• Συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στην Εκπαίδευση προανήγγειλε η συνάντηση Μητσοτάκη - Κεραμέως
• Αρθρο στη στήλη «Τι μαθαίνουν τα παιδιά μας στο σχολείο» για τα διδακτικά εγχειρίδια της Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο
• Αρθρο με αφορμή την πρόσφατη ψήφιση της ισοτίμησης των πτυχίων των κολεγίων και των πανεπιστημίων για τους εκπαιδευτικούς
• Ενδιαφέρουσα εκδήλωση της ΚΝΕ για το διαδίκτυο, με ομιλητή τον Γρηγόρη Λιονή, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ
• Θεσσαλονίκη: Χιλιάδες μαθητές χωρίς σχολικά γεύματα

Με αφορμή την ψήφιση του άρθρου 50 για την ισοδυναμία των κολεγίων από τη ΝΔ, ανοίγει για άλλη μια φορά η συζήτηση για το αν αυτό αποτέλεσε αποκλειστικά μια επιλογή της παρούσας διακυβέρνησης, «μια νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία» ή αν είναι μια επιλογή επιβεβλημένη από την ΕΕ και το Δίκαιό της. Πίσω από το «μας το επιβάλλει η ΕΕ» «στοιχίζεται» η ΝΔ, ενώ ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ και άλλα αστικά και οπορτουνιστικά κόμματα, συνδικαλιστικές ομοσπονδίες (ΔΟΕ, ΟΛΜΕ) και επιμελητήρια (ΤΕΕ) κινούνται σε έναν απόλυτο διαχωρισμό της ΕΕ από τις όποιες κυβερνητικές επιλογές. Υπερασπίζονται, υποτίθεται, τη δημόσια Παιδεία και το άρθρο 16. Με τον τρόπο αυτό, είτε μέσα από τη λογική του αναγκαστικού μονόδρομου της εφαρμογής του ευρωενωσιακού Δικαίου είτε μέσα από τον εξωραϊσμό της ΕΕ σε καταφανώς αρνητικές επιλογές, γίνεται επίθεση και επιχειρείται χειραγώγηση και αποπροσανατολισμός της λαϊκής συνείδησης.

Η ΝΔ, «με φόρα», από την πρώτη μέρα της διακυβέρνησής της είχε δεσμευτεί να προχωρήσει στην αντιλαϊκή - αντιεκπαιδευτική ρότα των προκατόχων της και να την πάει παραπέρα. Αυτό κάνει. Αποτελεί θράσος από τη μεριά του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων δυνάμεων, όμως, να παριστάνουν τους υπέρμαχους της δημόσιας Παιδείας και να εκτοξεύουν μύδρους εναντίον των κολεγίων. Κάτι ανάλογο είχε κάνει ο πάλαι ποτέ ΣΥΝ, με την Οδηγία της ΕΕ που αφορούσε δήθεν «μονιμοποιήσεις συμβασιούχων», ενώ, όπως δηλωνόταν ξεκάθαρα από την ίδια την ΕΕ, ήταν ένα πλαίσιο «καλύτερης» εφαρμογής της «εργασίας με σύμβαση ορισμένου χρόνου»... Κι όμως, ο ΣΥΝ επιχείρησε να χειραγωγήσει το κίνημα, διατυπώνοντας και προβάλλοντας αίτημα για την εφαρμογή της Οδηγίας εκείνης. Το ίδιο έπραξε ο ΣΥΡΙΖΑ με τα κολέγια και τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών (ΚΕΣ). Τότε, σε περίοδο μεγάλων αγώνων από τους φοιτητές, έστρεψε το κίνημα αποκλειστικά στο αίτημα της μη αναθεώρησης του συνταγματικού άρθρου 16, που ορίζει την Ανώτατη Εκπαίδευση ως δημόσια. Ετσι, οι Οδηγίες της ΕΕ έμεναν στο απυρόβλητο. Το άρθρο 16 παραμένει, αλλά το κοινοτικό Δίκαιο επιβάλλεται στο εθνικό, κάνοντας πράξη την εξομοίωση των διαφόρων κολεγίων με τα δημόσια ΑΕΙ. Οταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση, προχώρησε σε σειρά προκηρύξεων στο Δημόσιο που αναγνώριζαν την ισοδυναμία τίτλων κολεγίων. «Ουαί υμίν γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί»...

Η αστική τάξη της χώρας μας αποτελεί οργανικό και ενεργό τμήμα της ΕΕ των μονοπωλίων. Το ελληνικό πολιτικό προσωπικό συναποφασίζει και υλοποιεί όλο το αντιλαϊκό πλαίσιο, ψήφισε και υιοθέτησε όλες τις κομβικές συνθήκες, τις «ελευθερίες» κίνησης εργαζομένων, αγαθών και εμπορευμάτων. Μεταξύ αυτών των επιλογών κορυφαία θέση στα εκπαιδευτικά πράγματα ήταν η Λευκή Βίβλος για την Παιδεία, με την οποία θεσμοθετούνταν επείγουσες, άμεσες και μακροπρόθεσμες προσαρμογές του εκπαιδευτικού συστήματος για ελαστικότερη εργασία και για να υποβοηθηθούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και η κερδοφορία τους. Ο «ενιαίος χώρος» στην Ανώτατη Εκπαίδευση, η διαμόρφωση πτυχίων - «χυλών», κάθετα και οριζόντια διαφοροποιημένων, η ενίσχυση της ιδιωτικής Παιδείας και της λειτουργίας της δημόσιας με ιδιωτικόοικονομικά κριτήρια, η αντικατάσταση των επαγγελματικών δικαιωμάτων με τα επαγγελματικά περιγράμματα και η διαρκής αξιολόγηση των προγραμμάτων με τους όρους και τα κριτήρια της «αγοράς», ψηφίστηκαν με όρους στρατηγικής σύμπλευσης από ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ. Σε αυτή τη βάση, κάθε φορά κέρδιζε έδαφος η πλήρης νομιμοποίηση των κολεγίων, ακόμα και σε χώρους όπου υπήρχαν έντονες αντιδράσεις (π.χ. μηχανικοί, εκπαιδευτικοί).

