Στο Συνέδριο της ΚΝΕ θα παραβρεθούν και θα παρακολουθήσουν τις εργασίες του αντιπροσωπείες από 20 Οργανώσεις Νεολαίας απ' όλο τον κόσμο, σηματοδοτώντας και την ανάγκη ενίσχυσης της κοινής δράσης και του συντονισμού των Κομμουνιστικών Νεολαιών.

Ανάμεσα στις αντιπροσωπείες θα είναι και η Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοκρατικών Νεολαιών (ΠΟΔΝ) με τον πρόεδρό της, Νίκο Παπαδημητρίου, που θα χαιρετίσει στην έναρξη του Συνεδρίου.

Οι αντιπροσωπείες των Οργανώσεων, επίσης:

-- Το πρωί της Παρασκευής 19 Δεκέμβρη, θα επισκεφθούν το Μουσείο της Ακρόπολης.

-- Το απόγευμα της Παρασκευής 19 Δεκέμβρη, θα συναντηθούν με τον Δημήτρη Κουτσούμπα, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

-- Το βράδυ της Παρασκευής 19 Δεκέμβρη, θα παραβρεθούν στη συνεστίαση που οργανώνει η Κομματική Οργάνωση Ν. Ηρακλείου του ΚΚΕ.

-- Το μεσημέρι του Σαββάτου 20 Δεκέμβρη, θα επισκεφθούν και θα ξεναγηθούν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπου την Πρωτομαγιά του 1944 οι ναζί εκτέλεσαν 200 κομμουνιστές. Στη συνέχεια, θα έχουν συνάντηση με τον Ηλία Σταμέλο, δήμαρχο Καισαριανής.

Αναλυτικά, οι Οργανώσεις που θα συμμετάσχουν με αντιπροσωπεία τους στο 11ο Συνέδριο της ΚΝΕ είναι οι εξής:

1. ΠΟΔΝ - Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοκρατικών Νεολαιών

2. Νεολαία Αλγερινού Κόμματος για τη Δημοκρατία και το Σοσιαλισμό (PADS)

3. Κολεκτίβες Νέων Κομμουνιστών Ισπανίας (CJC)

4. Κομμουνιστική Νεολαία Ισπανίας

5. FGC - Μέτωπο Κομμουνιστικής Νεολαίας Ιταλίας

6. Ενωση Κομμουνιστικών Νεολαιών Καναδά - YCL Canada

7. Νέοι Κομμουνιστές Δανίας

8. SDAJ - Σοσιαλιστική Γερμανική Εργατική Νεολαία

9. Πορτογαλική Κομμουνιστική Νεολαία

10. ΕΔΟΝ - Κύπρος

11. COMAC - Βέλγιο (Νεολαία Κόμματος Εργασίας Βελγίου)

12. Κομμουνιστική Νεολαία Τουρκίας

13. KJOE - Κομμουνιστική Νεολαία Αυστρίας

14. Ενωση Δημοκρατικής Νεολαίας Λιβάνου

15. Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Μεξικού

16. SKOJ - Ενωση Κομμουνιστικών Νεολαιών Γιουγκοσλαβίας (Σερβία)

17. Συριακή Κομμουνιστική Νεολαία - Νεολαία Χαλίντ Μπαγκντάς

18. RKSM (b) - Επαναστατική Κομμουνιστική Ενωση Νεολαίας Ρωσίας (μπολσεβίκοι)

19. Επαναστατική Κομμουνιστική Νεολαία Σουηδίας (RKU)

20. Κομμουνιστική Νεολαία Πακιστάν

Η έναρξη των εργασιών του 11ου Συνεδρίου της ΚΝΕ, σήμερα Πέμπτη στις 5 μ.μ., θα προβληθεί ζωντανά από το portal του ΚΚΕ, την ιστοσελίδα www.902.gr

Στο σημερινό 4σέλιδο για τη Νεολαία δεσπόζουν τα ρεπορτάζ με αφορμή την έναρξη του 11ου Συνεδρίου της ΚΝΕ στην Εδρα της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό. Αναλυτικά ο κατάλογος των διεθνών αντιπροσωπειών που θα παρακολουθήσουν τις εργασίες του Συνεδρίου. Ξενάγηση του «Ριζοσπάστη» στην Εκθεση για τους συνέδρους, που θα λειτουργεί τις τέσσερις μέρες του Συνεδρίου. Από την ΟΚΝΕ μέχρι και σήμερα...

