Το νομοσχέδιο για τις εργασιακές σχέσεις, η εξωτερική πολιτική και προσωπικά ο Γ. Παπανδρέου, καθώς και η λειτουργία του ΠΑΣΟΚ, συγκέντρωσαν τις «βολές» του Θ. Πάγκαλου, στη συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Εθνος της Κυριακής». Συνέντευξη, η οποία έδωσε την αφορμή στον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη για την αποπομπή του πρώην υπουργού από την κυβέρνηση.

Ο Θ. Πάγκαλος, μιλώντας για την εξωτερική πολιτική, επανέλαβε λίγο - πολύ όσα κατά καιρούς έχει διατυπώσει, με το συνηθισμένο του ύφος. «Εχω την εντύπωση, είπε, ότι αυτή η υπόθεση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης από την πλευρά της Τουρκίας είναι μια προσπάθεια για να μπούμε σε μια ουσιαστική συζήτηση επί του Αιγαίου, πράγμα που πάγια η Ελλάδα, και ορθώς κατά τη γνώμη μου, έχει αποφύγει να το κάνει».

Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, ο Θ. Πάγκαλος στράφηκε κατά του υπουργού Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου, σημειώνοντας: «Τώρα ο κ. Παπανδρέου - είπε - έχει βάλει ένα στοίχημα ότι η επίδειξη καλής θελήσεως από την πλευρά μας κάποια στιγμή θα βελτιώσει τη συμπεριφορά των Τούρκων. Πράγματι - συνέχισε - είναι δυνατό σε ατομικό επίπεδο αυτό να συμβεί, αλλά σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων δε θα είναι η πρώτη φορά για την Τουρκία, θα είναι η πρώτη φορά παγκόσμια που με την επίδειξη καλής θελήσεως σε διμερείς διακρατικές σχέσεις ο από την άλλη πλευρά ευρισκόμενος αμέσως προσαρμόζεται στη θέση του "καλύτερου". Δεν έχω υπόψη μου άλλη ιστορική περίπτωση τέτοια και έχω την εντύπωση ότι για να κάνεις εξωτερική πολιτική πρέπει να έχεις στοιχειώδεις γνώσεις της ιστορίας, είναι εντελώς απαραίτητο».

«Φίλος» των εργατών...

Για τα εργασιακά, ο Θ. Πάγκαλος πρόβαλε μια άγνωστη ...ευαισθησία για το συνδικαλιστικό κίνημα: «Η κυβέρνηση, είπε, προφανώς έχει τη δυνατότητα να περάσει πάνω από το συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρό αυτή τη στιγμή, αλλά δε θεωρώ ότι αυτό είναι χρήσιμο για την εικόνα της κυβέρνησης, αλλά ούτε και για το συνδικαλιστικό κίνημα. Σε περιόδους μεγάλων προσπαθειών - πρόσθεσε - η εξασφάλιση της εργασιακής ειρήνης είναι πολύ σημαντικό καθήκον αυτών που διοικούν».

Ετσι, ο τέως υπουργός Πολιτισμού πρότεινε να αποσυρθεί το εργασιακό νομοσχέδιο και «να ξαναρχίσουμε από την αρχή», καθώς, όπως είπε, ήταν «προσβλητική η αντιμετώπιση των συνδικαλιστών από την κυβέρνηση». Δεν παρέλειψε, δε, να αφήσει αιχμές και κατά του Τ. Γιαννίτση, αφού, όταν ρωτήθηκε, αν για την εξέλιξη που είχε ο «κοινωνικός διάλογος» για τα εργασιακά φταίνε και τα πρόσωπα, απάντησε: «... όλα έχουν σχέση με τα πρόσωπα».

Οσο για την κατάσταση εντός του ΠΑΣΟΚ, ο Θ. Πάγκαλος αρνήθηκε ότι υπάρχει θέμα διαδοχής του Κ. Σημίτη (κάτι που, όπως φάνηκε, δεν του χρησίμευσε...) και περιορίστηκε να ζητήσει τη μετατροπή των οργανώσεων του ΠΑΣΟΚ σε «λέσχες», όπου «θα μπορείς να προσέρχεσαι οικειοθελώς όποτε θέλεις...».