Η πρόταση του ΚΚΕ για αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν Παιδεία, για ουσιαστική αναβάθμιση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, με αποσαφήνιση των επιστημονικών αντικειμένων και καθιέρωση πτυχίων μίας και μόνο, πανεπιστημιακής κατηγορίας σε αυτά, είναι η μόνη που μπορεί να απαντήσει ολοκληρωμένα και ριζικά στα κολέγια και στην Παιδεία - εμπόρευμα. Μια Ελλάδα με κοινωνικοποιημένο τον πλούτο και εκτός ΕΕ, με την εργατική τάξη αφεντικό, μπορεί να διασφαλίσει το δικαίωμα όλων σε μόνιμη σταθερή εργασία. Η πρόταση του ΚΚΕ μπορεί σήμερα να βοηθήσει στο χτύπημα της απάτης και της αυταπάτης, να δυναμώσει τον αγώνα ενάντια στην περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της Παιδείας και ενάντια στα νέα χτυπήματα των δικαιωμάτων των αποφοίτων, που προωθούν τα αστικά κόμματα. Μόνο ένα κίνημα οργανωμένο, χειραφετημένο από την αστική ιδεολογία και πολιτική, μπορεί να δώσει κατακτήσεις, να καθυστερήσει μέτρα, όπως αυτά για τα κολέγια, ακόμα κι αν είναι ψηφισμένα...

Eurokinissi

Η συνάντηση εντάσσεται στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας αποτίμησης του κυβερνητικού έργου. Στο διάστημα αυτό προωθήθηκαν μια σειρά από αντιδραστικά μέτρα στην Ανώτατη Εκπαίδευση, όπως η νομοθετική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου με στόχο το χτύπημα των διεκδικήσεων, η αξιολόγηση των ιδρυμάτων με δείκτες και κριτήρια της «αγοράς», η σύνδεσή της με μέρος της χρηματοδότησης, που οδηγεί σε νέες κατηγοριοποιήσεις, η αναγνώριση των πτυχίων των κολεγίων, η ακόμα μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση της Ερευνας κ.ο.κ.

Στον προγραμματισμό της κυβέρνησης για το 2020 περιλαμβάνεται η προώθηση νέου θεσμικού πλαισίου για τα πανεπιστήμια, με «μεγαλύτερη αυτονομία, αναμόρφωση του πλαισίου σπουδών και αναδιάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη», «ενίσχυση του συνδέσμου των ΑΕΙ με την αγορά εργασίας και τον αναπτυξιακό τομέα, περισσότερη ανεξαρτησία και νέους τρόπους χρηματοδότησης», «εξωστρέφεια» των ΑΕΙ κ.ά. Μέτρα με κοινό παρονομαστή την προσαρμογή της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας, που ενισχύουν την εμπορευματοποίηση και την επιχειρηματική λειτουργία και τα οποία απέρριψαν μέσα από τις μαζικές διεργασίες και κινητοποιήσεις τους το προηγούμενο διάστημα οι φοιτητές, οι οποίοι βλέπουν τους όρους σπουδών και τις προοπτικές των αποφοίτων να χειροτερεύουν όσο βαθαίνουν οι αναδιαρθρώσεις.

Οπως δήλωσε ο πρωθυπουργός, «εντός των επόμενων δύο μηνών πρέπει να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στο τι γίνεται στα σχολεία μας». Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων προγραμματίζονται «δρομολόγηση προγράμματος για την αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού έργου», εισαγωγή νέων θεματικών ενοτήτων στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων, ανάπτυξη προγραμμάτων με έμφαση στις δεξιότητες που προτάσσει η ΕΕ, όπως «επιχειρηματικότητα», κ.ά., οικοδομώντας ένα σχολείο που απέχει από τη σύγχρονη ανάγκη για στέρεη μόρφωση με βάση τις εξελίξεις της επιστήμης και το οποίο διατηρεί τα προβλήματα και τις ελλείψεις. Σε αυτό το εξάμηνο για το οποίο μιλά η κυβέρνηση, επαναλήφθηκε το γνωστό σκηνικό των σχολείων που ακόμα περιμένουν εκπαιδευτικούς, μέχρι και σε εξεταζόμενα μαθήματα, ενώ ταυτόχρονα εκρηκτικά είναι τα προβλήματα υποδομών. Ακόμα και η επέκταση της δίχρονης Προσχολικής Αγωγής, που καταγράφει στο έργο της η κυβέρνηση, έγινε με επιστράτευση αντιπαιδαγωγικών λύσεων, μακριά από τους αναγκαίους όρους.