Ακόμα στο σημερινό τετρασέλιδο μπορούμε να βρούμε:

- Πρωτοχρονιάτικο Φεστιβάλ της ΚΝΕ για μικρούς και μεγάλους στις 3 και 4 Γενάρη. Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Πολλές εκπλήξεις για μικρούς και ...μεγάλους

- Πώς γονείς, καθηγητές, δάσκαλοι, μπορούν να μιλήσουν σε μαθητές και νέους για τη Φιλοσοφία. Μία απόπειρα με τη βοήθεια του θείου ...Αλβέρτου.

Η έναρξη του 11ου Συνεδρίου θα γίνει στις 5 το απόγευμα, με την παρουσίαση της εισήγησης του ΚΣ για το 11ο Συνέδριο από το Γραμματέα του ΚΣ της ΚΝΕ, Θοδωρή Χιώνη, ενώ στην εκδήλωση της έναρξης θα χαιρετίσει και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Νεολαιών (ΠΟΔΝ), Νίκος Παπαδημητρίου.

Η είσοδος στην εκδήλωση της έναρξης του Συνεδρίου γίνεται αποκλειστικά με προσκλήσεις και το «παρών» θα δώσουν σε αυτή βετεράνοι κομμουνιστές και αγωνιστές, συνδικαλιστές, εκπρόσωποι φορέων, πρέσβεις, δήμαρχοι, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, εκπρόσωποι θεραπευτικών κοινοτήτων, άνθρωποι των Γραμμάτων, των Τεχνών και του Αθλητισμού. Παράλληλα, τις εργασίες θα παρακολουθήσουν 20 αντιπροσωπείες Οργανώσεων Νεολαίας απ' όλο τον κόσμο. Θα προβληθεί βίντεο αφιερωμένο στο 11ο Συνέδριο.

Ολα είναι έτοιμα για το Συνέδριο της Οργάνωσης και το κτίριο του Περισσού έχει ντυθεί μέσα κι έξω τα γιορτινά του, καθώς, πέρα από τα γιγαντοπανό με το σύνθημα του συνεδρίου που κοσμούν τους εξωτερικούς χώρους, η ΚΝΕ έχει επιμεληθεί και μια έκθεση ιστορικού αρχειακού υλικού στο φουαγιέ του κτιρίου, καθώς και έκθεση έργων τέχνης.

Η ΚΝΕ βγήκε πιο ώριμη μέσα από αυτήν τη διαδικασία και με αυτόν το βηματισμό αρχίζει το Συνέδριό της με κομμουνιστική αισιοδοξία, για ακόμα πιο γερή και πρωτοπόρα Οργάνωση Νεολαίας του ΚΚΕ, ικανή να μάχεται κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες μέσα στη νεολαία των εργατικών - λαϊκών στρωμάτων με στόχο την επαναστατική ανατροπή της εκμεταλλευτικής κοινωνίας, για το σοσιαλιστικό αύριο.

Δύο καλαίσθητα ταμπλό, με αρχειακό υλικό από το φωτογραφικό υλικό του Απόστολου Μουσούρη, οπερατέρ - φωτογράφου του ΔΣΕ, δεσπόζουν στην Εκθεση. Το φωτογραφικό υλικό του Απ. Μουσούρη (πάνω από 20.000 φωτογραφίες), πρόσφατα δόθηκε από την οικογένειά του στο Κόμμα, με την επισήμανση ότι το έργο του Απόστολου αφιερώνεται σε όλους τους αφανείς ήρωες που αγωνίστηκαν για έναν καλύτερο κόσμο και ειδικότερα στους πολιτικούς πρόσφυγες των σοσιαλιστικών χωρών και τα παιδιά τους.

