ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Σχόλια» για τον κόσμο και τη ζωή

«Στρατός αγάπης - Ιράκ 2003», έργο του Μ. Πεταλά

Μία συνοπτική αναδρομική παρουσίαση της πολύχρονης εικαστικής διαδρομής του γλύπτη Μανώλη Πεταλά αποτελεί η έκθεση «Περίοπτα - Επιτοίχια», που φιλοξενείται στην γκαλερί «Kourd» (Φαναριωτών και Κασσιανής 2, Λυκαβηττός). Πενήντα επτά έργα από τη δεκαετία του '70 μέχρι σήμερα συνθέτουν το εικαστικό «πρόσωπο» του καλλιτέχνη και συνομιλούν με το θεατή «για τα μικρά και τα μεγάλα» του κόσμου και της ζωής μας. Ανάμεσά τους «Η Σελήνη τις νύχτες συλλογιέται μονάχη», «Η χρυσή σφαίρα της αλαζονείας», «Αθλοπαιδιές στο Αμπού Γκράιμπ», «Στρατός αγάπης - Ιράκ 2003», «Πολιτεία φτιαγμένη από τη μοναξιά των σκουπιδιών», «Καρτερική Πηνελόπη της διασποράς - Συστατικά Θηλυκώντα», που αποτελεί και το τελευταίο χρονικά έργο της παρουσίασης.

Η έκθεση «ανοίγει» με κατασκευές φιλοτεχνημένες τη δεκαετία του '80. Μία σειρά από βαριά περίοπτα, απλές μεταλλικές φόρμες σε όρθια μορφή από βιομηχανικά υλικά του εμπορίου. Ακολουθούν έργα από την «εποχή της χαμένης ποίησης», όπως λέει χαρακτηριστικά ο δημιουργός. Είναι η περίοδος της «αιχμαλωσίας» και του προβληματισμού. Τα έργα αυτής της ενότητας αποτελούν ένα καυστικό σχόλιο στο οποίο πρωταγωνιστούν τα κλουβιά και οι αλυσίδες. Ο Μ. Πεταλάς καταθέτει και καταγγέλλει, με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. «Μιλά» για την πικρή ειρωνεία της ζωής. Τον εγκλωβισμό του σύγχρονου ανθρώπου, σε τεχνητούς, «λαμπερούς» λαβύρινθους. Θύμα και ο ίδιος ο άνθρωπος μιας εποχής καταναλωτισμού, ιλουστρασιόν προτύπων και αποξένωσης, συνθλίβεται μέσα στους τοίχους μιας απάνθρωπης κοινωνίας. Στην ενότητα αυτή προστίθενται και τα έργα που αναφέρονται στη φύση: Το εγκλωβισμένο σε ένα γυάλινο νέφος έντομο, η σελήνη, που κρύβεται πίσω από τα κάγκελα...

Ευαίσθητος παλμογράφος των γεγονότων που συμβαίνουν γύρω μας, ο Μ. Πεταλάς αναφέρεται και στα εγκλήματα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Στις ωμές επεμβάσεις του σε γωνιές του πλανήτη, στη βία και τη στέρηση της ελευθερίας. Κλουβιά και αλυσίδες γίνονται τα σύμβολα του δημιουργού και σηματοδοτούν τα γεγονότα στο Ιράκ, στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ...

Ξεχωριστή, ιδιαίτερα σημαντική θέση, κατέχουν τα επιτοίχια. Εργα στα οποία ο δημιουργός χρησιμοποιεί - κυρίως - παλιά αντικείμενα ή στοιχεία τους. Πράγματα ταπεινά με τα σημάδια του χρόνου πάνω τους, τα οποία κουβαλούν το όνειρο του παρελθόντος και τη νοσταλγία.

Κυρίαρχο υλικό του γλύπτη το μέταλλο, ένα σκληρό και ατίθασο υλικό, που, όπως σημειώνει ο Μάνος Στεφανίδης, «στα έργα του Πεταλά παύει να είναι παγωμένο ή απωθητικό. Οι γεωμετρικές καθαρές μορφές μεταφέρουν κάτι από τη συγκίνηση των καθαρών σχημάτων, που όλοι ως αρχέτυπα διατηρούμε μέσα μας...». Η έκθεση θα κλείσει την εκθεσιακή περίοδο της γκαλερί (μέχρι μέσα Ιουνίου).