Στο πλαίσιο της συνάντησης, ο πρωθυπουργός έκανε αναφορά στο έντονο ενδιαφέρον του «για τις πολιτικές που εκπορεύονται από το υπουργείο Παιδείας». Πρόκειται για το ίδιο σκηνικό που επαναλαμβάνεται από κάθε κυβέρνηση, με την εικόνα της Εκπαίδευσης να παραμένει καθηλωμένη στις ελλείψεις, καθώς δεν αποτελεί προτεραιότητά τους η επίλυση των προβλημάτων των σχολείων και η γενναία χρηματοδότηση της Παιδείας, αλλά η ακόμα πιο στενή προσαρμογή της στις ανάγκες των επιχειρήσεων.

Μια πρώτη χαρακτηριστική παρατήρηση που μπορεί να κάνει κανείς, αν διατρέξει τα περιεχόμενα των νέων εγχειριδίων του μαθητή, σε σύγκριση ιδίως με τα προηγούμενα, είναι ότι ο «Υμνος εις την Ελευθερίαν» του Δ. Σολωμού έχει αποπεμφθεί και από τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου, από εκεί μάλιστα που ανθολογούνταν και στα τρία παλιότερα εγχειρίδια. Ας μας επιτραπεί η επισήμανση ότι η κόψη του σπαθιού του βάρδου της Επανάστασης του '21 είναι όντως τρομερή για τους σύγχρονους Μέτερνιχ και τους κοσμοπολίτες κολαούζους τους. Ακόμη σημαντικότερο όμως είναι το ότι εισάγονται οι λεγόμενες διαθεματικές εργασίες / δραστηριότητες (οι οποίες δεν πρέπει ασφαλώς να συγχέονται με τη διεπιστημονικότητα), που, αποσπώμενες από το γνωστικό αντικείμενο, συμβάλλουν στον κατακερματισμό της γνώσης και την αντιμετώπισή της ως πληροφορίας. Υλοποιείται λοιπόν η διαθεματικότητα, αφού ουσιαστικά γίνεται απλή αναζήτηση γνώσεων ή πληροφοριών και συγκόλληση ασύνδετων τις περισσότερες φορές μεταξύ τους στοιχείων. Στο επίκεντρο μπαίνει η πληροφορία, η οποία δεν πρέπει να αναζητείται τόσο στις σχολικές βιβλιοθήκες - που ούτως ή άλλως υπολειτουργούν ή τελούν υπό κατάργηση - αλλά κυρίως στο διαδίκτυο, όπου συχνότατα παραπέμπονται οι μαθητές από τα εγχειρίδια, ιδίως αυτό της Α' Γυμνασίου (βλ. ενδεικτικά σελ. 34, 75, 87 κ.ά.).

Στο εγχειρίδιο του μαθητή για τη Β' Γυμνασίου (των Ε. Γαραντούδη, Σ. Χατζηδημητρίου και Θ. Μέντη), στην ενότητα «Παλαιότερες μορφές ζωής» ανθολογείται το διήγημα του Α. Τσέχοφ «Ενας αριθμός» (σελ. 106-108), όπου γίνεται αναφορά «σε ένα ακραίο παράδειγμα παθητικής συμπεριφοράς εργαζόμενης γυναίκας»⁴. Και εμείς δεν διαφωνούμε ότι είναι έτσι. Στη συνέχεια διαβάζουμε στην ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση του διηγήματος στο αντίστοιχο βιβλίο του εκπαιδευτικού (σελ. 73-75), ανάμεσα σε άλλα, και το εξής: «Στην απίθανη περίπτωση που δεν υπάρξει η αναμενόμενη αντίδραση από τους μαθητές σχετικά με τη διεκδίκηση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων του εργαζομένου, σύμφωνα με τα νόμιμα μέσα της εποχής μας, ο καθηγητής είναι απαραίτητο να τονίσει την ανάγκη για αποφυγή της ηττοπάθειας, δίνοντας έμφαση στην ευπρεπή αγωνιστική στάση κάθε ανθρώπου, με σκοπό την επικράτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Επίσης είναι φυσικό να δημιουργηθούν στους μαθητές εύλογα ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο της διδασκαλίας της δεσποινίδας Ιουλίας (το «ακραίο παράδειγμα»), για την οποία θα πρέπει να έχουν σχηματίσει στο μυαλό τους μια διόλου κολακευτική εντύπωση». Επιπλέον, στο βιβλίο του μαθητή, με αφορμή το ίδιο κείμενο, διαβάζουμε στη μία από τις δύο διαθεματικές δραστηριότητες και αυτό: «Πολλοί άνθρωποι πέφτουν, εξαιτίας του χαρακτήρα τους ή των κοινωνικών συνθηκών της ζωής τους, θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης». Το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα παρουσιάζεται ως κατιτί παγιωμένο και αμετάβλητο, έξω σχεδόν ολότελα από κάθε ευθύνη, πρέπει όμως σ' αυτό το σύστημα οι άνθρωποι ως άτομα να προσπαθούν να... βελτιώσουν το χαρακτήρα τους (αίτιο της οικονομικής εκμετάλλευσης την οποία υφίστανται) και τις συνθήκες της ζωής τους. Οι διατυπώσεις αυτές τείνουν στην πραγματικότητα σε μια ατομική διεκδίκηση, μακριά φέρ' ειπείν από το οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα.

