ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η πίστα του παντός

Τη στιγμή που ο Βραζιλιάνος Σένα έπεφτε μέσα στην αγωνιστική πίστα, ο πάπας, της μίας, αγίας και καθολικής πίστας, μνημόνευε την αγία Περπέτουα, τον Λογιόλα και τον Δελασάλ και, εξαιτίας του γήρατος, που ου γαρ έρχεται μόνον, το χέρι του γύρισε λάθος σελίδα και διάβασε εκείνη από τις προσευχές με τον τίτλο: Οταν κάθεσαι στο τιμόνι του αυτοκινήτου σου που τελειώνει ως εξής: «Διώξε μακριά μου τη μανία της ταχύτητας και δώσε μου σύνεση και ηρεμία».

Ο Σένα δεν άκουσε και ο πάπας δεν είδε. Τι είναι όμως αυτό που ενοχλούσε τόσο πολύ τον ποντίφικα ώστε να διαβάσει, έστω και κατά λάθος, μια προσευχή ειδικά για την ταχύτητα;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, αφήνοντας τον παναγιότατο στον βαθύ ύπνο του. Πρώτα απ' όλα, γιατί έτρεχε τόσο πολύ ο Σένα; Δεν είχε απολύτως καμία υλική ανάγκη. Είχε όσα δεν μπορούσε να φανταστεί. Τον παρακολούθησαν με θρησκευτική προσήλωση εκατομμύρια νέοι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο και τα έβαζαν και αυτοί με τον προαιώνιο εχθρό του Σένα, αυτόν που εκείνος προσπαθούσε να κερδίσει, το Χρόνο. Υστερα από κάθε αγώνα που έβλεπαν οι νέοι, πού μετέφεραν αυτήν την εμπειρία; Μα, στις δικές τους τις πίστες, της καθημερινότητας. Αλλά για τους πιστούς αυτούς μία πίστα τους παραχωρείται για να τρέξουν, κι αυτό συμβαίνει μόνο όταν δοκιμάζεται η υγεία τους. Η μεγαλύτερη πίστα: το νοσοκομείο.

Σ' αυτή την πίστα, όποιος κάνει την εμφάνισή του το πρώτο πράγμα που κοιτάει μέσα του, είναι το κιβώτιο ταχυτήτων, και το ένστικτό του, που έχει ασκηθεί με τον Σένα, τον σπρώχνει να αλλάζει γρήγορα ταχύτητες για να κερδίσει χρόνο όσον αφορά την υγεία του. Στο νοσοκομείο, την πίστα του παντός, μαθαίνει ίσως για πρώτη φορά πώς και πόσο έζησε, συγκρίνει με άλλες ζωές και καταλαβαίνει γιατί ένας πλούσιος ζει δυο φορές περισσότερο από έναν φτωχό. Αναγκάζεται να καταλάβει καλά ότι το όριο της ιατρικής είναι η φτώχεια και ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί για την υγεία του δεν είναι τα μικρόβια, οι ιοί ή ο καρκίνος, αλλά αυτά που τόσα χρόνια δεν μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα για να τα προσπεράσει: Η άγνοια και η εκμετάλλευση. Ετσι δε θα φτάσει ποτέ σ' αυτό το κείμενο που δημοσιεύτηκε στη Γενεύη το 1952 από τον Τζ. Γουίνσλοου: «... Κανένας υγειονομικός οργανισμός δεν μπορεί να απαντήσει στις ανάγκες της εποχής μας, ούτε να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα τα οποία κατακλύζουν την κοινωνική υποδομή, αν δεν αναγνωριστεί καθαρά η μεγάλη σημασία, την οποία έχουν οι κοινωνικές συνθήκες των φτωχών και αν δεν τεθεί με έμφαση το χρέος να βελτιωθεί η ζωή τους».

Από το σινάφι των γιατρών απάντησε στα παραπάνω προβλήματα ένας γιατρός, με ταχύτητες τύπου Σένα, ο Μπερνάρ Κουσνέρ: «Το χρήμα κυκλοφορεί με τη μορφή κεφαλαίων και ηλεκτρονικών συναλλαγών: Πέντε τρισ. φράγκα κυκλοφορούν καθημερινά στις χρηματαγορές του πλανήτη. Αν φορολογούσαμε αυτές τις κινήσεις; Μια, έστω και μετριοπαθής, φορολόγηση θα μπορούσε να ανακατανεμηθεί στα κράτη για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού».

