Ενώ σήμερα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για να έχουν οι εργαζόμενοι σύγχρονη, φθηνή και ασφαλή κατοικία, παρ' όλα αυτά, κάτι τέτοιο φαντάζει όλο και περισσότερο ...«όνειρο θερινής νυκτός».

Οι εργαζόμενοι, τα πλατιά λαϊκά στρώματα, ζουν κατά κύριο λόγο στο ενοίκιο ή σε σπίτια παλιά, ακατάλληλα, χωρίς να πληρούν ακόμη και τις στοιχειώδεις προδιαγραφές ασφάλειας, όπως είναι η αντισεισμική θωράκιση. Ακόμη, όμως, και αυτοί οι εργαζόμενοι, που καταφέρνουν τελικά να αγοράσουν κάποιο διαμέρισμα, «φεσώνονται» με δεκάδες, ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ στις τράπεζες, προκειμένου να βάλουν κυριολεκτικά «ένα κεραμίδι πάνω απ' το κεφάλι τους». Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα: Τη στέγη.

Γιατί, όμως, συμβαίνουν τα παραπάνω; Γιατί μετατρέπεται η ικανοποίηση μιας ανάγκης σε μακρινό όνειρο; Ποια είναι τα αιτία που γεννούν αυτό το πρόβλημα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Ο «Ρ» επιχειρεί να αναδείξει πως η απόκτηση στέγης ασφαλούς, άνετης και εξασφαλισμένης για κάθε οικογένεια, με όλες τις προϋποθέσεις που απαιτεί η ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών (κοινές όπως, π.χ., η ανάγκη για ευάερα και ευήλια σπίτια, αλλά και διαφοροποιημένες, ανάλογα, π.χ.,με τον αριθμό των μελών μιας οικογένειας, τη γεωγραφική θέση και το κλίμα της περιοχής όπου αυτή κατοικεί) δεν μπορεί να λυθεί, όσο ο κλάδος των Κατασκευών αναπτύσσεται άναρχα και ανάλογα με τις κινήσεις που κάνει κάθε κεφαλαιοκράτης για να διασφαλίσει το μέγιστο γι' αυτόν κέρδος. Δεν μπορεί το αν μια οικογένεια θα έχει το σπίτι που χρειάζεται για μιαν άνετη ζωή να εξαρτάται από το αν, πότε, πώς και πόσα κεφάλαια θα επενδύσει ένας μεγαλοκατασκευαστής στον κλάδο. Χρειάζεται ανάπτυξη με γνώμονα τα συμφέροντα της εργατιάς και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Αυτό σημαίνει κοινωνικοποίηση των βασικών και συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής ώστε το κράτος να μπορεί με κεντρικό, πανεθνικό σχεδιασμό να αναπτύσσει τον κλάδο των Κατασκευών (και όλους τους σχετικούς, π.χ., Ξύλου, Μετάλλου), ανάλογα με τις ποσοτικές και ποιοτικές ανάγκες του πληθυσμού. Μόνο που αυτό, μόνο το κράτος της εργατικής τάξης και των συμμάχων της μπορεί να το κατορθώσει.

Στη χώρα μας, την ώρα που η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων ζει σε ακατάλληλα σπίτια - κι ενώ ταυτόχρονα με την εξέλιξη της καπιταλιστικής κρίσης αυξάνονται οι άστεγοι - περίπου 500.000 διαμερίσματα, που θα μπορούσαν να στεγάσουν και να καλύψουν τις ανάγκες λαϊκών οικογενειών, παραμένουν αδιάθετα. «Η κατεύθυνση και ο στόχος μέσα απ' τον οποίο γίνεται η παραγωγή κατοικιών ήταν και είναι αποκλειστικά το κυνήγι του μεγαλύτερου κέρδους των επιχειρηματικών μονάδων που δραστηριοποιούνται στον τομέα των κατασκευών», σημειώνει στον «Ρ» ο Νίκος Μακρόπουλος, πολιτικός μηχανικός και μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας.

Οι ρυθμοί οικοδόμησης εξαρτώνται από το αν και πόσο γρήγορα οι μεγαλοκατασκευαστές αυξάνουν τα κέρδη τους. Η κατοικία δεν υπηρετεί την ανάγκη του λαού για στέγαση, αλλά την ανάγκη του κεφαλαίου για μεγαλύτερο κέρδος. Σ' αυτό το πλαίσιο «προσαρμόζεται» και η ασφάλεια ενός κτιρίου (βλ. πολυκατοικίες χωρίς μέτρα αντισεισμικής προστασίας), αλλά και η σύνθεση των υλικών που χρησιμοποιούνται (π.χ., από πόσα νοσοκομεία ή σχολεία δεν έχει ακόμα απομακρυνθεί ο αμίαντος που χρησιμοποιήθηκε για να χτιστούν;).