Ακόμα και όταν ανθολογούνται κείμενα προοδευτικών συγγραφέων, πολύ μάλιστα περισσότερο - αν και όχι σύνηθες να ανθολογούνται - κομμουνιστών, γίνεται φανερά προσπάθεια αποχρωματισμού τους. Ετσι, λοιπόν, στη συνέχεια θα σταθούμε αρκετά αναλυτικά σε ένα τέτοιο παράδειγμα και με αυτό θα ολοκληρώσουμε την εργασία αυτή. Πρόκειται για απόσπασμα από τη «Ρωμιοσύνη» του Ρίτσου, το οποίο περιέχεται στο μαθητικό εγχειρίδιο της Γ' Γυμνασίου (σελ. 190-192). Ανθολογείται, συγκεκριμένα, χωρίο από τη δεύτερη ενότητα της «Ρωμιοσύνης», οι στίχοι 46 (Κάθε που βραδιάζει με το θυμάρι τσουρουφλισμένο στον κόρφο της πέτρας) έως 74 (κοιτάει του Θεού τ' αστροπερίχυτα περβόλια;). Η επιλογή αυτή - αν παραβλέψουμε «τεχνικούς» λόγους - δεν είναι τυχαία, αφού στο υπόλοιπο σώμα της ενότητας (σε αυτό που τρόπον τινά «κόπηκε») γίνονται αναφορές που δεν θα εξυπηρετούσαν την προσπάθεια αποχρωματισμού και αλλοίωσης της ιδεολογικής και πολιτικής ταυτότητας του Ρίτσου και του έργου του. Τέτοια, λόγου χάρη, είναι η αναφορά σ' αυτούς που ανεβοκατεβαίνουνε τη σκάλα του Αναπλιού (στ. 80), τοπωνυμίου με πολλαπλές συνδηλώσεις, καθώς παραπέμπει τόσο στην Επανάσταση του '21 και τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη όσο και στους δεσμώτες κομμουνιστές του μεσοπολέμου, τους οποίους ο εγχώριος φασισμός παρέδωσε στους ομογάλακτούς του κατακτητές. Στο «κομμένο» χωρίο, επίσης, γίνονται επικλήσεις της κυράς με την έγνοια του φτωχού (στ. 88-89) που τα χρυσά κλωσσά(ς) αυγά του κεραυνού (στ. 97) και που μια μέρα θαλασσιά θα βγάλει(ς) το τσεμπέρι και θα πάρει(ς) πάλι τ' άρματα (στ. 98) - σαφής υπαινιγμός στους «Μπαρουτάδες» και στη γέννηση του ΔΣΕ. Υπάρχουν, ακόμη, στο «κομμένο» χωρίο οι στίχοι 84-87 (Μπήκαν στα σίδερα και στη φωτιά (...) το κριθαρένιο τους καρβέλι), οι οποίοι αποτελούν αυτοτελές τραγούδι στη γνωστή μελοποίηση του Μ. Θεοδωράκη.

Στη δεύτερη ενότητα της «Ρωμιοσύνης», και μάλιστα στους ανθολογημένους στο σχολικό εγχειρίδιο στίχους, παρουσιάζονται καθημερινές εικόνες και σκηνές του καλοκαιριού, πάνω στις οποίες προβάλλεται ο λαϊκός πόνος από τα δεινά της Κατοχής, του «Λευκού Τρόμου» και, βέβαια, του Εμφυλίου. Μέσα όμως από αυτόν τον πόνο και το πένθος διαφαίνονται η ψυχική δύναμη, η υπομονή και το κουράγιο, η απόφαση του λαού να αντέξει τη δοκιμασία, με τη δύναμη της ελπίδας που γεννούν οι αγωνιστικές παραδόσεις - παλιότερες και πρόσφατες - και το ζωντανό όραμα μιας ελεύθερης και ειρηνικής ζωής σε μια σοσιαλιστική κοινωνία⁷:

Ολοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε -

πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους,

μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακόκκινη

και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ' τα χέρια τους

για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα.

και να τοι αυτοί που ανεβοκατεβαίνουνε τη σκάλα του Αναπλιού

(...)

με το μουστάκι τους θυμάρι ρουμελιώτικο πασπαλισμένο αστέρι

και με το δόντι τους πευκόρριζα στου Αιγαίου το βράχο και το

αλάτι.

Ελα κυρά (...)

πότε μια μέρα θαλασσιά θα βγάλεις το τσεμπέρι και θα πάρεις

πάλι τ' άρματα

(...)