Τα παραπάνω αποτέλεσαν την αφορμή για την απόλυση του Θ. Πάγκαλου από την κυβέρνηση, η οποία δημοσιοποιήθηκε με την ακόλουθη ανακοίνωση του Κ. Σημίτη, που διανεμήθηκε το μεσημέρι της Κυριακής, μετά από συνεννόηση με τον Δ. Ρέππα. Η δήλωση του πρωθυπουργού, την οποία ο Θ. Πάγκαλος πληροφορήθηκε από τα ...ραδιόφωνα, είχε ως εξής:

«Ενας υπουργός δεν μπορεί να αντιδικεί με την κυβέρνηση ούτε να χρησιμοποιεί απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για τους συναδέλφους του, ούτε να διαφωνεί και, ταυτοχρόνως, να μην παραιτείται. Ο κ. Θ. Πάγκαλος παρέβλεψε τα αυτονόητα. Ο κ. Θ. Πάγκαλος παύει από σήμερα να είναι υπουργός Πολιτισμού».

«Οι υπουργοί, ως μέλη μιας κυβέρνησης, έχουν υποχρέωση να κινούνται στο πλαίσιο της πολιτικής που έχει αποφασιστεί στα κυβερνητικά όργανα». Με αυτό τον τρόπο απάντησε χτες ο Δ. Ρέππας όταν κλήθηκε να σχολιάσει τις αιχμές κατά του πρωθυπουργού που εκτόξευσε ο Θ. Πάγκαλος - και ειδικά τη θέση του πρώην υπουργού ότι η συνέντευξη που παραχώρησε ήταν μόνο το πρόσχημα για την απομάκρυνσή του - κατά τη διαδικασία παράδοσης του χαρτοφυλακίου του στον Ε. Βενιζέλο.

Οταν ρωτήθηκε γιατί ο Κ. Σημίτης δεν ακολούθησε την ίδια τακτική και σε άλλες περιπτώσεις (όπως οι συνεντεύξεις του Α. Τσοχατζόπουλου), ισχυρίστηκε ότι δεν είναι σωστή η ερμηνεία πως ο υπουργός Αμυνας αμφισβήτησε την κυβερνητική πολιτική... Οσο για τη συνέντευξη του Ε. Βενιζέλου που δημοσιεύτηκε την Κυριακή - και κατά τον Θ.Πάγκαλος λέει για την εξωτερική πολιτική τα ίδια με όσα εκείνος είπε στη δική του συνέντευξη -ο Δ. Ρέππας περιορίστηκε να υποστηρίξει ότι ο διάδοχος τού Θ. Πάγκαλου, τη στιγμή που είπε όσα είπε «δεν είχε τις ανάλογες δεσμεύσεις» αφού δεν ήταν υπουργός, αλλά απλός βουλευτής...

Σε μπαράζ ερωτήσεων γιατί απολύθηκε ο Θ. Πάγκαλος και όχι σωρεία στελεχών που επίσης διατυπώνουν δημοσίως τις προσωπικές τους απόψεις, ο Δ. Ρέππας, απάντησε ότι «ο πρωθυπουργός αξιολόγησε το σύνολο των συνεντεύξεων για να λάβει την απόφαση που έλαβε»...

Στο ερώτημα αν ο Ε. Βενιζέλος θα παραμείνει εισηγητής της πλειοψηφίας για την αναθεώρηση του Συντάγματος, ο υπουργός Τύπου είπε ότι «είναι ένα θέμα το οποίο θα συζητηθεί και θα αντιμετωπιστεί τις επόμενες ημέρες», προσθέτοντας ότι «είναι κάτι που δεν αποκλείεται». Ερωτηματικό επίσης αποτελεί πλέον η σχέση που θα διαμορφωθεί μεταξύ Λαλιώτη - Βενιζέλου, καθώς ο πρώτος, όπως φάνηκε με τη συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία» της Κυριακής, διεκδικεί ρόλο «σημαιοφόρου» της «νέας μεγάλης ιδέας του Εθνους», όπως αποκάλεσε την Ολυμπιάδα...

