Τα δραματικά γεγονότα το Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη και η σφαγή της 9ης Μάη, με πρώτο νεκρό τον ηρωικό Τάσο Τούση, 25 μόλις χρόνων, συγκλονίζουν τον Γιάννη Ρίτσο, οδηγώντας τον στη δημιουργία της ποιητικής του συλλογής «Επιτάφιος», ένα από τα συγκλονιστικότερα ποιητικά έργα για την εργατική τάξη, στο οποίο κυριαρχούν ο θρήνος της μάνας για τον σκοτωμένο της γιο και η υπόσχεση του αγώνα. Οκτώ από αυτά τα ποιήματα έγιναν τραγούδια από τον Μίκη Θεοδωράκη, δίνοντας ένα κορυφαίο δείγμα μουσικο-ποιητικής «χημείας» και σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για το ελληνικό τραγούδι. Για πρώτη φορά ένα ποιητικό έργο με θεματολογία από τους εργατικούς αγώνες, με λαϊκό μουσικό ύφος και υψηλή ποιότητα, γνωρίζει τεράστια απήχηση, αγκαλιάζει το λαό, τον συνοδεύει στους αγώνες του. Ο «Επιτάφιος» αποτελεί αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες στιγμές σύνδεσης της δημιουργικής έμπνευσης με τους κοινωνικούς αγώνες, αλλά όχι η μοναδική. Δεκάδες είναι τα τραγούδια, που αναφέρονται στην εργατική τάξη και τους αγώνες της, αλλά και στην κορυφαία κινητοποίησή της, την Εργατική Πρωτομαγιά. Πολύτιμος οδηγός σε αυτή τη σύντομη αναφορά μας ήταν η σημαντική έκδοση «Γεια σου περήφανη και αθάνατη εργατιά» της ΓΣΕΕ.

«Καλώς τονε το Μάη και την Πρωτομαγιά / Της εργατιάς τη μεγάλη γιορτή. / Σύντροφοι εμπρός αφήστε τη δουλιά / Δική μας είναι η μέρα αυτή...» αναφέρεται στο ανέκδοτο λαϊκό τραγούδι «Ζήτω η κόκκινη Πρωτομαγιά» (1942-1943), που πρωτοτραγουδήθηκε στο σανατόριο Ασβεστοχωρίου για ν' απλωθεί στη συνέχεια σε ολόκληρη τη Μακεδονία. Στην ίδια περίοδο ανήκει και το ανέκδοτο λαϊκό τραγούδι «Της Πρωτομαγιάς» ('42-'43) και τα επίσης ανέκδοτα λαϊκά τραγούδια «Εργάτες, αγρότες» και «Το τραγούδι της δουλιάς». Μια από τις σπάνιες καταγραφές βιομηχανικών χώρων εργασίας στο τραγούδι είναι το «Μια μικρή στο Περιστέρι» (1946) του Κώστα Ρούκουνα, που αναφέρεται στα εργαζόμενα κορίτσια του εργοστασίου «Λαναρά», ενώ από τα λίγα περιγραφικά τραγούδια της ζωής των εργατών, που εμφανίζονται στη δισκογραφία του ρεμπέτικου, είναι το «Είμ' εργάτης στο λιμάνι» (1946) του Στέλιου Χρυσίνη.

Είχε προηγηθεί ο «Εργάτης» του Παναγιώτη Τούντα (1932), που μαρτυρά τη στάση των δημιουργών του ρεμπέτικου απέναντι στην εργατική τάξη, ενώ ο ομότιτλος «Εργάτης» (1948) του Απόστολου Καλδάρα επαναφέρει στη δισκογραφία το προσφιλές για τους δημιουργούς θέμα. «Γεια σου περήφανη κι αθάνατη εργατιά», είναι το σύνθημα του Βασίλη Τσιτσάνη, στις «Φάμπρικες» (1950), ενώ την «Εργατιά» (1964) θα υμνήσει και ο Χρήστος Κολοκοτρώνης. Τραγούδι, που ήταν στα χείλη των εργαζομένων από την πτώση της δικτατορίας και μετά, είναι ο «Γ΄ Παγκόσμιος» των Γιάννη Νεγρεπόντη - Μάνου Λοΐζου, με ερμηνευτή τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, που αναφέρεται στη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος. Από τις ωραιότερες περιγραφές των φοιτητικών και εργατικών διαδηλώσεων της δεκαετίας του '60 είναι το τραγούδι «Στη συγκέντρωση» του Διονύση Σαββόπουλου, ενώ μέσα από τα «Απλά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας» ο Λουκιανός Κηλαηδόνης σαρκάζει, με ιδιαίτερη δηκτικότητα, το εν γένει καπιταλιστικό σύστημα και τα αδιέξοδά του. Η ουσιαστική κατάργηση της λογοκρισίας μετά την πτώση της χούντας έδωσε τη δυνατότητα στους δημιουργούς να εκδηλώσουν μέσα από τα τραγούδια τους τα φιλεργατικά ή αντικαπιταλιστικά τους συναισθήματα. Ανάμεσά τους τα έργα «Εργατική συμφωνία» των Γιώργου Σκούρτη - Δήμου Μούτση και ο κύκλος τραγουδιών «Εργάτες» του Γιάννη Μαρκόπουλου, έργο - καταγγελία των συνθηκών εργασίας και της ανεργίας, που προβάλλει τους εργατικούς αγώνες και την αναγκαιότητα της ομαδικής δράσης.

Από τα σημαντικότερα, εργατικού περιεχομένου, τραγούδια, όπου καταγράφονται τα βασικότερα προβλήματα της εργατικής τάξης είναι το «Λιώνουν τα νιάτα μας» ('76) των Φώντα Λάδη - Μάνου Λοΐζου, με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα, από τη συλλογή «Τα τραγούδια μας». Στην ίδια περιλαμβάνονται τραγούδια όπως «Το δέντρο» - συμβολικό, αλληγορικό τραγούδι για τους αγώνες της εργατικής τάξης, που δεσπόζει στις συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις -, το «Πάγωσ' η τσιμινιέρα» - καταγγελία της ασυδοσίας της εργοδοσίας -, το «Στη δουλιά και στον αγώνα», σμιλεμένο με λέξεις και προτάσεις - συνθήματα του καθημερινού αγώνα των εργαζομένων. Αφιερωμένο στην Εργατική Πρωτομαγιά είναι και το «Πρώτη του Μάη» του Θωμά Μπακαλάκου ('80), από το δίσκο «Οι προστάτες».