Εκφραστική και λακωνική

Η μικρή πόλη της Νότιας Γαλλίας, Λινέλ, υποδέχεται την ελληνική τέχνη. Η σπάνια συλλογή ελληνικών συγγραμμάτων του Λουίς Μεντάρ (1768-1841) παρουσιάζεται στο κοινό μέσα από την έκθεση που ανοίγει σε λίγες μέρες τις πόρτες της και συναντά τη χαρακτική δημιουργία της Αριας Κομιανού. Από 5 έως 28 Ιουνίου, η σημαντική μας χαράκτρια θα εκθέσει στο Salle Louis Feuillade ξυλογραφίες της. Αντιπροσωπευτικά έργα από τη μακρόχρονη χαρακτική της πορεία, που με τόλμη, αφοσίωση, γνώση και συνέπεια, υπηρετεί μέχρι σήμερα. Η Α. Κομιανού έλαβε πρόσκληση να εκθέσει στη Λινέλ, μετά τη βράβευσή της σε διαγωνισμό ex libris που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος «Οι φίλοι της συλλογής Μεντάρ» που εδρεύει εκεί. Στο διαγωνισμό συμμετείχαν δεκάδες καλλιτέχνες από πολλές χώρες. Η παραπάνω βράβευση αποτελεί μία από τις πολλές διακρίσεις που η δημιουργός έχει κερδίσει στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες. Ανάμεσά τους οι: Ετήσια Διεθνής Εκθεση Χαρακτών στο Κιότο της Ιαπωνίας, Ετήσια Διεθνής Εκθεση Χαρακτών στη Στοκχόλμη, Διεθνής Μπιενάλε Χαρακτικής στην Ταϊπέι, Διεθνής Εκθεση Καλών Τεχνών στην Ουκρανία κ.ά. Μέχρι σήμερα η Α. Κομιανού έχει παρουσιάσει έργα της σε 25 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Ζάκυνθο, Γερμανία, Βοσνία κ.α.), ενώ συμμετείχε σε περισσότερες από 100 ομαδικές εκθέσεις, οι περισσότερες διεθνείς.

Σε πείσμα των καιρών και της εύκολης «χαρακτικής» δημιουργίας που προσφέρει η τεχνολογία της εποχής μας, η Α. Κομιανού δουλεύει παραδοσιακά. Η χαρακτική της, «ρωμαλέα και ευαίσθητη, διαυγής και υπαινικτική, γνήσια και αληθινή, εύγλωττη και πλήρης στην εκφραστική λακωνικότητά της, είναι η έκφραση του μέτρου και της ισορροπίας...». Φως και σκιά είναι οι λέξεις που σηματοδοτούν την εικαστική της διαδρομή.

Ο επίκουρος καθηγητής Θάνος Χρήστου χαρακτηρίζει, στον καλαίσθητο κατάλογο της έκθεσης, το έργο της Α. Κομιανού «ομιλητικό, σύγχρονο, μεστό περιεχομένου». «Δε χρειάζεται» καταλήγει «να εξαντληθεί σε περιγραφές, δεν έχει ανάγκη τον εντυπωσιασμό, δεν επικαλείται το αυτονόητο. Προχωρά με μια βασανιστική επιμονή στην αποκάλυψη της αλήθειας της μέσα από το δύσκολο δρόμο της συνεχούς αναζήτησης, της αδιάκοπης εργασίας, της επιτακτικής ανάγκης της να εκφραστεί. Και αυτή η γνήσια φωνή δικαιώνεται, δίχως άλλο, από το τελικό αποτέλεσμα, το πλήρες νοημάτων και έμφυτο εκφραστικής δύναμης».

Η. Μ.