Τέλος και όσον αφορά την τύχη του επίμαχου νομοσχεδίου για τα εργασιακά, ο Δ. Ρέππας απάντησε ότι «είναι θέμα λίγου χρόνου η προώθηση του νομοσχεδίου στη Βουλή», ενώ στο ερώτημα αν θα τεθεί θέμα κομματικής πειθαρχίας για αυτό το νομοσχέδιο, αρκέστηκε να πει πως «όταν συζητηθεί στη Βουλή, θα γνωρίζετε ποια θα είναι και η θέση της κυβέρνησης».

Η κατάσταση που διαμορφώνεται στο ΠΑΣΟΚ έχει και παρεπόμενο άλλες σχέσεις και συμμαχίες να «χαλάνε» και άλλες να... «ζυμώνονται». Ετσι, χτες ο υπουργός Αμυνας βρήκε την ευκαιρία να παρέμβει στο θέμα Πάγκαλου και να τείνει χείρα φιλίας (και αίτημα συμμαχίας;) προς τον αποπεμφθέντα, στέλνοντας ένα ακόμα μήνυμα στο Μαξίμου. Συγκεκριμένα, από τις Βρυξέλλες που βρισκόταν ο Α. Τσοχατζόπουλος δήλωσε:

«Λυπούμαι ειλικρινά και είναι κρίμα που υπήρξε αυτή η εξέλιξη, διότι τον τελευταίο καιρό ο Θ. Πάγκαλος με αποφασιστικότητα είχε παρέμβει στα θέματα των Ολυμπιακών Αγώνων και στα θέματα του υπουργείου του». Αμέσως μετά ο υπουργός, πιστός στη γραμμή τήρησης των ορίων, πρόσθεσε βέβαια ότι «είναι αναμφισβήτητο θέμα, αποδεκτό από όλους» ότι στον πρωθυπουργό ανήκει η ευθύνη για τη συγκρότηση της κυβέρνησης «και κανείς δεν μπορεί να πει τίποτα»... Κατέληξε δε, με ένα μάλλον ειρωνικό σχόλιο: «Από κει και πέρα, να ευχηθούμε το καλύτερο δυνατό για την περαιτέρω πορείας μας», όπως είπε...

H απόλυση του Θ.Πάγκαλου από την κυβέρνηση δεν κλείνει τον κύκλο της κρίσης εντός του ΠΑΣΟΚ. Αντίθετα, η συγκεκριμένη εξέλιξη έρχεται να επικυρώσει τη ρευστότητα που επικρατεί, όχι μόνο στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος, αλλά συνολικά στο πολιτικό σκηνικό. Γιατί, όμως, επικρατεί αυτή η «ανακατωσούρα» στο πολιτικό σκηνικό;

Κατ' αρχάς είχε επισημανθεί από τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τις εκλογές του Απρίλη το - εκ πρώτης όψεως - αντιφατικό: Ενώ ο δικομματισμός απέσπασε συντριπτικά ποσοστά, στο εσωτερικό των δύο μονομάχων εκδηλώθηκαν από την πρώτη στιγμή τριγμοί και αντιπαραθέσεις. Επίσης, ήδη από την επομένη των εκλογών, ο πρωθυπουργός και ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ, οι επικεφαλής ενός κόμματος που μόλις ξεκινούσε τη νέα κυβερνητική του θητεία και την ξεκινούσε με μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, άρχισαν (και μάλιστα με αγχώδη τρόπο) να μιλούν για την «ανάγκη ανασύνθεσης του πολιτικού τοπίου».

Την ίδια στιγμή, εντός της ΝΔ, επανήλθαν οι τριβές και οι αμφισβητήσεις του Κ.Καραμανλή, μαζί με τα σενάρια πολυδιάσπασης του κόμματος, αν και λίγα 24ωρα πριν όλοι θεωρούσαν ότι το υψηλό ποσοστό της ΝΔ στις κάλπες ήταν μια «προσωπική επιτυχία» του αρχηγού της.