Ο Απόστολος Μουσούρης πήρε μέρος ως κινηματογραφιστής στις μάχες στο Γράμμο και το Βίτσι. Οπως μας λέει ο Π. Μαυραντώνης, ακούραστα απαθανάτιζε όλες τις στιγμές από την 3χρονη εποποιία του ΔΣΕ. Στιγμιότυπα από μάχες και την κομματική ζωή, στιγμιότυπα από την εκπαίδευση και τη ζωή των μαχητών και των μαχητριών του ΔΣΕ.

Το πρώτο κομμάτι της έκθεσης περιλαμβάνει πρωτότυπο αρχειακό υλικό, που αφορά την Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος και κυρίως της Νεολαίας του, από την ηρωική ΟΚΝΕ στη θρυλική ΕΠΟΝ και στη Δημοκρατική Νεολαία του ΔΣΕ, μέχρι και την ΚΝΕ, που σαν ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής ιδρύθηκε το 1968, μετά από απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Στις προθήκες, στην καθεμία ξεχωριστά, «φυλάσσονται» στιγμές της Ιστορίας μας. Και θυμίζουν τα λόγια του ποιητή Γιάννη Ρίτσου: «Τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα δεν είναι μονάχα στα μητρώα των φυλακών, φυλάγονται στα αρχεία της Ιστορίας, τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα είναι οι πυκνές σιδηροδρομικές γραμμές που διασχίζουν το μέλλον».

Παράνομες χειρόγραφες εφημερίδες. Εφημερίδες που τυπώνονταν στα ξερονήσια και τις φυλακές, γιατί ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές η εφημερίδα πάντα έπαιζε το ρόλο του συλλογικού καθοδηγητή κι οργανωτή. Χαρακτηριστικά, εκτίθεται πρωτοσέλιδο από την εφημερίδα «Εξόρμηση», όργανο των Αντιφασιστών Νέων που βρίσκονταν εξόριστοι στην Ανάφη (ημερομηνία 26 Ιούνη 1940), αλλά και πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της ΟΚΝΕ «Η Νεολαία», αφιερωμένο στα 10 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Τα γάντια και η οπλοθήκη του Ν. Μπελογιάννη

Εκτίθενται και κάρτες που φιλοτεχνούσαν οι ίδιοι οι εξόριστοι και οι φυλακισμένοι. Ο τόπος απ' όπου αποστέλλονταν; Φυλακές Τρικάλων, Τρίπολης, Αμφισσας...

Σε άλλη προθήκη παρουσιάζονται οι όμορφες και καλαίσθητες εκδόσεις των πολιτικών προσφύγων που φιλοξενούνταν στις σοσιαλιστικές χώρες.

Πλούσιες οι εκδόσεις, πολιτικές, λογοτεχνικές, αλλά και παιδικές. Το εκδοτικό τους η «Νέα Ελλάδα». Αλλωστε, η αυτομόρφωση, αλλά και γενικότερα η μελέτη είναι μέλημα για τους κομμουνιστές σε όλες τις συνθήκες. Βλέπουμε μέσα στην έκθεση και βιβλία που τα γνωρίζουν και τα έχουν αγαπήσει και οι σημερινοί ΚΝίτες. «Ο δρομάκος με την πιπεριά» του Δ. Ραβάνη - Ρεντή. «Αγρύπνια» του Γιάννη Ρίτσου. «Ενα παιδί μετράει τ' άστρα», του Μ. Λουντέμη. «Και ούτω καθεξής» της Ελλης Αλεξίου. Παιδαγωγικές εκδόσεις, όπως το Αναγνωστικό για την Ε' και ΣΤ' τάξη του Μιχάλη Παπαμαύρου και άλλα Αναγνωστικά.