να λάμψει ολόγυρα ο γιαλός ως λάμπει η κόψη του σπαθιού και

τ' Απριλιού το χιόνι

Ωστόσο, και ενώ στίχοι όπως οι προηγούμενοι είναι «κομμένοι», στο βιβλίο του εκπαιδευτικού για τη Γ' Γυμνασίου (σελ. 129-132) διαβάζουμε, μεταξύ άλλων, τα εξής: «(σ.σ. ο λαός) είναι αποφασισμένος να αντέξει στη δοκιμασία (...), με τη δύναμη της ελπίδας που γεννά η εμπιστοσύνη στη θεϊκή συμπαράσταση αλλά και στη θεία δίκη. Ελληνικός λαός, χρώματα του δεκαπενταύγουστου, ιστορικά φυλετικά γνωρίσματα και χριστιανική πίστη διαμορφώνουν εδώ το θέμα της ελληνικότητας, το οποίο είναι καλό να συσχετιστεί, αλλά και να συγκριθεί με την αντίστοιχη αποτύπωσή του στο Αξιον Εστί του Ελύτη. Μια άλλη διάσταση του θέματος αποτελεί η εμμονή στις ρίζες και η ελληνολατρία (...)». Η λαθροχειρία που επιχειρείται εδώ, σε συνδυασμό πάντα με το σκόπιμα επιλεγμένο απόσπασμα του αντίστοιχου εγχειριδίου του μαθητή, είναι φανερή. Ο Ρίτσος εμφανίζεται περίπου ως φυλετιστής (!) και «ελληνολάτρης», αλλά και ως θρησκευτικός ποιητής. Το πρώτο κατηγορούμενο δεν το σχολιάζουμε περισσότερο. Οσον αφορά πάντως την ελληνολατρία του, ίσως η κρίση αυτή πρέπει να συσχετιστεί με το έτερο ανθολογημένο στο εν λόγω εγχειρίδιο ποίημα, το οποίο έχει τον υποβοηθητικό των σκέψεων των συγγραφέων τίτλο «Αρχαίο θέατρο» (σελ. 188-189). Η φράση «αιώνια αντήχηση του διθυράμβου» από το εισαγωγικό σημείωμα που το συνοδεύει θεωρούμε ότι είναι χαρακτηριστική. Σχετικά τώρα με το «θέμα της ελληνικότητας» του Ρίτσου, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι ο ίδιος ο τίτλος του έργου διατυπώνει από την αρχή την πρόθεση του ποιητή να δηλώσει την ιδεολογική του τοποθέτηση. Στο λήμμα «ρωμιοσύνη» του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής (Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), διαβάζουμε ότι η λέξη σημαίνει «το νεότερο ελληνισμό, συνήθ. σε προτάσεις που μιλούν για τους αγώνες του, τα παθήματά του, τους ηρωισμούς και τις ελπίδες του». Απέναντι στην αρχαιόπληκτη αστική τάξη και στον όρο «ελληνισμός», που αθέλητα περιέχει την έννοια της «περιούσιας φυλής», ο Ρίτσος επιλέγοντας τον τίτλο «Ρωμιοσύνη» δείχνει ένα ενδιαφέρον που εντοπίζεται στα χρόνια της πρόσφατης ηρωικής Ιστορίας του νέου ελληνισμού, στρατεύεται εντέλει με τον λαό.

Αξίζει βέβαια και ένας σχολιασμός στη θρησκευτικότητα του Ρίτσου. Διότι, εκτός από τις αρλούμπες που διαβάζει ο εκπαιδευτικός στο εγχειρίδιο της Γ' Γυμνασίου το προορισμένο γι' αυτόν, η επιχείρηση «Γ. Ρίτσος, μείζων θρησκευτικός ποιητής του ελληνισμού» ξεκινάει ήδη από το βιβλίο του μαθητή της Α' τάξης. Εκεί (σελ. 168-169) ανθολογείται η πρώτη ενότητα από το «Πρωινό άστρο», και οι συγγραφείς προτείνουν στο αντίστοιχο βιβλίο του εκπαιδευτικού (σελ. 117-118) την εξής ερώτηση για ένα ενδεικτικό κριτήριο αξιολόγησης: «Σε ποιο σημείο και με ποιες εκφράσεις ο ποιητής εντάσσει στο νανούρισμα τη θρησκευτική πίστη;». Στη Β' Γυμνασίου όμως ο Ρίτσος, με το ποίημά του «Τ' άσπρο ξωκκλήσι» (σελ. 62-63), γίνεται ο ένας από τους τέσσερις συγγραφείς που συγκροτούν με ισάριθμα κείμενα τη θεματική ανθολογία του οικείου βιβλίου για την ενότητα που επιγράφεται «Θρησκευτική ζωή». Ως διδακτικός στόχος του ποιήματος ορίζεται «να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι οι τελετουργίες της εκκλησίας και η ελληνορθόδοξη παράδοση συνδέονται με την ιστορική συνέχεια και προσδιορίζουν σημαντικά τη νεοελληνική πολιτισμική ταυτότητα»⁸. Για να επιστρέψουμε ωστόσο στην ανθολογημένη (ή μήπως κακοποιημένη;) «Ρωμιοσύνη», η υπερρεαλίζουσα (ή και υπερρεαλιστική) εικόνα της Παναγιάς που πλαγιάζει στις μυρτιές με τη φαρδιά της φούστα λεκιασμένη απ' τα σταφύλια (στ. 52) θα μπορούσε να ενταχθεί στη θρησκευτικότητα του ποιητή, θρησκευτικότητα εντούτοις βαθιά λαϊκή, διάχυτη σε πολλά τμήματα του έργου του και συνάμα, όπως η πολιτεία στη «Σονάτα του σεληνόφωτος», τόσο θετική σαν μεταφυσική. Στον Ρίτσο, «τα χριστιανικά μυθήματα», γράφει ο Γιώργος Βελουδής, «απαλλαγμένα από το θρησκευτικό - μεταφυσικό τους περιεχόμενο, μεταλειτουργούνται σε σύμβολα - φορείς μιας νέας, εγκόσμια θεμελιωμένης, κοινωνικής κριτικής».

