Κανείς όμως δεν μπορεί να ξεχάσει ότι τότε η ελληνική κυβέρνηση και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, θριαμβολογούσαν για τη συμφωνία, παρουσιάζοντάς την μάλιστα ως το «φάρμακο» όχι μόνο για το πρόβλημα των προσφυγικών ροών προς την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά συνολικότερα για τις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ, και μάλιστα η κυβέρνηση άφηνε να εννοηθεί ότι από τη συμφωνία μπορεί να ωφεληθεί ο λαός.

Ποια είναι η πραγματικότητα σήμερα;

Οι χιλιάδες πρόσφυγες - μετανάστες που βρίσκονταν στην Ελλάδα, αλλά και όσοι ήρθαν μετά τη συμφωνία, παραμένουν ακόμη και σήμερα διπλά εγκλωβισμένοι. Δηλαδή, δεν μπορούν να πάνε ούτε στη χώρα που επιθυμούν, ούτε και να μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Ακόμα και όταν υπάρχει κάποια μεταφορά προσφύγων σε άλλους χώρους στην ηπειρωτική χώρα, για αποσυμφόρηση των καταυλισμών στα νησιά, η Ευρωπαϊκή Ενωση ζητά από την κυβέρνηση να σταματήσει την όποια τέτοια κίνηση. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία απειλεί κατά καιρούς ότι θα αφήσει ανεξέλεγκτη τη ροή των προσφύγων προς την Ελλάδα, βγαίνοντας από τη συμφωνία. Επιπλέον, το περιβόητο πρόγραμμα επιλεκτικής μετεγκατάστασης από την Ελλάδα σε άλλα κράτη της ΕΕ ενός ελάχιστου αριθμού προσφύγων όχι μόνο δεν αποτέλεσε λύση, αλλά στην πραγματικότητα, ποτέ δεν προχώρησε.

Ενα άλλο ζήτημα είναι οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων. Πριν μερικές μέρες, σε συνέντευξη Τύπου έγιναν ενδεικτικές αναφορές για την κατάσταση στο ΚΥΤ της Μόριας. Καταγγέλθηκε ο υπερπληθυσμός του καταυλισμού, ότι οι υγειονομικές υπηρεσίες είναι απούσες διότι υπάρχουν άνθρωποι που περιμένουν γιατρό για μήνες, ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι περιμένουν δυο χρόνια για εξέταση αιτήματος ασύλου, ότι υπάρχει έλλειψη έγκυρης και έγκαιρης ενημέρωσης για τις διαδικασίες ασύλου, ελλείψεις στη νομική στήριξη, σημειώνονται κρούσματα διακίνησης ναρκωτικών και πορνεία, οι απορρίψεις αιτημάτων ασύλου αυξάνονται, ενώ οι διακινητές «επιχειρούν» μέσα και έξω από το ΚΥΤ. Επιπλέον, πως δεν υπάρχει μέριμνα για όσους εγκρίνεται το αίτημα ασύλου, αφού οι άνθρωποι αυτοί δεν ξέρουν πού να πάνε και δεν έχουν χρήματα.

Είναι χαρακτηριστική μαρτυρία εκπροσώπου του ΚΕΕΛΠΝΟ, ο οποίος ανέφερε πριν μερικές μέρες πως αν ένας άνθρωπος μείνει πάνω από μια βδομάδα σε συνθήκες καταυλισμού γίνεται ευάλωτος και πως οι εγκλωβισμένοι πρέπει να μετακινηθούν από τα νησιά και να αρθεί ο γεωγραφικός περιορισμός. Μέχρι να συμβεί αυτό δε, χρειάζεται να γίνουν υγειονομικά κέντρα στα νησιά. Επισήμανε ότι οι κακές συνθήκες υγιεινής στα νησιά αντικατοπτρίζονται στις επιδημικές εξάρσεις ηπατίτιδας Α και ψώρας.

Μία ακόμα πρόβλεψη της συμφωνίας ήταν πως για κάθε «επιστροφή» από την Ελλάδα στην Τουρκία ενός Σύρου πρόσφυγα, ένας άλλος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία σε χώρα της ΕΕ, μέχρι να συμπληρωθεί το όριο των 72.000 προσφύγων. Και τότε, το ΚΚΕ έκανε λόγο για ένα απαράδεκτο πινγκ πονγκ, που παίζεται στις πλάτες των προσφύγων, παραβιάζοντας ωμά και απροκάλυπτα τα δικαιώματά τους. Επιπλέον, η απόφαση για υποχρεωτική κατάθεση των αιτήσεων ασύλου και «fast track» εξέτασή τους στην Ελλάδα επανέφερε σε ισχύ και αυστηρή εφαρμογή του απαράδεκτου Κανονισμού του Δουβλίνου.