Στην έκθεση υπάρχει πλούσιο αφιέρωμα στην κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης της χώρας μας, την ένοπλη ταξική σύγκρουση. Ντοκουμέντα από το ΔΣΕ, αλλά και τη νεολαία του, τη Δημοκρατική Νεολαία, που εμπνέουν τους νέους κομμουνιστές. Εκτίθενται χειρόγραφοι χάρτες για την πορεία των αόπλων, για τη μάχη του Μετσόβου, τον Οκτώβρη του 1948, αλλά και εγχειρίδιο του ΔΣΕ, με τίτλο «Να μάθουμε να πολεμάμε. Μικρά στρατιωτικά άρθρα».

Ο πολύγραφος της ΚΝΕ, από τα χρόνια 1968 - 1974

Στη συνέχεια, φτάνουμε στην εποχή της Χούντας. Τρικάκια της ΚΝΕ και προκηρύξεις ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία. Παράνομος «Ριζοσπάστης» αφιερωμένος στα 51 χρόνια του Κόμματος. Εκτίθεται ένας από τους πολυγράφους που χρησιμοποιήθηκε την περίοδο 1968 - 1974. Είναι ακόμα ορατά τα μελάνια από τις χιλιάδες προκηρύξεις που έχει τυπώσει, που διαφώτιζαν, εμψύχωναν το λαό και τη νεολαία.

Ξεχωριστή στιγμή της έκθεσης: Τα γάντια και η πιστολοθήκη του Νίκου Μπελογιάννη, αλλά και μία από τις τσάντες του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη. Οπως και ένας ασύρματος πομποδέκτης από τα χρόνια της παρανομίας.

Στο δεύτερο κομμάτι της έκθεσης εκτίθενται έργα του χαράκτη και ζωγράφου Γιώργη Βαρλάμου. Μετά από το θάνατό του πριν 1,5 χρόνο, άφησε στο Κόμμα του, το ΚΚΕ, παρακαταθήκη το έργο του, γιατί, όπως έγραψε:

Υλικά της ΟΚΝΕ

Τα έργα που επιλέχτηκαν είναι χαρακτικά από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ένας πίνακας με τα περίφημα αγριολούλουδα. Χαλκογραφίες με προσωπογραφίες των Λόρκα, Μακρυγιάννη, Χαλεπά και Καρυωτάκη. Και μέσα από αυτά τα έργα του αναδεικνύεται ο βαθύς κομμουνιστικός ανθρωπισμός του και η πάντα νεανική και διεισδυτική ματιά του.

Υλικά της ΚΝΕ ενάντια στη Χούντα

Η δίκη του Σωκράτη - η οποία είχε μια ξεκάθαρη πολιτική διάσταση και που για κάποιους ήταν σχεδόν μια τραγωδία - αποτελεί ιστορικό γεγονός. Εγινε το 399 π.Χ., τέσσερα χρόνια μετά την κατάλυση της τυραννίας των Τριάκοντα και την επάνοδο της δημοκρατίας. Ο Σωκράτης κατηγορείται ότι δεν αναγνωρίζει και δεν πιστεύει στους θεούς της πόλης, ότι εισάγει νέες θεότητες και ότι διαφθείρει τους νέους. Τίμημα: Θάνατος! Ο Πλάτων - μαθητής του Σωκράτη και παρών στη δίκη - με το κείμενό του, την «Απολογία Σωκράτους», θέλει να αποδείξει όχι μόνο την αθωότητα του Σωκράτη, αλλά και την ηθική του μεγαλοσύνη.

Φαίνεται πως η εκτέλεση του Σωκράτη συνδέεται με την παρακμή του Αθηναϊκού Κράτους, που είχε δει πρόσφατα την κυριαρχία του στον ελλαδικό χώρο να καταρρέει...

Αν δεν το πιστεύετε, ελάτε, μικροί και μεγάλοι, στις 20 Δεκέμβρη, στις 12 το μεσημέρι στο βιβλιοπωλείο «Επί Λέξει» (Ακαδημίας 32 και Λυκαβηττού), όπου παρουσιάζεται το «Βιβλιόδεντρο», το καινούριο βιβλίο της Ζωής Βαλάση.