Με ενδιαφέρει ο Κουσνέρ και στην άνοδό του και στην πτώση του. Νέος, στα μέσα της δεκαετίας του '60, συμμετείχε σε ανθρωπιστικές αποστολές σε περιοχές πολεμικών συρράξεων, κατασκεύασε ένα πλωτό νοσοκομείο, το «Πλοίο για το Βιετνάμ», ίδρυσε και οργάνωσε τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα», τρόμαξε μπροστά στην πραγματικότητα κάποια στιγμή, της υποκλίθηκε με το να αναλάβει υπουργός Υγείας, για να κλονιστεί αργότερα μέσα στο παιχνίδι της εξουσίας και με μεγάλη ταχύτητα να αρχίσει να μας περνάει απόρρητες αλήθειες, που διαφορετικά δε θα μαθαίναμε ποτέ. Στο βιβλίο του, «Η δικτατορία των γιατρών», λέει ότι επέλεξε τον τίτλο για να σκανδαλίσει και να προκαλέσει συζητήσεις:

«Ας με συγχωρέσουν οι συνάδελφοί μου: Εχω πλήρη επίγνωση. Ο κόσμος κλυδωνίζεται, το μέλλον μας ανησυχεί, η εργασία δεν είναι πλέον εξασφαλισμένη και ο κοινωνικός αποκλεισμός μας τρομοκρατεί». Κι εμείς, αναγνώστη, ας επηρεάσουμε άμεσα την κατάσταση γύρω από την υγεία μας, ας αλλάξουμε ταχύτητες. Μπορούμε.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Σχέδια και χαλκογραφίες του Λ. Κογεβίνα

«Βερόνα», οξυγραφία

Αναδρομική έκθεση του μεγάλου μας Κερκυραίου χαράκτη

Λυκούργου Κογεβίνα (1887-1940), παρουσιάζει το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας στη Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας. Περιλαμβάνει σχέδια και χαλκογραφίες του Λ. Κογεβίνα, του καλλιτέχνη που, μαζί με τους επίσης Κερκυραίους Νεοέλληνες χαράκτες Μάρκο Ζαβιτσιάνο και Νίκο Βεντούρα, άνοιξε νέους ορίζοντες στον τομέα της χαρακτικής. Τα έργα του παραμένουν ως σήμερα πρότυπα χαρακτικής τέχνης και μοναδικές καταγραφές των αρχαιολογικών μνημείων και των εκκλησιών της Ελλάδας.

Ο Λ. Κογεβίνας γεννήθηκε στην Κέρκυρα τον Ιούνη του 1887. Παιδί πολυμελούς μεσοαστικής οικογένειας, με κλασική κερκυραϊκή ανατροφή, μόλις 16 χρόνων, έκανε φανερή την κλίση και το ταλέντο του στη ζωγραφική. Ετσι, φεύγει για τη Ρώμη για να μελετήσει από κοντά τα κλασικά έργα τέχνης της ιταλικής πρωτεύουσας, ενώ το φθινόπωρο του επόμενου χρόνου (1904) εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου φοίτησε στην Ακαδημία Ζουλιέν και στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Το 1908 επιστρέφει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία και ένα χρόνο αργότερα κάνει την πρώτη του εμφάνιση στη ζωγραφική, συμμετέχοντας στην τέταρτη έκθεση της «Ομάδας Νέων» στο Ζάππειο. Παράλληλα δημοσιεύει δύο σχέδιά του στο περιοδικό «Παναθήναια». Ηταν τα έργα «Παραλία Λοκρίδος» και «Ποταμός της Κέρκυρας».

«Λαϊκή αγορά», 1938

Τελειώνοντας το στρατιωτικό του πηγαίνει στο Μόναχο. Εκεί εντυπωσιάζεται από τα χαρακτικά του Ντύρερ, τα οποία «ευθύνονται» και για τη μελλοντική ενασχόλησή του με τη χαρακτική. Ακολουθεί το Παρίσι (1913), όπου παραμένει για ένα χρόνο. Πριν εγκατασταθεί για δεύτερη φορά στη γαλλική πρωτεύουσα, υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στους Βαλκανικούς Πολέμους και συμμετείχε σε έκθεση του «Συνδέσμου Ελλήνων Καλλιτεχνών», του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος.