Τελειώνοντας, δεν πρέπει να διαφύγει την προσοχή μας ότι στο βιβλίο του εκπαιδευτικού για τη Γ' Γυμνασίου διαπράττεται και ένα άλλο ολίσθημα, το οποίο αφορά την εκδοτική τύχη της «Ρωμιοσύνης», περιέχει δε και πραγματολογικό σφάλμα. Αντιγράφουμε από τις εκεί διδακτικές οδηγίες: «(...) να τεθεί (σ.σ. στους μαθητές) το ερώτημα σχετικά με τις αιτίες της εικοσάχρονης καθυστέρησης του ποιητή, ο οποίος απέφυγε, εξαιτίας των ιστορικοπολιτικών συνθηκών, να εκδώσει το ποίημα». Ο ποιητής λοιπόν «απέφυγε να εκδώσει το ποίημα». Αυτός είναι το υποκείμενο, ο δράστης της «εικοσάχρονης [sic] καθυστέρησης» της έκδοσης του ποιήματος, και όχι το μετεμφυλιακό κράτος που δολοφονούσε Μπελογιάννηδες και καταδίκαζε τους αγωνιστές και τις οικογένειές τους σε μια χαμοζωή. Για την ιστορία πάντως και για να μην ξεχνούμε τον Σολωμό⁹, η «Ρωμιοσύνη» πρωτοτυπώθηκε ολόκληρη το 1954 ως τμήμα ευρύτερης συλλογής με τον σολωμικής απήχησης τίτλο «Αγρύπνια»¹⁰και με προμετωπίδα τον στίχο του εθνικού μας ποιητή «Πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου»¹¹. Ας είναι ο στίχος αυτός οδηγός όχι μόνο για την αφεντιά μας, αλλά και για κάθε συνάδελφο που σέβεται την ιδιότητά του ως επιστήμονα και τον παιδαγωγικό του ρόλο ως εκπαιδευτικού.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. Ε. Αθανασόπουλος, Ε. Κοκκινάκη, Π. Μπίστα, Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α', Β', Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ 2006.

2. Eτούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,

σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια,

σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ' αμπέλια του,

σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως.

O δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.

Mαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια κ' οι φωνές μες στον ασβέ-

στη του ήλιου.

H ρίζα σκοντάφτει στο μάρμαρο. Tα σκονισμένα σκοίνα.

Tο μουλάρι κι ο βράχος. Λαχανιάζουν. Δεν υπάρχει νερό.

Ολοι διψάνε. Χρόνια τώρα. Ολοι μασάνε μια μπουκιά ουρανό

πάνου απ' την πίκρα τους.

3. «Σε συνεργασία με τον καθηγητή του μαθήματος της Ολυμπιακής Παιδείας συγκεντρώστε στοιχεία σχετικά με την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαία Ελλάδα και προσπαθήστε να βρείτε ομοιότητες και διαφορές με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Χρήσιμα στοιχεία θα βρείτε στο διαδικτυακό τόπο: http://www.olympics.ariadne-t.gr/OLYMPICS/olympic.html»

4. Ε. Γαραντούδης, Σ. Χατζηδημητρίου, Θ. Μέντη, ΚΝΛ Β' Γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ 2006, σελ. 73.

5. Π. Καγιαλής, Χ. Ντουνιά, Θ. Μέντη, ΚΝΛ Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ 2006.

6. Πρόκειται για αιτητικά ποιητικά κείμενα του 12ου αιώνα. Σε ένα από αυτά ο συγγραφέας είναι καλόγερος και γράφει κατά ηγουμένων:

Εκείνοι τα νομίσματα συνάγουσιν απλήστως,

ημάς δε κατηχίζουσιν περί φιλαργυρίας.

7. Οι στίχοι που ενδεικτικά παραθέτουμε εν μέρει ή εν όλω (41-45, 80-83, 97-102) βρίσκονται στο τέλος της πρώτης ενότητας της «Ρωμιοσύνης» (στ. 41-45) και αμέσως μετά από το ανθολογημένο απόσπασμα στο γυμνασιακό εγχειρίδιο της Γ' τάξης (στ. 80-83 και 97-102).

8. Ε. Γαραντούδης, Σ. Χατζηδημητρίου, Θ. Μέντη, ό.π., σελ. 44.

9. Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,

όπου και να θολώνει ο νους σας,

μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό

και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

(Οδ. Ελύτης, «Το Αξιον Εστί», «Ικαρος» 1979, σελ. 54)

10. Στη συλλογή αυτή περιλαμβάνονται ποιήματα γραμμένα το 1941-1953.

11. «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και, με μικρές παραλλαγές, «Πόρφυρας».

*Αναδημοσίευση αποσπασμάτων από εκτενέστερο άρθρο στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τεύχος 65-68.

Σύσκεψη με τίτλο «Ο πόλεμός τους σκοτώνει ό,τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους» οργανώνει σήμερα, Τετάρτη, η Τομεακή Οργάνωση ΝΟΠΕ Θεσσαλονίκης της ΚΝΕ, στις 7 μ.μ. στον χώρο του Φοιτητικού Συλλόγου Πολιτικών Επιστημών. Θα μιλήσει η Αναστασία Ποικιλίδου, γραμματέας της ΤΟ ΝΟΠΕ.