Υπεύθυνη για τη σπορά των λέξεων η Ζωή Βαλάση, για πότισμα χρωμάτων η Βάλλυ Λιάπη, για κλαδέματα και καλλωπισμό η Δήμητρα Πελεκάνου και για την καλλιέργεια ο «Κέδρος».

Παιδιά από 5 χρόνων και μεγάλοι κάθε ηλικίας θα έχουν την ευκαιρία να δουν, να παίξουν και να τραγουδήσουν με την Αργυρώ Λογαρά, ηθοποιό, και την Μαρία Παυλίδη, εκπαιδευτικό. Στη συνέχεια, στο βιβλιοπεριβόλι του Διονύση Βαλάση τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν τις ικανότητές τους στην παραγωγή δικών τους βιβλιοκαρπών.

ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΓΕΝΑΡΗ

17.30: Συλλογική κατασκευή - ζωγραφιά, Θεατρικό Παιχνίδι, Ομαδικά παιχνίδια: «Φτιάχνουμε το δικό μας παραμύθι», «Εχουμε μήνυμα»

18.30: Προβολή ταινίας

19.30: «Μαγικό χριστουγεννιάτικο παραμύθι», παράσταση από την Ιρίνα Μπόικο

ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΓΕΝΑΡΗ

11.00: Θεατρικό παιχνίδι - κατασκευή φιγούρας Καραγκιόζη

12.15: Διαδραστική αφήγηση παραμυθιού από ομάδα της ΚΝΕ

13.00: Παράσταση Καραγκιόζη από το θίασο σκιών του Γ. Ταρουνά

17.30: Φτιάχνουμε τις ποδιές μας και... ΠΕΙΡΑΜΑτιζόμαστε. Εργαστήρι κατασκευής των υλικών της Πετρόσουπας.

19.00: «Πετρόσουπα», θεατρική παράσταση από ομάδα της ΚΝΕ

20.00: Πάρτι!

Και φέτος, το πρόγραμμα θα είναι πλούσιο. Εργαστήρια, παραστάσεις, αφηγήσεις παραμυθιών. Υπόσχεται, για μια ακόμη χρονιά, στιγμές ξεγνοιασιάς και δημιουργικής απασχόλησης και μάλιστα δωρεάν, σε ένα πλαίσιο διαφορετικό από την εμπορευματοποιημένη διασκέδαση και τις ψεύτικες ανάγκες της παιδικής ηλικίας.

Την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ, το Σάββατο, το Θέατρο κούκλας της Ιρίνα Μπόικο θα ανεβάσει την παράσταση «Μαγικό χριστουγεννιάτικο παραμύθι». Η υπόθεση; Ενα κοριτσάκι ξεκινά ένα ταξίδι στο δάσος. Ολοι οι δώδεκα μήνες της χρονιάς θα εμφανιστούν στην ηρωίδα μας. Θα γίνουν φίλοι της και με την πολύτιμη βοήθεια των παιδιών - θεατών θα κάνουν το ταξίδι της αξέχαστο! Μια χαρούμενη, διαδραστική, αισιόδοξη παράσταση για παιδιά 2,5 - 6 ετών. Βασίζεται σε λαϊκό σλοβένικο παραμύθι.

Από τις περσινές παραστάσεις

Η τελευταία παράσταση, την Κυριακή το απόγευμα, είναι η «Πετρόσουπα», από ομάδα της ΚΝΕ. Η «Πετρόσουπα» βασίζεται σε παραδοσιακό ανατολίτικο παραμύθι. Οι αξίες της προσφοράς, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης θα παρουσιασθούν στους μικρούς θεατές, που θα κληθούν, μάλιστα, να υποδυθούν τους κατοίκους ενός χωριού. Μέσα από την εξέλιξη του έργου θα μάθουν να συνεργάζονται και να προσφέρει ο καθένας το υλικό του για να φτιάξουν την πιο νόστιμη «πετρόσουπα».