***

Πρώτον, οι πρωταγωνιστές της ακολουθούμενης πολιτικής γνωρίζουν ότι η περαιτέρω προσαρμογή του ελληνικού καπιταλισμού στο σύστημα της «νέας τάξης» και της «παγκοσμιοποίησης» επιτάσσει την επιβολή σωρείας αντιλαϊκών μέτρων, τέτοιας σκληρότητας δε, που το πολιτικό σκηνικό της μεταπολίτευσης είναι τόσο «γερασμένο» ώστε να μη μπορεί να εγγυηθεί το απρόσκοπτο πέρασμά τους. Ο κλασικός δικομματισμός δε φαίνεται να διαθέτει τα ...αμορτισέρ του παρελθόντος για την απορρόφηση των κοινωνικών κραδασμών.

Επομένως, το πολιτικό σύστημα της ολιγαρχίας πρέπει να «προσαρμοστεί», ώστε να μπορεί να τα βγάλει πέρα, όταν θα εκδηλωθεί η κοινωνική αντίδραση. Η πλουτοκρατία αφουγκράζεται τη λαϊκή δυσαρέσκεια, την αγανάκτηση, την οργή. Ξέρει ότι κινδυνεύει, αυτή η υπόκωφη κοινωνική αναταραχή να πάρει το χαρακτήρα κοινωνικοπολιτικού Μετώπου, ενάντια στην εφαρμοζόμενη πολιτική.

Απέναντι σε αυτό το εν δυνάμει πρόβλημα, το να εμφανίζεται πότε ο Πολυζωγόπουλος «αριστερός» και πότε ο Τσοχατζόπουλος «κόκκινος», είναι μια «λύση εμβαλωματική», προσωρινή, είναι «ασπιρίνη». Η ολιγαρχία χρειάζεται δραστικότερα «φάρμακα», για να εγκλωβίσει, να αποπροσανατολίσει, να ευνουχίσει, να καναλιζάρει το κλίμα κοινωνικής έντασης σε άλλου τύπου συνευρέσεις. Συνευρέσεις «κεντροαριστερές», όπως τις θέλει ο κ.Σημίτης, ή «μεσαίο-κεντροδεξιές», όπως τις θέλει ο κ.Καραμανλής, συνευρέσεις «οριζοντίως εκσυγχρονιστικές», όπως τις θέλει η κ.Δαμανάκη, συνευρέσεις «σωτηριολογικές και μεσσιανικές», όπως τις αυτοδιαφημίζει ο κ.Αβραμόπουλος, συνευρέσεις εντός, εκτός και επί τ' αυτά του ΠΑΣΟΚ, όπως τις ψάχνει ο ΣΥΝ.

Προς Θεού, όμως: Μακριά από λαϊκά Μέτωπα!

***

Τα λεφτά του ΚΠΣ είναι πολλά, τα μεγάλα έργα ομοίως, τα έργα για την Ολυμπιάδα επίσης, το ξεπούλημα των δημοσίων επιχειρήσεων το ίδιο. Οι ανταγωνισμοί μεταξύ διαφόρων κέντρων του κεφαλαίου εντείνονται. Και όλα αυτά τραβούν σε ένα βάθος χρόνου πέραν του 2004, που σημαίνει ότι αφ' ενός δεν μπορεί να γίνει μια μοιρασιά «τώρα και για όλα», αφ' ετέρου, οι όποιες συμφωνίες υπάρξουν για το «χ» φιλέτο, ανατρέπονται ενόψει των ανταγωνισμών για το επόμενο πακέτο και πάει λέγοντας. Τα παραπάνω προσδίδουν στη «διαπλοκολογία» χαρακτηριστικά μακροημέρευσης, γεγονός που με τη σειρά του αναπαράγει και γεννά νέες εστίες ρευστότητας στο πολιτικό εποικοδόμημα της πλουτοκρατίας.