Χωρίς σχολικά γεύματα βρίσκονται από την αρχή του σχολικού έτους χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες άνω των 80 Δημοτικών Σχολείων δήμων κυρίως της Δυτικής Θεσσαλονίκης, λόγω δικαστικής διαμάχης των εταιρειών που διεκδίκησαν τον σχετικό διαγωνισμό για την παροχή των γευμάτων.

Στο 1/3 των σχολείων που είναι ενταγμένα στο πρόγραμμα σχολικά γεύματα δεν υπάρχουν και δεν διανέμονται. Αφού σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, μέχρι στιγμής το πρόγραμμα σχολικών γευμάτων υλοποιείται σε 170 σχολεία και δεν υλοποιείται σε περισσότερα από 80.

Οπως έγινε γνωστό, επιλαχόντες του διαγωνισμού κατέθεσαν ενστάσεις και προσέφυγαν δικαστικά κατά του αναδόχου που προέκυψε, με αποτέλεσμα να μην προχωρά το πρόγραμμα των γευμάτων. Τα περισσότερα σχολεία είναι στους δήμους Θεσσαλονίκης, Θερμαϊκού, Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Νεάπολης - Συκεών, Κορδελιού - Ευόσμου και Ωραιοκάστρου. Σε αυτά περιλαμβάνονται και ορισμένα σχολεία ευθύνης της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης, που ενώ ήταν ενταγμένα από πέρσι στο πρόγραμμα σχολικών γευμάτων παραλείφθηκε να ενταχθούν στο πρόγραμμα της τρέχουσας σχολικής χρονιάς.

Παρά τις υποσχέσεις ότι θα ξεπεραστούν οι δυσκολίες και θα υλοποιηθεί έστω καθυστερημένα το πρόγραμμα, αυτό ακόμα δεν έχει γίνει. Με δεδομένο ότι βρισκόμαστε σχεδόν στο μέσον της σχολικής χρονιάς και οι δικαστικές αποφάσεις καθυστερούν, θεωρείται πιθανό ότι το πρόγραμμα σχολικών γευμάτων δεν θα ξεκινήσει μέχρι το Μάη.

Αντίστοιχο είναι το πρόβλημα και στα σχολεία της Ξάνθης, της Δράμας και άλλων νομών της Μακεδονίας και της Θράκης.

Η Ομοσπονδία Ενώσεων Γονέων και Κηδεμόνων Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας σημειώνει: «Από την πρώτη στιγμή το γονεϊκό κίνημα έθεσε τους όρους για το πώς θα πρέπει να δίνονται τα σχολικά γεύματα, δηλαδή ενιαία, με ευθύνη του κράτους, χωρίς ιδιώτες και χωρίς μεσάζοντες».

Απαιτεί από το υπουργείο Παιδείας άμεσα να λειτουργήσει το πρόγραμμα. Παράλληλα, να φροντίσει για την ουσιαστική οικονομική ενίσχυση των σχολείων για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών τους. Να προχωρήσει στη θεσμική συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος για τα σχολεία όλης της χώρας, διασφαλίζοντας τους απαραίτητους χώρους εστίασης, την πρόσληψη τραπεζοκόμων και προσωπικού καθαριότητας. Να επανεξετάσει συνολικά το ζήτημα της ανάληψης της ευθύνης για την ποιότητα και καταλληλότητα των γευμάτων, όπου απαιτείται ιδιαίτερα αυστηρός υγειονομικός έλεγχος από τους αντίστοιχους αρμόδιους κρατικούς φορείς και όχι από τους εκπαιδευτικούς. Να περιλάβει στις δηλώσεις των γονέων την επιλογή οι μαθητές κατά την αποχώρησή τους από το σχολείο να παίρνουν μαζί τους το φαγητό, εφόσον αυτό φτάνει στις σχολικές μονάδες συσκευασμένο, ώστε να γευματίσουν στο σπίτι τους, ώσπου να εξασφαλιστούν κατάλληλες συνθήκες υγιεινής στα σχολεία.

Οι βουλευτές του ΚΚΕ Γιάννης Δελής και Λεωνίδας Στολτίδης κατέθεσαν ως Αναφορά το κείμενο της Ομοσπονδίας Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ έχουν ήδη καταθέσει και Ερώτηση καλώντας τους υπουργούς Παιδείας και Εργασίας να απαντήσουν τι μέτρα προτίθεται να λάβει η κυβέρνηση για:

• Την άμεση υλοποίηση του προγράμματος σε όλα τα σχολεία που είναι ενταγμένα στο πρόγραμμα.
• Την καθολική επέκταση του προγράμματος σε όλο το μαθητικό πληθυσμό για να συμπεριλάβει τις μεγαλύτερες ηλικίες παιδιών, στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, διαμορφώνοντας τα ανάλογα διατροφολόγια που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.
• Να δημιουργηθεί ένας ενιαίος δημόσιος φορέας που να έχει εξολοκλήρου την ευθύνη για την εκπόνηση, την υλοποίηση τόσο σημαντικών προγραμμάτων όπως είναι η σίτιση των μαθητών.

Το Γραφείο Τύπου της Κομματικής Οργάνωσης Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ καυτηριάζει το παιχνίδι που παίζεται σε βάρος των μαθητών και των αναγκών τους και απαιτεί εδώ και τώρα να προχωρήσει η διαδικασία ώστε να υλοποιηθεί το πρόγραμμα σε όλα τα σχολεία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Μεταξύ άλλων σημειώνει: «Η κατάσταση αυτή είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής που χρηματοδοτεί για την υλοποίηση των προγραμμάτων ιδιωτικές εταιρείες με αρνητικές συνέπειες ακόμα και για την ίδια την ποιότητα του παρεχόμενου γεύματος.