Φέτος, ακόμα πιο συγκεκριμένα γίνεται προσπάθεια ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται, πριν από τις παραστάσεις, παράλληλες δραστηριότητες κι εργαστήρια. Μέσα από παιχνίδια τα παιδιά θα διαλέγουν τις δραστηριότητες που θα συμμετάσχουν, που θα πραγματοποιούνται με την καθοδήγηση φοιτητών παιδαγωγικών τμημάτων. Στόχο έχουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της φαντασίας, της συλλογικότητας. Ανάμεσα στις δραστηριότητες θα υπάρχει πάντα χώρος για ζωγραφική, για τα πολύ μικρά παιδιά, την ώρα που τα μεγαλύτερα παιδιά θα συμμετέχουν σε παιχνίδια και πιο σύνθετες κατασκευές.

Παίζοντας και χορεύοντας στο καλικαντζαροχωριό

Στιγμιότυπο από τα περσινά εργαστήρια

ΣΧΗΜΑ 1

Ομως, δεν πρέπει να παραιτηθούμε από την προσπάθεια να μπολιάσουμε το νεανικό προβληματισμό μ' ένα στέρεο κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο, να εμφυσήσουμε τη δίψα για γνώση. Οσο κι αν το στοίχημα είναι δύσκολο, χρειάζεται να κάνουμε ακόμα περισσότερα σε αυτήν την κατεύθυνση. Για να το κερδίσουμε, πρέπει να επεξεργαστούμε κατάλληλες μεθόδους και μορφές, να ανταλλάξουμε γνώμες και πείρα. Σ' αυτό αποσκοπούν όσα γράφουμε εδώ.

Αν πεις σε μαθητές ευθύς εξαρχής ότι το βασικό ζήτημα της φιλοσοφίας αφορά τη σχέση νόησης και Είναι, το πιθανότερο είναι να σου πουν ότι μιλάς ακαταλαβίστικα και ν' αρχίσουν να ασχολούνται με τα κινητά τους. Κι εδώ που τα λέμε, δίκιο θα 'χουν. Είναι άλλο να συζητάς π.χ. για το Αντι-Ντύρινγκ κι άλλο να θες ν' ανοίξουν ένα παράθυρο για να δουν τι έχει να τους προσφέρει η φιλοσοφία και ο μαρξισμός, όχι ως εγκυκλοπαιδική γνώση, αλλά ως οδηγός για τα βήματά τους στη ζωή.

ΣΧΗΜΑ 2

Τι θα σήμαινε το «όχι»; Θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο κόσμος είναι τέτοιος που ο άνθρωπος δεν μπορεί να τον γνωρίσει ή ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος έτσι που δεν μπορεί να γνωρίσει τον κόσμο. Ισως κάποιος πιο «ψαγμένος» να πει ότι «αφού κάθε τόσο ανακαλύπτεται κάτι καινούργιο, που βγάζει λάθος όσα πιστεύαμε ως τότε, πώς μπορούμε να ξέρουμε αν πράγματι γνωρίζουμε τον κόσμο;». Από αυτά μπορεί να αναδειχτεί η ουσία της διδασκαλίας του ιδεαλισμού και των παραφυάδων του για τη γνώση. Εύκολα προκύπτει ότι τέτοιες απαντήσεις οδηγούν στη μοιρολατρία, στο να περιμένεις παθητικά τα μελλούμενα και να εναποθέτεις τις ελπίδες σου για να αλλάξει η κατάσταση σε κάποια εξωτερική δύναμη αντί να πάρεις την υπόθεση στα χέρια σου. Κι αυτό σίγουρα είναι κάτι που δεν ταιριάζει σε νέους ανθρώπους!