Αποτελέσματα αυτών των αποφάσεων ήταν η αύξηση των κυκλωμάτων, οι ταρίφες των δουλεμπόρων, τα δρομολόγια να γίνουν πιο επικίνδυνα, να ανέβει ο αριθμός των νεκρών προσφύγων - μεταναστών, ενώ οι συνθήκες κυνηγητού και παρανομίας να δημιουργούν και άλλα προβλήματα, με επιπτώσεις στον ντόπιο πληθυσμό στα νησιά, στην ενδοχώρα και τα σύνορα προς τις άλλες χώρες της ΕΕ. Και αυτό το θύμισε σε όλους με τραγικό τρόπο το πρόσφατο ναυάγιο με τους 16 νεκρούς στο Αγαθονήσι. Μάλιστα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, το ποσοστό θνησιμότητας προσφύγων και μεταναστών, από 0,89% που ήταν το 2015, αυξήθηκε σε 2,7% το 2017.

Θυμίζουμε ακόμα ότι, τότε, στη Σύνοδο Κορυφής η άρχουσα τάξη της Τουρκίας είχε πάρει από την Ευρωπαϊκή Ενωση αυτό που επεδίωκε εδώ και καιρό. Δηλαδή, να «βάλει πόδι» στην περιοχή της Συρίας που βρίσκονται οι Κούρδοι, στο όνομα δήθεν του να δημιουργηθούν «ασφαλέστερες περιοχές» για τους πρόσφυγες «σε ορισμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα».

Πέρα από τα παραπάνω, υπάρχει και μία ακόμα σοβαρή πλευρά, που δείχνει τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα του ζητήματος: Με αφορμή το πρόσφατο ναυάγιο στο Αγαθονήσι, η Τουρκία έβγαλε ναυτική οδηγία προς τα πλοία που κινούνται στην περιοχή, ότι πραγματοποιεί επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. Και, όπως αναφέρουν διάφορες πηγές, έστειλε ακταιωρούς κοντά στο Αγαθονήσι ως παρατηρητές, που δεν δέχονταν όμως να μπουν κάτω από τις ελληνικές εντολές που δίνονταν από το θάλαμο επιχειρήσεων του υπουργείου Ναυτιλίας. Τι σημαίνει αυτό; Οτι το Προσφυγικό ήταν και παραμένει μέρος του συνολικού ζητήματος που αφορά τις ιμπεριαλιστικές κόντρες, τη βαθύτερη εμπλοκή της Ελλάδας σε αυτές, την κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας. Καθόλου τυχαία, άλλωστε, ο Ερντογάν απειλεί με αποχώρηση από τη συμφωνία για το Προσφυγικό κάθε φορά που θέλει να πιέσει την Ελλάδα και την ΕΕ για άλλα ζητήματα.

Ποια είναι η πηγή του κακού; Η αιτία για το προσφυγικό - μεταναστευτικό πρόβλημα, από τη δημιουργία του, την απόφαση δηλαδή χιλιάδων ανθρώπων να φύγουν από τη χώρα τους, μέχρι τη διαχείρισή του, έχει συγκεκριμένες αιτίες. Εχει ονοματεπώνυμο. Οι επεμβάσεις και οι πόλεμοι που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η ΕΕ στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, της Ανατολικής Μεσογείου, της Βόρειας Αφρικής, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού τους με άλλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία. Τι είναι αυτό που δυσκολεύει σημαντικά τη διαχείριση του προβλήματος; Το άθλιο παζάρι της λυκοσυμμαχίας της ΕΕ με την άρχουσα τάξη της Τουρκίας, που όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά, αντίθετα, επιδεινώνει τις συνθήκες εγκλωβισμού και καταστολής για ακόμη περισσότερους πρόσφυγες και μετανάστες. Ιμπεριαλιστικές κόντρες, συγκρούσεις συμφερόντων, άλυτες αντιθέσεις, σε συνθήκες καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.

Ολες αυτές οι εξελίξεις είναι επικίνδυνες για τα συμφέροντα των προσφύγων, των κατοίκων στα νησιά, συνολικά του λαού, που χρειάζεται να απαντήσει με δυνάμωμα της αλληλεγγύης και του αγώνα για ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, ελεύθερη μετακίνηση προς τη χώρα προορισμού, άμεση επανένωση των οικογενειών, ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που γεννάει φτώχεια και προσφυγιά. Και με δεδομένη αυτήν την κατάσταση, χρειάζεται να δυναμώσει η πάλη του λαού, όλων των λαών, των προσφύγων και μεταναστών, ενάντια στο σύστημα που παράγει εκμετάλλευση και πολέμους, νεκρούς στα πεδία των μαχών, αλλά και στους θαλάσσιους ή χερσαίους δρόμους της προσφυγιάς.