Ακου, αδελφέ μουσουλμάνε

Αδελφέ μου, γνωρίζω πως το Κοράνι, είναι ακριβώς ό,τι «τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα» για τους χριστιανούς, είναι ο λόγος της τιμής σου και η συμφωνία σου με το Θεό. Ο μπάτσος που κατέστρεψε το Κοράνι, οι Χρυσαυγίτες κυνηγοί κεφαλών δεν είναι ούτε ανεγκέφαλοι ούτε ηλίθιοι. Πρόκειται για ένα είδος - το χειρότερο - που αναπτύχθηκε μέσα στο χοιροστάσιο της δικτατορίας και τώρα ζητάει με διάφορους τρόπους να κάνει έντονη την παρουσία του.

Αδελφέ μου, πώς να εξηγήσεις στους Ακροδεξιούς, τι δώρα κουβαλάς μαζί σου. Από πού ν' αρχίσω: από την περίοδο της Δυναστείας των Αββασιδών (1ος αιώνας), όπου μεταφράστηκαν στα αραβικά πολλά ελληνικά έργα. Για τον πολιτισμό που έθεσε τα θεμέλια για την άλγεβρα και τριγωνομετρία. Για τις επιδόσεις του στην αστρονομία, για τους υπολογισμούς των ισημερινών σημείων, γιο το γεγονός ότι πρώτα οι Αραβες αναγνώρισαν το σφαιρικό σχήμα της Γης. Δεν μπορώ να μην αναφέρω τη μεγάλη σχολή ιατρικής στη Δαμασκό, όπου χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη χειρουργική το αναισθητικό.

Αδελφέ μου, ζεις μαζί μας στο κέντρο της Αθήνας, μας τιμάς με την παρουσία σου, τις γιορτές και τα έθιμα της παράδοσής σου. Ντρέπομαι που δεν έχεις ένα χώρο για να προσευχηθείς, ντρέπομαι γιατί ακόμα και το υπόγειο που κρυφά προσευχόσουν σ' το έκαψαν ακροδεξιοί εθισμένοι στη βία, αυτά τα θρασίμια που δεν μπορούν να ζήσουν αν δε θέτουν σε λειτουργία το μύθο του αποδιοπομπαίου τράγου. Πρόκειται για ιλουστρασιόν υπόκοσμο. Δυστυχώς για όλους εμάς, έχουν προστάτες, τα αγαπημένα παιδιά της αστυνομίας. Στην πλατεία Ομόνοιας τα γεγονότα φανέρωσαν την ψυχική κυρίως ένδεια της πολιτείας και των εκπροσώπων της. Ας τους αντιμετωπίσουμε με τον τρόπο του Σααντί: «Το λιοντάρι δεν τρώει τ' αποφάγια του σκύλου, ακόμα κι αν πεθαίνει από την πείνα στη φωλιά του. Αφήστε το σώμα σας αν υποφέρει, μη ζητάτε εύνοια από τον ανάξιο».

Απέναντι στην απάθεια της πολιτείας και με δεδομένο ότι το ερπετάριο των ακροδεξιών δε θ' αργήσει να παρουσιάσει την ατραξιόν της, ας προσπαθήσουμε πρώτα να συναντηθούμε μέσα από τον πυκνό λόγο της παράδοσής μας ακολουθώντας αυτό που περιέγραφε ο σούφι ποιητής σεΐχης Σαχαμπουντίν Σούχρα Βαρντί: «Ο σπόρος μας ρίχτηκε τον καιρό του Αδάμ, φύτρωσε τον καιρό του Nώε, βλάστησε τον καιρό του Αβραάμ, άρχισε να μεγαλώνει τον καιρό του Μωυσή και έδωσε άφθονο κρασί τον καιρό του Μωάμεθ».

Αδελφέ μου, είναι στο χέρι μας να βάλουμε τέλος σ' αυτές τις κινούμενες αθλιότητες που προσβάλλουν τον πολιτισμό μας. Ας σχηματίσουμε τα πρώτα ζευγάρια που μας εμπνέουν για ένα διάλογο: Τζελαλουντίν Ρούμι - Κωνσταντίνος Καβάφης, Σεΐχης Σααντί - Διονύσιος Σολωμός, Ελ Γκαζαλί - Μάξιμος Ομολογητής.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