Από την άλλη, μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα ο άνθρωπος μπορεί να επιβεβαιώνει ότι οι γνώσεις του αντιστοιχούν στην πραγματικότητα και γι' αυτό μπορεί χρησιμοποιώντας τες να τον «αλλάξει», για να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες, τις ανάγκες της κοινωνίας. Βέβαια, υπάρχει μια προϋπόθεση: Η δράση του να παίρνει υπόψη τους νόμους της πραγματικότητας, που ισχύουν ανεξάρτητα από τη θέλησή του. Από εδώ προκύπτει και η ανάγκη να τους μάθουμε, ώστε να μπορούμε να τους χρησιμοποιούμε προς όφελός μας. Πρέπει να γνωρίσουμε, λοιπόν, τον κόσμο, για να μπορέσουμε να τον αλλάξουμε! Ετσι, το «ναι» ανοίγει το δρόμο για τη διαλεκτικοϋλιστική διδασκαλία για τη γνώση. Ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει τον κόσμο, γιατί είναι μέρος του, «γεννήθηκε» μέσα από αυτόν.

ΣΧΗΜΑ 3

Το επόμενο βήμα είναι να τεθεί το ερώτημα: Τι προηγείται, ποιο είναι το καθοριστικό, η σκέψη μας (ή το πνεύμα, γενικά) ή ο ίδιος ο κόσμος, η πραγματικότητα που μας περιβάλλει; Αν έχουμε συμφωνήσει στα παραπάνω, η απάντηση θα προκύψει εύκολα, ότι αφετηρία είναι ο ίδιος ο κόσμος. Ετσι πια θα έχουμε προσδιορίσει τα δυο στρατόπεδα και τα παιδιά θα έχουν πάρει θέση σ' αυτό του υλισμού.

Πώς, όμως, μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο; Οι πρώτες, αυθόρμητες απαντήσεις μάλλον θα αναφέρονται στην παρατήρηση και την εμπειρία: Βλέποντας όσα συμβαίνουν γύρω μας, μαθαίνουμε για αυτά. Μπορούν, όμως, οι αισθήσεις και η εμπειρία να μας δώσουν την πλήρη εικόνα;

Κάθε πρωί βλέπουμε τον Ηλιο ν' ανατέλλει και κάθε βράδυ να δύει. Η παρατήρηση αυτή εύλογα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Ηλιος κινείται γύρω απ' τη Γη, όπως άλλωστε πίστευαν για πολλούς αιώνες. Κι όμως, σήμερα ξέρουμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αρα η εμπειρία από μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζεται, ξεκινώντας από εκεί, να προσπαθήσουμε να αποκαλύψουμε τις πιο ουσιαστικές πτυχές, όσα δε φαίνονται με μια πρώτη ματιά, τους μηχανισμούς που καθορίζουν πώς είναι και πώς εξελίσσονται τα πράγματα κι έτσι να «δέσουμε» τη γνώση μας θεωρητικά.

Η μονοτονία που μπορεί να έχει μια συζήτηση σε στιλ διάλεξης για ένα τόσο «βαρύ» θέμα δεν είναι ό,τι πιο θελκτικό για έναν μαθητή. Πώς θα μπορούσαμε να τη διανθίσουμε, ώστε το ενδιαφέρον να κρατιέται ζωντανό, αλλά και να αφομοιώνονται καλύτερα όσα λέμε; Χείρα βοηθείας μπορεί να τείνει ο Αϊνστάιν.

Η θεωρίας της Σχετικότητας (Ειδική και Γενική), ένα από τα βάθρα της σύγχρονης Φυσικής, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα δυσπρόσιτης εμπειρικά επιστημονικής θεωρίας. Φυσικά, δεν είναι δόκιμο να μιλήσουμε σε μαθητές Γυμνασίου αναλυτικά για αυτή, όμως κάποιες πλευρές μπορεί να ανοίξουν ζητήματα που μας ενδιαφέρουν. Αλλωστε, ο Αϊνστάιν, ως προσωπικότητα, γοητεύει και μπορεί να λειτουργήσει ως θετικό πρότυπο, πράγμα χρήσιμο στις νεότερες ηλικίες.

Η επανάσταση που επέφερε στη Φυσική είχε ως υπόβαθρο την αμφισβήτηση πολλών από τις «αιώνιες αλήθειες» της μέχρι τότε επιστήμης. Οπως έλεγε κι ο Αϊνστάιν «η επιστήμη και η γνώση πάνε μπροστά μόνο αν αμφισβητήσουμε τους μεγάλους».