Οι εργαζόμενοι, προκειμένου να στεγάσουν τις οικογένειές τους, φεσώνονται με δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ στις τράπεζες, χωρίς καν να είναι σίγουροι για την ασφάλεια του σπιτιού. Λέει ο Ν. Μακρόπουλος: «Οι πολυκατοικίες που δημιουργήθηκαν σε αυτή τη ραγδαία φάση ανάπτυξης, τη δεκαετία του '60 και του '70, σήμερα είναι γνωστό ότι δεν πληρούν καθόλου τις απαιτούμενες προδιαγραφές, όχι μόνο λόγω παλαιότητας. Αλλά και για έναν επιπλέον, πολύ σημαντικό λόγο: Ολες οι κατασκευές που έγιναν πριν το 1985, και τέτοιες κατασκευές είναι κοντά στο 80% του οικοδομικού πλούτου της χώρας, έχουν φτιαχτεί με έναν παμπάλαιο - σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα - αντισεισμικό κανονισμό, αυτόν του 1959, ο οποίος έχει αποδειχτεί ότι δεν πληροί τις αντισεισμικές προδιαγραφές».

Αλλη μια σοβαρή παράμετρος είναι η ποιότητα των υλικών. Οπως εξηγεί ο Ν. Μακρόπουλος, οι μηχανικοί έχουν μια σειρά κανονισμών για τις μελέτες σε ένα κτίριο, όπως ο έλεγχος ενεργειακής απόδοσης, ο αντισεισμικός κανονισμός, η τεχνολογία των χαλύβων, ο κανονισμός οπλισμένου σκυροδέματος κ.λπ., που αφορούν, τελικά, την ίδια την ποιότητα των υλικών. «Ολοι αυτοί οι κανονισμοί», σημειώνει, «με αυτό το όργιο του κέρδους, ενδεχομένως να μην είναι αποτέλεσμα γνήσιας επιστημονικής γνώσης, αλλά να έχει διαστρεβλωθεί και από πιέσεις που έχουν να κάνουν με την επιδίωξη μεγαλύτερης κερδοφορίας στον τομέα των υλικών. Δεν μπορούμε να το αποδείξουμε αυτήν τη στιγμή. Αλλά όταν αλλάζει ένας κανονισμός, πρέπει να δούμε: Γιατί; Για ποιο λόγο;».

Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να δούμε και τα υλικά καθ' αυτά που χρησιμοποιούνται στις κατασκευές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση του καρκινογόνου αμιάντου. Ολα τα κτίρια, από τα μέσα της δεκαετίας του '60, αλλά και του '70 και του '80, έχουν αμίαντο, που όταν γίνονται ανακαινίσεις, αναπαλαιώσεις, αποξηλώσεις αμιάντου, γκρέμισμα, βρίσκονται εκτεθειμένοι σε ίνες αμιάντου όχι μόνον οι εργαζόμενοι στις οικοδομές, αλλά και όσοι κατοικούν σε αυτά τα σπίτια.

Ανάλογα συμπεράσματα βγαίνουν και από το πόρισμα που βγήκε πρόσφατα για το θάνατο μαίας στο μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου», τον Ιούλη του 2009. Ο θάνατός της, σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση, οφείλεται στην καρκινογόνο ουσία «τολουόλιο», που περιέχεται στα χρώματα που χρησιμοποιούνται για βάψιμο εσωτερικών χώρων. Εύλογα προκύπτουν ερωτήματα, όπως το αν εξαντλούνται όλα τα περιθώρια για τον έλεγχο των υλικών που χρησιμοποιούνται στο χτίσιμο, στο βάψιμο, στη μόνωση κ.λπ. ενός κτιρίου, ώστε να εκμηδενίζονται οι κίνδυνοι για τους κατοίκους. Για παράδειγμα, στη χημική βιομηχανία, στην παραγωγή χρωστικών ουσιών, τα νέα προϊόντα βγαίνουν στην αγορά όταν είναι ασφαλή για τους χρήστες ή όταν είναι ανταγωνιστικά και, άρα, προσοδοφόρα για τους επιχειρηματίες;

Με τρεις νέους οικοδόμους, οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά για το μεροκάματο, μίλησε ο «Ρ». Ο Νίκος, ο Θοδωρής και ο Κώστας, νεολαίοι, μόλις «πάτησαν» τα 30.