Το 1914 πραγματοποιεί την πρώτη ατομική του έκθεση στον «Παρνασσό», όπου παρουσίασε θαλασσογραφίες, προσωπογραφίες, εικόνες από τον πόλεμο, απόψεις της Ακρόπολης κ.ά. Η έκθεση αυτή γνώρισε μεγάλη επιτυχία και περιλάμβανε μόνο ζωγραφικά έργα. Ενα χρόνο αργότερα, στην ίδια αίθουσα, παρουσιάζει, πρώτος στον ελληνικό χώρο, οξυγραφίες. Τα έργα αυτά έγιναν στα χρόνια 1914-1915. Το 1914 ο Λ. Κογεβίνας συνδέεται με τη «Συντροφιά των Εννέα», που μια από τις βασικές επιδιώξεις της ήταν η έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού «Κερκυραϊκή Ανθολογία». Μέλη της ομάδας ήταν οι: Κ. Θεοτόκης, Κ. Χατζόπουλος, Λ. Πορφύρας, Ειρ. Δενδρινού, Αν. Μουσούρης, Μ. Ζαβιτσιάνος, Ν. Λευθεριώτης, Π. Σταματόπουλος. Το 1916, εκθέτει έργα ζωγραφικής του στο Ζάππειο και τον ίδιο χρόνο πηγαίνει στη Σαντορίνη, όπου φιλοτεχνεί σκηνές του νησιού.

Το Δεκέμβρη του 1918 κάνει ατομική έκθεση στην αίθουσα τέχνης «Geo», με θέματα το «Αγιον Ορος», το ελληνικό τοπίο και στιγμιότυπα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οποίο παρακολούθησε ως ζωγράφος του ελληνικού στρατού.

Το 1919 επιστρέφει στο Παρίσι. Επί έξι μήνες εργάζεται για το αντίγραφο του έργου του Ντελακρουά «Η σφαγή της Χίου», το οποίο βρίσκεται στο Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο και το Σεπτέμβρη εκθέτει μαζί με τους Γαλάνη, Ζαβιτσιάνο, Παρθένη, Μαλέα κ.ά. σε γκαλερί στο Παρίσι. Μέχρι το 1933, που έμεινε στη γαλλική πρωτεύουσα, εκδίδει σειρά λευκωμάτων. Στο λεύκωμα με τα «Μοναστήρια του Αγίου Ορους» (1922) σχεδιάζει και αποδίδει με ευαισθησία το φως, συνθέτει με άνεση και στερεότητα, δίνοντας έργα καθαρά ιμπρεσιονιστικά, μιας ορισμένης λιτότητας και αυστηρότητας.

Το 1924 εκδίδεται το δεύτερο λεύκωμα με χαλκογραφίες και τίτλο «Αρχαία τοπία της Ελλάδας». Οπως και το προηγούμενο περιέχει δώδεκα πρωτότυπες οξυγραφίες. Ακολουθεί (1927) το λεύκωμα «Βυζαντινή και Φράγκικη Ελλάδα», με θέματα από το Μυστρά, τη Μονεμβασιά, την Καρύταινα κ.ά. Και στα δύο αυτά λευκώματα, η εργασία του μας δείχνει μια διάθεση περισσότερο λεπτολογική και λιγότερο υπαιθριστική. Το 1929 ο Λ. Κογεβίνας εκδίδει το βιβλίο «Κέρκυρα». Περιλαμβάνει 32 πρωτότυπες οξυγραφίες και 15 αναπαραγωγές παλαιών χαρτών και χαρακτικών.

Το 1933 ο καλλιτέχνης επιστρέφει οριστικά στην Ελλάδα και εκθέτει μαζί με τους Γαλάνη, Κεφαλληνό, Ζαβιτσιάνο και Θεοδωρόπουλο στην γκαλερί «Στούντιο», ενώ την ίδια χρονιά εικονογραφεί το βιβλίο του Δ. Καμπούρογλου «Αι Αθήναι που φεύγουν». Εως το 1939 δημοσιεύει μερικές χαλκογραφίες του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Παράλληλα ετοιμάζει τα βιβλία «Η οικογένεια Μάρμορα» (1937) και «Καράβια του Αγώνος» (1938).

Το καλοκαίρι του 1939 η ήδη κλονισμένη υγεία του χειροτερεύει και ο Λ. Κογεβίνας αφήνει την τελευταία του πνοή το Σεπτέμβρη του 1940, σε ηλικία 53 χρόνων.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