Συνεπώς, σε ένα πολιτικό σύστημα που η εκπροσώπησή του καθορίζεται από τους «έχοντες και κατέχοντες», όταν αυτοί (που είναι ταυτόχρονα και οι διεκδικούντες των νέων πακέτων) εκτιμήσουν ότι δε γίνονται οι δουλιές τους με το υπάρχον πολιτικό προσωπικό, δεν αποκλείεται να προβούν στις αναγκαίες «ανακατατάξεις», «αποστρατεύσεις» ή «προσλήψεις». Που σημαίνει ότι εκείνοι που θέλουν να γίνουν «χαλίφηδες» στη θέση του χαλίφη, παίρνουν θέσεις και δηλώνουν παρουσία και ετοιμότητα, για να παίξουν ρόλους από πιο προωθημένες «καρέκλες», στο μέλλον.

***

Ετσι, ο μεν Τσοχατζόπουλος, ενώ δεν έχει καμία πρόθεση (ούτε μπορεί) να ρίξει τον Σημίτη, δηλώνει «παρών», ώστε στην περίπτωση που ο «αντίπαλός» του στραβοπατήσει να είναι ο αδιαμφισβήτητος διάδοχος.

Ο Λαλιώτης στηρίζει Σημίτη, γιατί ξέρει ότι η επικράτηση Τσοχατζόπουλου τον θέτει σε δυσχερή θέση.

Στην κατηγορία των υποστηρικτών του Σημίτη - με την έννοια ότι έτσι στηρίζουν τον εαυτό τους σε μια «μετά-σημιτική εποχή» - ανήκουν και οι Γ.Παπανδρέου, Ε.Βενιζέλος, Β. Παπανδρέου και ο καθένας με τον τρόπο του.

Οσο για τον Θ. Πάγκαλο, εκείνο που έχει να ποντάρει στην πολιτική «ρουλέτα», για να αναβαθμίσει το πολιτικό μέλλον του, είναι η επιτηδευμένη διατήρηση του «απρόβλεπτου» στιλ του. Τόσο «απρόβλεπτο» που θυμήθηκε μέχρι και το νομοσχέδιο για τα εργασιακά (που το ψήφισε στο Υπουργικό Συμβούλιο) για να... διαφωνήσει, ενώ τώρα θα γίνει και ο «καλύτερος φίλος» του συνδικαλιστικού κινήματος, εναντίον του οποίου έχει αναδειχτεί σημαιοφόρος της ελεεινολόγησης. Βλέπετε, η Ελευσίνα όπου πολιτεύεται είναι μια κατ' εξοχήν εργατική περιφέρεια... Δεν αποκλείεται, δε, ως «υπαρχηγός» του Γιαννόπουλου, να γίνει κι αυτός «τσοχατζοπουλικός» τώρα (επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής μάλλον) όπως και ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης...

***

Μόνο που η εξέλιξη του σίριαλ, όσον αφορά τα λαϊκά στρώματα, τόσο εντός του ΠΑΣΟΚ όσο και σε ό,τι αφορά το γενικότερο πολιτικό σκηνικό, καθόλου απρόβλεπτη δεν είναι: Η άρχουσα τάξη θέτει σε διάταξη το πολιτικό προσωπικό της, για να διαμορφωθεί ένα «μέτωπο» δημιουργίας αυταπατών στο λαό. Αυτή είναι η απάντησή της στο πραγματικό λαϊκό Μέτωπο που έχει ανάγκη ο τόπος. Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να εγκλωβιστούν.

«Δε θεωρώ και δεν μπορώ να πειστώ... ότι η συνέντευξη αυτή αποτελούσε σημαντικό πολιτικό γεγονός, που έπρεπε να οδηγήσει σε μια τέτοιου είδους απόφαση», δήλωσε ο πρώην - πλέον - υπουργός Πολιτισμού, Θ. Πάγκαλος, κατά τη διάρκεια της χθεσινής τελετής παράδοσης - παραλαβής του ΥΠΠΟ στον Ε. Βενιζέλο, σχολιάζοντας τους, επίσημους, λόγους της αποπομπής του από την υπουργική καρέκλα.