Η καθολική κάλυψη του μαθητικού πληθυσμού σε σίτιση είναι επιβεβλημένη, καθώς η αντιλαϊκή πολιτική όλων των κυβερνήσεων με τη φορολογία, την περικοπή των μισθών, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας δημιούργησε μια τραγικά αδιέξοδη κατάσταση στις λαϊκές οικογένειες που αδυνατούν να ανταποκριθούν και να καλύψουν στοιχειώδεις ανάγκες των παιδιών τους, όπως είναι η σωστή, ισορροπημένη, πλήρης διατροφή για την υγιή ανάπτυξή τους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία ακόμα και της ΕΕ το 30% των παιδιών στη χώρα μας ανήκουν στα οικονομικά εξαθλιωμένα τμήματα του πληθυσμού. Επομένως, η επέκταση για την καθολική κάλυψη των αναγκών σε σίτιση με ευθύνη του κράτους, με σύγχρονους, επιστημονικούς όρους, χωρίς μεσάζοντες και ιδιώτες είναι επιβεβλημένη ανάγκη».

Ο ομιλητής ξεκίνησε με μια αναφορά στους πολλαπλούς ψευδεπίγραφους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς που επιχειρούν να αναδείξουν το διαδίκτυο σε απαύγασμα της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Στη συνέχεια, εστίασε σε τρία βασικά σημεία προκειμένου να τεκμηριώσει την πραγματική επίδραση των νέων τεχνολογιών:

1. Στην επίδραση που έχουν το διαδίκτυο, τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η «ψηφιοποιημένη ζωή» στη συνείδηση των εργαζομένων και ειδικότερα στον τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιούνται. Φέρνοντας ως παράδειγμα τις ηλεκτρονικές ψηφοφορίες για τα σωματεία, τόνισε τον κίνδυνο απ' την «ηλεκτρονικοποίηση» της κοινωνικής ζωής, που τελικά επιταχύνει τη διάλυση υφιστάμενων κοινωνικών δομών, όπως τα σωματεία.

2. Στη διάρθρωση του διαδικτύου και στην οικονομική κυριαρχία ελάχιστων μεγάλων ομίλων, τόσο στον τομέα μεταφοράς των δεδομένων όσο και στην «παραγωγή» δεδομένων, εστιάζοντας ιδιαίτερα στα λεγόμενα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook, Twitter κ.λπ). Αναφέρθηκε στον έλεγχο που έχουν τα μονοπώλια πάνω στις πληροφορίες που διακινούνται μέσα στο διαδίκτυο, έλεγχος που καθίσταται σχεδόν απόλυτος στην περίπτωση των ομίλων που ελέγχουν τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφού οι όμιλοι έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν ποιος θα λέει τι και σε ποιον στα δίκτυά τους και παράλληλα έχουν μηχανισμούς απόλυτης παρακολούθησης για το ποιος διαβάζει τι. Ο Γ. Λιονής εστίασε στην τεράστια αύξηση των δυνατοτήτων ελέγχου και παρακολούθησης της «ψηφιακής ζωής» των εργαζομένων όταν χρησιμοποιούν τα λεγόμενα ΜΚΔ.

Ο ομιλητής σημείωσε πως οι παραπάνω πλευρές αποδεικνύουν πως το διαδίκτυο τελικά δεν φέρνει περισσότερη δημοκρατία και ελευθερία, τονίζοντας όμως πως η αιτία του προβλήματος δεν είναι το διαδίκτυο, αλλά οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής μέσα στις οποίες αναπτύχθηκε και λειτουργεί. Σημείωσε πως η παρακολούθηση δεν είναι αποτέλεσμα του διαδικτύου, αλλά αποτέλεσμα του ίδιου του αστικού κράτους, που σε κάθε εποχή και όποια μορφή και αν έχει, διατηρεί τον ίδιο χαρακτήρα: Τον χαρακτήρα του φύλακα των κερδών και της εξουσίας του κεφαλαίου, γι' αυτό και είναι αντιδραστικό, δομικά αντίθετο με τις ανάγκες του λαού και της νεολαίας.

Ο Γ. Λιονής έκλεισε τονίζοντας πως το διαδίκτυο, σε τελευταία ανάλυση, αποτυπώνει το βάθεμα της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού, ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την κυριαρχία των ομίλων πάνω σ' αυτήν.

Η κραυγαλέα αντίθεση ανάμεσα στις τεράστιες δυνατότητες που έχουν το διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες γενικότερα για να ικανοποιήσουν τις λαϊκές ανάγκες και τη σημερινή πραγματικότητα όπου αξιοποιούνται για να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη των ομίλων φωτίζει τελικά την αντίθεση ανάμεσα στον καπιταλισμό που σαπίζει και πεθαίνει και στις παραγωγικές δυνάμεις που ο ίδιος έχει αναπτύξει.

Γι' αυτό, συνέχισε, «το διαδίκτυο δεν είναι ο παράδεισος της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Οι αντιθέσεις που φέρνει φωτίζουν όμως πως η ανάγκη να γκρεμιστεί ο σάπιος καπιταλισμός είναι σήμερα πιο επιτακτική από ποτέ».