Ολο και κάπου θα έχουμε δει την περίφημη εξίσωση E=mc². Τι εκφράζει επί της ουσίας αυτή; Οτι η ενέργεια και η μάζα (ιδιότητα της ύλης) μετατρέπονται η μια στην άλλη, ούτε γεννιούνται, ούτε καταστρέφονται, αφού η μεταξύ τους αναλογία παραμένει σταθερή. Είναι, δηλαδή, μια απόδειξη ότι στο φυσικό κόσμο ισχύει η θέση που για την υλιστική διαλεκτική έχει γενική ισχύ, ότι η ύλη βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς κίνησης, δηλαδή μεταβολής (αυτή εκφράζει ουσιαστικά η ενέργεια).

Ας πάμε παραπέρα. Παλιότερα ο χώρος και ο χρόνος θεωρούνταν απόλυτοι και ανεξάρτητοι μεταξύ τους και από την ύλη. Ηταν σαν να έχουμε ένα άδειο δοχείο, έτοιμο να δεχτεί ό,τι τοποθετηθεί μέσα του. Ο Αϊνστάιν απέδειξε ότι χώρος και χρόνος (που είναι άπειροι, υπάρχουν αντικειμενικά, δεν είναι δημιουργήματα ή επινοήσεις κανενός) δεν είναι ανεξάρτητοι ούτε μεταξύ τους, ούτε από τα υλικά σώματα (σχήμα 1). Αυτά είναι βασικά στοιχεία της διαλεκτικοϋλιστικής αντίληψης για το χώρο και το χρόνο.

Μια απλή δραστηριότητα βοηθά να το κατανοήσουμε: Παίρνουμε ένα σεντόνι και το τεντώνουμε, τραβώντας από όλες τις μεριές. Τοποθετούμε πάνω του μια σφαίρα. Η παρουσία ενός υλικού σώματος (σφαίρα) καμπυλώνει το χωροχρόνο (σεντόνι). Αν τώρα ρίξουμε στο σεντόνι μπίλιες, θα δούμε ότι η τροχιά και η επιτάχυνσή τους καθορίζονται από το πώς έχει διαμορφωθεί ο χωροχρόνος, ενιαία με την παρουσία του υλικού σώματος (σχήμα 2).

Ας δούμε και κάτι πιο... προκλητικό. Ξέρουμε ότι εφόσον το άθροισμα των γωνιών του είναι 180^ο, ένα τρίγωνο δεν μπορεί να έχει δυο ορθές γωνίες. Ομως, ας παρατηρήσουμε μια υδρόγειο σφαίρα: Θα δούμε ότι δυο οποιοιδήποτε μεσημβρινοί είναι κάθετοι στον ισημερινό κι όμως τέμνονται στους πόλους. Σχηματίζονται έτσι τρίγωνα με δυο ορθές γωνίες (σχήμα 3)! Είναι λάθος αυτό που τόσα χρόνια μαθαίνουμε; Οχι, απλώς η Ευκλείδεια γεωμετρία αφορά τα επίπεδα και δεν είναι κατάλληλη για τις καμπυλωμένες επιφάνειες. Οι ιδιότητες αυτών περιγράφονται από μη ευκλείδειες γεωμετρίες κι αφού, όπως είδαμε, ο χωροχρόνος καμπυλώνεται παρουσία ύλης, εκεί έπρεπε να καταφύγει κι ο Αϊνστάιν. Ετσι, βλέπουμε ότι αυτό που ξέρουμε για μια άλλη «περιοχή» της πραγματικότητας δεν αρκεί για να μας δώσει όλες τις ιδιότητες του χώρου και του χρόνου. Χρειάζεται να κάνουμε άλμα για να οδηγηθούμε σε σωστά αποτελέσματα κι όχι να μεταφέρουμε συμπεράσματα άκριτα και μηχανιστικά...