Σε δήλωσή του για την επέτειο της Επανάστασης του 1821 ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, σημειώνει:

«Η Επανάσταση του 1821 μάς διδάσκει ότι η ανάγκη πάντα γίνεται "Ιστορία", ότι το "παλιό" και "ξεπερασμένο", όσο ακλόνητο κι αν φαίνεται, θα ηττηθεί, χάρη στην πάλη των λαών, όταν αυτοί αποφασίσουν να βγουν στο προσκήνιο της Ιστορίας.

Αν η αστική απελευθερωτική Επανάσταση του 1821 γέννησε το ελληνικό αστικό κράτος, η Σοσιαλιστική Επανάσταση στον 21ο αιώνα θα γεννήσει το νέο εργατικό κράτος, το οποίο θα πάψει - οριστικά και αμετάκλητα αυτήν τη φορά - να συντηρεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, θα ικανοποιήσει τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, τους πόθους των εργαζομένων, τους πόθους της νεολαίας μας».

Η πρεμιέρα θα πραγματοποιηθεί σήμερα Πέμπτη, 25η Μαρτίου, στις 20.00, με το 1ο επεισόδιο: «Η Επανάσταση, ατμομηχανή της Ιστορίας».

Τα επόμενα επεισόδια θα προβάλλονται κάθε Πέμπτη στις 20.00.

• Το 2ο επεισόδιο, «Στην αυγή της νέας εποχής», θα προβληθεί την 1η Απρίλη.
• Το 3ο επεισόδιο, «Η πρωτοπορία του αγώνα», στις 8 Απρίλη.
• Το 4ο επεισόδιο, «Και ποιοι θέλετε να αρματωθούν, αν όχι εμείς;», στις 15 Απρίλη.
• Το 5ο επεισόδιο, «"Εμφύλιοι" πόλεμοι. Η επανάσταση μέσα στην επανάσταση», στις 22 Απρίλη.
• Το 6ο και τελευταίο επεισόδιο, «Η επανάσταση διδάσκει», στις 29 Απρίλη.

Η σειρά των 6 επεισοδίων δίνει στον θεατή την ευκαιρία να παρακολουθήσει την εξέλιξη των γεγονότων που προηγήθηκαν και τα οποία οδήγησαν στην Επανάσταση και τελικά στη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους.

Μπορεί επίσης να παρακολουθήσει τις ηρωικές μάχες των πρωταγωνιστών, τις «εμφύλιες» συγκρούσεις, αλλά και να δει μέσα σε ποιες τοπικές και διεθνείς οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες εκδηλώθηκαν αυτές οι ιστορικές στιγμές.

Παραγωγή: Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ.

Την παρουσιάζουν οι ηθοποιοί Θέμης Πάνου και Αφροδίτη Βραχοπούλου.

Δίνουν συνεντεύξεις: Μέλη και συνεργάτες του Τμήματος Ιστορίας και της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ.

Σύνθεση πρωτότυπης μουσικής: Εύα Φάμπα, σολίστ κλασικής κιθάρας.

Σκηνοθεσία: Κώστας Σταματόπουλος.

Διεύθυνση φωτογραφίας - μοντάζ: Σέργιος Κολίσικας.

Η Κεντρική Επιτροπή ευχαριστεί θερμά όλους τους συντελεστές που βοήθησαν στην υλοποίηση της παραγωγής, ηθοποιούς, μουσικούς, τεχνικούς, τα μουσεία και τους πολιτιστικούς χώρους για το οπτικοακουστικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε, τους συνθέτες Γιάννη Μαρκόπουλο και Χρήστο Λεοντή για την άδεια της χρήσης των έργων «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και «Ο Θούριος του Ρήγα».

Το πρώτο επεισόδιο ξεκινά από την Καλαμάτα, η οποία καταλαμβάνεται από τους επαναστάτες στις 23 Μάρτη 1821, προμηνύοντας έναν ξεσηκωμό διαφορετικό από τις μέχρι τότε τοπικές εξεγέρσεις. Μέσα από τα γεγονότα επιχειρείται να απαντηθούν ερωτήματα όπως: Πώς φτάσαμε ως εδώ; Πότε πραγματικά ξεκίνησε αυτή η κοινωνική καταιγίδα; Πότε αλήθεια ξεκινά μια καταιγίδα; Οταν ακούγεται η πρώτη βροντή; Οταν μαζεύονται τα πρώτα μαύρα σύννεφα;

Ωστόσο τα πράγματα δεν ήταν όπως φαίνονταν! Στον φαινομενικά στάσιμο κόσμο της φεουδαρχίας, η ανάπτυξη της παραγωγής δημιουργούσε την ανάγκη πιο εξειδικευμένης εργασίας, γεννούσε νέες ειδικεύσεις και επαγγέλματα.

Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την ανατολή μιας νέας κοινωνίας, όπου ενισχύονται ο ρόλος του χρήματος, η δύναμη του εμπορίου και των εμπόρων. Μιας εποχής όπου τίθενται οι βάσεις μιας παγκόσμιας αγοράς, και μιας διαδρομής στο τέλος της οποίας οι έμποροι από κάτοχοι χρήματος μετατράπηκαν σε καπιταλιστές, και οι ελεύθεροι παραγωγοί σε μισθωτούς εργάτες.

Οι αλλαγές στην παραγωγή και στην κοινωνία άλλαξαν σταδιακά και τις ιδέες των ανθρώπων. Ολο και περισσότεροι αμφισβητούσαν την ιδεολογική κυριαρχία του χριστιανισμού και την εξουσία των βασιλιάδων φεουδαρχών. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια πολλαπλασιάστηκαν, το ίδιο και η έκδοση των βιβλίων. Η παιδεία και οι τέχνες έπαψαν να αποτελούν προνόμιο της Εκκλησίας και των φεουδαρχών. Οι αστοί διανοούμενοι αμφισβητούσαν τη θεϊκή προέλευση της φεουδαρχικής εξουσίας και σκιαγραφούσαν τις βάσεις της νέας καπιταλιστικής.

Την ίδια περίοδο, η τάξη των καπιταλιστών κατακτούσε το ένα πίσω από το άλλο τα οικονομικά οχυρά της φεουδαρχίας. Κάθε προσπάθεια προσαρμογής της παλιάς εξουσίας στα νέα δεδομένα δυσαρεστούσε τμήματα της παλιάς άρχουσας τάξης και ταυτόχρονα ενδυνάμωνε τους καπιταλιστές. Κάθε επώδυνος συμβιβασμός ήταν μόνο ο πρόλογος του επόμενου, ακόμα πιο οδυνηρού για τους φεουδάρχες, μέχρι που κάθε συμβιβασμός να γίνει αδύνατος και η αστική επανάσταση να γίνει η διέξοδος στα αδιέξοδα της φεουδαρχικής εξουσίας.

Αρχικά, η νέα τάξη των καπιταλιστών κατέκτησε την εξουσία στα μεγάλα εμπορικά κέντρα της εποχής. Στις αρχές του 16ου αιώνα, η καπιταλιστική εξουσία κυριάρχησε για σύντομο διάστημα στη Φλωρεντία και τον επόμενο αιώνα στην Ολλανδία. Η μάχη του νέου με το παλιό ήταν σκληρή, οι φεουδάρχες αγωνίζονταν με λύσσα να διατηρήσουν την εξουσία τους και η δύναμη των καπιταλιστών ήταν ακόμα περιορισμένη για να επιβάλουν τη δική τους. Η νέα τάξη έπρεπε να διδαχθεί από τα λάθη της και οι νέες σχέσεις παραγωγής έπρεπε να διαβρώσουν κι άλλο τις παλιές, προτού ανοίξει ο κύκλος των μεγάλων αστικών επαναστάσεων. Στα μέσα του 17ου αιώνα, οι καπιταλιστές παίρνουν την εξουσία στη Βρετανία. Θα ακολουθήσουν η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας και η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, που ξεσήκωσε επαναστατική θύελλα στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.

Κάθε επανάσταση αποτελεί την ατμομηχανή που κινεί την Ιστορία προς τα εμπρός, μια τεράστια σκούπα που καθαρίζει τα υπολείμματα του παλιού για να μπορέσει να αναπτυχθεί το νέο. Γι' αυτό, στη διάρκειά της, οι συσσωρευμένες αντιφάσεις και αντιθέσεις της παλιάς κοινωνίας αποτελούν μόνο την εύφλεκτη ύλη για την επαναστατική έκρηξη των μαζών, που θα ξεθεμελιώσει τον παλιό κόσμο.

Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά με το 1821; Η απάντηση στο δεύτερο επεισόδιο!

ΦΩΤ. 3

Ανατρέχει στη γενέθλια πράξη του κράτους της (προσαρμόζοντας κάθε φορά το περιεχόμενό της στις εκάστοτε ανάγκες, συμφέροντα και σκοπούς της) προκειμένου να διαμορφώσει και να επιβάλει στις λαϊκές συνειδήσεις τη δική της «ανάγνωση» και «μνήμη» του παρελθόντος, τον δικό της αξιακό κώδικα στο σήμερα και τη δική της ατζέντα για το μέλλον.

Για αυτόν το σκοπό αξιοποιείται κάθε φορά ένα διαφορετικό μείγμα αστικού εθνικισμού και αστικού κοσμοπολιτισμού, ενώ ως «συγκολλητική ουσία» όλων των παραπάνω επιστρατεύεται το ιδεολόγημα της «εθνικής ενότητας» και «ομοψυχίας». Καλλιεργείται η αντίληψη ότι το έθνος μεγαλουργεί όταν ομονοεί και καταστρέφεται όταν διχάζεται, η οποία χρησιμοποιείται διαχρονικά προκειμένου να συγκαλυφθούν οι υπάρχουσες και ανειρήνευτες ταξικές αντιθέσεις.

Οι αντιθέσεις, όμως, είναι αυτές που κινούν την Ιστορία. Το βλέπουμε στην ίδια την Ιστορία της αστικής εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης του 1821. Ανατρέχουμε και σήμερα σ' αυτήν, αντλώντας κεντρικά στοιχεία της από τη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.

(Εξώφυλλα Διακήρυξης της ΚΕ και έκδοσης της «Σύγχρονης Εποχής»)

ΦΩΤ. 4

Ενα γνήσιο τέκνο της εποχής της, που προέκυψε ως συνέπεια των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων που οξύνθηκαν την περίοδο μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, ένας από τους πολλούς κρίκους των αστικών επαναστάσεων που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα: Στη Βόρεια Αμερική (1776), στη Γαλλία (1789), στην Ιταλία, στην Ισπανία και την Πορτογαλία (1820), στη Λατινική Αμερική (1811 - 1830), στο Βέλγιο (1830) κ.λπ.

Ηταν το αποτέλεσμα της ανάπτυξης των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της φεουδαρχικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, οι ελληνόφωνοι Χριστιανοί έμποροι και πλοιοκτήτες συγκέντρωναν δύναμη και πλούτο, πρωτοστατώντας στο εμπόριο της Αυτοκρατορίας, σε μια εποχή που οι νέες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής επικρατούσαν σε σημαντικά οικονομικά κέντρα της εποχής και διάβρωναν την εξουσία των φεουδαρχικών αυτοκρατοριών.

ΦΩΤ. 2α

Ετσι, όσο αυξανόταν η οικονομική ισχύς της ανερχόμενης ελληνικής αστικής τάξης, τόσο αυτή ερχόταν σε αντίθεση με τους περιορισμούς του οθωμανικού φεουδαρχικού κράτους και το καθεστώς της υποτέλειάς της σε αυτό.

Η βαθιά κρίση που εκδηλώθηκε προεπαναστατικά στο εμπόριο και τη ναυτιλία, για να απλωθεί σε όλους λίγο - πολύ τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, όξυνε περαιτέρω τις αντιθέσεις, αναδεικνύοντας με ακόμα πιο επιτακτικό τρόπο τα αδιέξοδα της υπάρχουσας κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης και φωτίζοντας την αναγκαιότητα της επαναστατικής ρήξης της αστικής τάξης με τη φεουδαρχική εξουσία (φωτ. 2, 3).

