν και οι άλλοι, οι ιδιωτικοί σταθμοί. Κλασική μουσική όμως ποιος ιδιωτικός ραδιοσταθμός θα παίξει; Και επιπλέον ποιος έχει την πολυτέλεια σήμερα -γιατί για πολυτέλεια πρόκειται πια- να πάει και να πληρώνει για cd κλασικής μουσικής; Με το Γ' Πρόγραμμα είχε κανείς την «πολυτέλεια» να ακούει σπουδαίους παραγωγούς να παρουσιάζουν μετά από πάρα πολλή δουλειά ένα κοντσέρτο στο ραδιόφωνο της ΕΡΑ ή και την τηλεόραση της ΕΡΤ.
Ολα αυτά χάθηκαν. Επίσης, και η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΡΤ έκαναν ένα πολύ σημαντικό έργο υψηλότατου βεληνεκούς. Το λένε όλοι οι μεγάλοι ξένοι μαέστροι. Στο Ισραήλ ο Ζούμπιν Μέτα (σ.σ: σπουδαίος Ινδός αρχιμουσικός, υπήρξε ο νεότερος μαέστρος που συνεργάστηκε με τις περίφημες φιλαρμονικές της Βιέννης και του Βερολίνου, ο μικρότερος σε ηλικία μουσικός διευθυντής μιας μεγάλης ορχήστρας των ΗΠΑ κ.ά.) σε παράστασή του έκανε εκτενή αναφορά σε αυτό το ζήτημα και σηκώθηκαν όλοι οι μουσικοί να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή γι' αυτό που συνέβη στη Ελλάδα, στην ΕΡΤ, στην ορχήστρα της. Είναι έγκλημα, έγκλημα τεράστιο. Μόνον έτσι μπορώ να το χαρακτηρίσω: Σαν ένα τεράστιο έγκλημα.
-- Μέσα σ' όλα αυτά που περιγράψατε, πού βρίσκεται η ελπίδα;
--Λ. Κ.: Να βγούνε μπροστά νέοι άνθρωποι, με όνειρα, σχέδια, ιδεώδη, δικαιοσύνη και αγάπη, να ξέρουν το αντικείμενο και να το πάνε δυο βήματα παραπέρα...
Η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων ιδρύθηκε το 1996.
Εχει ερμηνεύσει τα σημαντικότερα έργα των J. S. Bach, G. Handel, W.A. Mozart, L. van Beethoven, F. Schubert, D. Shostakovich, P. Tchaikovsky, M. Ravel, C. Debussy, G. Mahler, I. Stravinsky. Παράλληλα, έχουν ερμηνευθεί οι σημαντικότερες όπερες του διεθνούς ρεπερτορίου σε σύμπραξη με καταξιωμένους σολίστ του μελοδράματος. Μερικές από αυτές οι: «Nabucco», «Aida», «Forza del Destino» του Verdi, «Ιπτάμενος Ολλανδός», «Tanhauser», «Siegfried», «Βαλκυρίες» του Wagner κ.ά.
Εχει εκτελέσει πλειάδα έργων των: Ν. Σκαλκώτα, Γ. Κωνσταντινίδη, Μ. Παλλάντιου, Μ. Καλομοίρη, Α. Ευαγγελάτου, Μ. Θεοδωράκη, Θ. Αντωνίου κ.ά. Παράλληλα, έχουν παρουσιασθεί πολλές συνθέσεις των Μ. Χατζιδάκι, Μ. Θεοδωράκη, Σ. Ξαρχάκου, Δ. Σαββόπουλου, Γ. Μαρκόπουλου, Μ. Πλέσσα, Χρ. Λεοντή, Η. Ανδριόπουλου κ.ά. σε όλα τα μουσικά κέντρα της Ελλάδας.
Εχει καθιερώσει μια σειρά από τακτικές δημόσιες εμφανίσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό με μεγάλη επιτυχία. Μεταξύ των διεθνών εμφανίσεών της οι συναυλίες σε Νέα Υόρκη, Ουάσιγκτον, Σικάγο, Βρυξέλλες, Κάιρο, Κωνσταντινούπολη, Αλικαρνασσό, ενώ παράλληλα έχει κληθεί από μεγάλες πόλεις όπως το Βερολίνο και η Εφεσος (το μεγαλύτερο αρχαίο θέατρο).