Ωστόσο, απέφυγε να αναφέρει το λόγο, που εκείνος θεωρεί ως πραγματικό, λέγοντας πως «αυτό είναι κάτι το οποίο θα πρέπει ο ίδιος (ο πρωθυπουργός) να εξηγήσει κάποτε αν χρειαστεί. Προς το παρόν, δεν του χρειάζεται και επομένως δε θα το κάνει, φαντάζομαι». Για του λόγου το αληθές, σημείωσε πως ανάλογες με τις δικές του απόψεις εξέφρασε και ο Ε. Βενιζέλος, σε συνέντευξη σε άλλη εφημερίδα, την ίδια μέρα που δημοσιευόταν και η δική του συνέντευξη.

Ο Θ. Πάγκαλος πρόσθεσε πως είχε υποχρέωση να αναφερθεί στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης και στα εργασιακά, σημειώνοντας πως όσα είπε στη συνέντευξη τα έχει θίξει και εντός του ΠΑΣΟΚ. Περνώντας δε στην «αντεπίθεση», υπογράμμισε ότι, παρά τα 14 χρόνια που διατέλεσε στο υπουργείο Εξωτερικών, «δε μετέχω σε κανένα όργανο που επεξεργάζεται την εξωτερική πολιτική... δε μου έχει ζητηθεί ποτέ ούτε από τον πρωθυπουργό, ούτε από τον υπουργό Εξωτερικών η γνώμη μου». Ενώ για τα εργασιακά, είπε ότι έχει «ειδική σχέση» με το θέμα, λόγω της θέσης του ως υπεύθυνου του Συνδικαλιστικού του ΠΑΣΟΚ και έπρεπε να προειδοποιήσει για τις θέσεις του, πριν εκφράσει τις διαφωνίες του στη Βουλή.

Για το αν μπορεί να ασκεί ή όχι κριτική στην κυβέρνηση, είπε πως στην Ελλάδα υπουργοί γίνονται οι βουλευτές, κάτι που σημαίνει ότι «έχουν κι άλλες πηγές νομιμοποίησης από τη θέληση του πρωθυπουργού, εκφράζουν το λαό και εκφράζουν και την παράταξη». Πρόσθεσε ότι «θα ήταν πράξη λιποταξίας», αν δεν εξέφραζε τις αντιρρήσεις του, ότι έχει ήσυχη τη συνείδησή του και ότι εάν ο λόγος της αποπομπής του είναι η ανάγκη να «μπει τάξη στο κόμμα», «τότε βρισκόμαστε σε πολύ ολισθηρό δρόμο, διότι με τέτοιες πράξεις που γίνονται με τέτοιο τρόπο δεν επιβάλλεται η τάξη σε πολιτικά Κινήματα».

Από την πλευρά του, ο Ε. Βενιζέλος απέφυγε να αναφερθεί στο θέμα της αποπομπής, λέγοντας μόνο ότι «δεν ήταν στις προγνώσεις μου η επιστροφή στο υπουργείο Πολιτισμού, ούτε καν η επιστροφή στην κυβέρνηση και δεν ήθελα να διαδεχτώ τον Θόδωρο Πάγκαλο σε ένα υπουργείο, υπό τις συνθήκες αυτές». Το έκανε όμως, γιατί «θεώρησα ότι δεν είχα όντως το δικαίωμα να αρνηθώ μια δεύτερη τιμητική πρόταση και μια πολιτική πρόκληση, ενόψει των συνθηκών στις οποίες βρισκόμαστε και για τα ειδικότερα θέματα, που διαχειρίζεται το υπουργείο Πολιτισμού, αλλά και γενικότερα, θα έλεγα».

Στη συνέχεια, έπλεξε το εγκώμιο του Θ. Πάγκαλου για τη δουλιά του στο υπουργείο, αν και σε αρκετά σημεία άφησε να εννοηθεί πως τα περισσότερα «μέτωπα» του ΥΠΠΟ είχαν ανοιχτεί επί δικών του ημερών, όταν ήταν αυτός υπουργός Πολιτισμού.