«Υπάρχει τεράστια ανεργία στον κλάδο και, για την πλειονότητα των συναδέλφων, μετατρέπεται σε πρόβλημα επιβίωσης», λέει ο Θοδωρής. «Με βάση μόνο τα επίσημα στοιχεία, η ανεργία κυμαίνεται στο 50%. Ανεπίσημα, είναι πολύ μεγαλύτερη», μας λέει. «Κι εμείς - συνεχίζει - δουλεύουμε με τον ίδιο ρυθμό. Μια εβδομάδα στη δουλειά. Μετά καθόμαστε δύο και πάει λέγοντας». «Τους προηγούμενους δύο μήνες έκανα συνολικά δέκα μεροκάματα», λέει ο Κώστας.

Ο Νίκος βάζει την ουσία του θέματος: «Σπίτια φτιάχνονται και θα συνεχίσουν να φτιάχνονται. Υπάρχουν οικοδομές, άλλα κτίρια, εμπορικά καταστήματα που κατασκευάζονται. Αυτά, εμείς, με το μόχθο και τον ιδρώτα μας τα χτίζουμε και δεν μπορεί να τα χαρεί ο εργαζόμενος, δεν μπορεί να βρει ένα σπίτι να βάλει το κεφάλι του μέσα». Και προσθέτει: «Εφτά στους δέκα οικοδόμους είναι άνεργοι ή κάνουν ένα μεροκάματο το μήνα, πράγμα που δείχνει την αθλιότητα που έχει φτάσει η κατάσταση. Αυτή η κατάσταση δε γίνεται να αντιμετωπιστεί ακόμη κι όταν έρθει σε ανάπτυξη ο καπιταλισμός. Και σκέφτεσαι: Δεν τα βγάζω πέρα μόνος μου, πώς να κάνεις οικογένεια, πώς θα προχωρήσεις τη ζωή σου, πώς θα κάνεις οικογένεια, παιδιά, όταν δε μπορείς να βγάλεις τα προς το ζην; Κι είναι ένα βασικό ζήτημα κι ένα βασικό κριτήριο που πρέπει να βάλει κάθε εργαζόμενος στο κεφάλι του».

Δηλαδή, η σκέψη για οικογένεια καθίσταται σχεδόν απαγορευτική; «Οικονομικό είναι το θέμα», μας λέει ο Κώστας. «Είμαι με μια κοπέλα, έχουμε αποφασίσει να παντρευτούμε, είχα βάλει κάτι λεφτά στην άκρη για να φτιάξω το σπίτι που θέλει επισκευές και τρώμε απ' αυτά. Οπότε πάει πίσω το όλο θέμα του γάμου. Φυσικά, η κοπέλα άνεργη». Και ο Θοδωρής προσθέτει: «Δεν υπάρχει θέμα συζήτησης τέτοιου πράγματος. Η αγορά σπιτιού και όλα αυτά φαίνονται όνειρα απατηλά. Μιλάμε για καθημερινό πρόβλημα επιβίωσης. Βενζίνη να βάλεις να πας για δουλειά. Κυριαρχεί ένα καθεστώς - πέρα από δάνεια, κάρτες κ.λπ. - δανεισμού ο ένας απ' τον άλλο. Δώσε μου πέντε ευρώ, δέκα ευρώ κ.λπ. Σε αυτό το κλίμα κινούνται όλοι».

Για να πάρει τη σκυτάλη ο Νίκος: «Πρέπει να αλλάξει πολιτική. Να λυθεί συνολικά το πρόβλημα της εργατικής τάξης, όχι μόνο των οικοδόμων. Θα πρέπει να υπάρχει μια άλλη εξουσία, η οποία θα μπορεί μέσα από κεντρικό σχεδιασμό, μέσα από έναν ενιαίο φορέα, να συντονίζει. Να φτιάχνονται, δηλαδή, λαϊκές κατοικίες, για τους εργαζόμενους, να φτιάχνονται αντιπλημμυρικά έργα, να υπάρχει αντισεισμική θωράκιση σε όλα τα κτίρια που φτιάχνονται, να μπορεί με έναν κεντρικό σχεδιασμό να αναπτύσσεται και να υπάρχει συνέχεια δουλειά και για τους οικοδόμους, και για όλους τους εργαζόμενους».