ΦΩΤ. 6

Οι πολιτικά ανώριμες ακόμα λαϊκές δυνάμεις άργησαν να αντιληφθούν ότι η αστική εξουσία ήταν το αντικειμενικό αποτέλεσμα της Επανάστασης και όχι της προδοσίας της. Παρ' όλα αυτά, το σπάσιμο του φόβου τους, ο ξεσηκωμός τους (κόντρα στις παραινέσεις ή και τις απειλές των ισχυρών, των «συνετών» κ.λπ.), η ανιδιοτέλειά τους στον αγώνα, η αντοχή τους στις δυσκολίες, γενικότερα η ισχύς του επαναστατημένου λαού, όλα αποτελούν διαχρονική πηγή έμπνευσης για τις σύγχρονες μάχες που έχει μπροστά του ο λαός μας.

Μουσείο Λούβρου.

ΦΩΤ. 2β

Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα κομβικής σημασίας γεγονός στην Ιστορία του τόπου μας. Ως γενέθλια πράξη του ελληνικού αστικού κράτους, διαμόρφωσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε η ταξική πάλη έως τις μέρες μας (φωτ. 5, 6,7).

ΦΩΤ. 7

Στη σημερινή εποχή η σοσιαλιστική επανάσταση για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας είναι η μοναδική προοδευτική απάντηση απέναντι στο γερασμένο καπιταλιστικό σύστημα. Γι' αυτό σήμερα προέχει η ολόπλευρη προετοιμασία της πρωτοπορίας, όλων των αγωνιστικών ριζοσπαστικών δυνάμεων για την αντεπίθεση. Προέχει η συστράτευση όλων των κοινωνικών - ταξικών δυνάμεων που έχουν συμφέρον από την ανατροπή της αστικής εξουσίας, η αντιμετώπιση όλων των ταλαντεύσεων.

Ηγετική δύναμη της επανάστασης θα είναι ο κοινωνικός φορέας του καινούργιου, η εργατική τάξη, που με την επαναστατική της πάλη θα εμπνεύσει και θα συσπειρώσει και τα λαϊκά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, για την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την οικοδόμηση της εργατικής, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε μορφής κοινωνικής καταπίεσης και ανισοτιμίας, για την αποδέσμευση της χώρας από την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και κάθε άλλη ιμπεριαλιστική ένωση (φωτ. 8, 9).

ΦΩΤ. 9

ΦΩΤ. 8

ΦΩΤ. 1

ΦΩΤ. 5

Η Ευρώπη του 15ου αιώνα είχε απλώσει την οικονομική επιρροή της σε μεγάλο μέρος της Ασίας και οι μεταφορές μεγάλων ποσοτήτων εμπορευμάτων ακόμη από την Κίνα και τις Ινδίες έδωσαν πλούτο και ισχυροποίησαν κοινωνικά τους εμπόρους. Μετά την ανακάλυψη και της Αμερικής στα τέλη του 15ουαι. (1492) αυξήθηκε η εισαγωγή στην Ευρώπη πολύτιμων μετάλλων, λίθων και πρώτων υλών. Ενισχύθηκε κι άλλο το εμπόριο και η μανιφαχτούρα, στο δρόμο προς την εκβιομηχάνιση της παραγωγής. Αυτά σηματοδότησαν το τέλος του Μεσαίωνα και την αρχή της περιόδου των Νέων Χρόνων με χαρακτηριστικά της τον κλονισμό των φεουδαρχικών κρατικών δομών, την τάση αποτίναξης της εκκλησιαστικής καταπίεσης στη ζωή των ανθρώπων και την ενίσχυση οικονομικά και ιδεολογικά της αστικής τάξης.

(...) Το φεουδαρχικό σύστημα που τον καιρό της γέννησής του ανταποκρινόταν στο επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας και αποτελούσε τη μορφή της ανάπτυξής τους, με το πέρασμα του χρόνου έρχεται σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις και η κατάργησή του γίνεται ιστορική ανάγκη».

Αυτές οι μεταστροφές, με αρχικό κέντρο τη Φλωρεντία, έστρεψαν το ενδιαφέρον στη μελέτη των έργων των αρχαίων Λατίνων και Ελλήνων συγγραφέων, στα οποία εντοπιζόταν ένα παρόμοιο πνεύμα, ανθρώπου με δική του βούληση και κρίση. Η στροφή αυτή αποτέλεσε το πνευματικό κίνημα της Αναγέννησης, που έφερε τεράστιες αλλαγές στις Τέχνες, στην πολιτική, στις επιστήμες, στη θρησκεία, με την αμφισβήτηση της εξουσίας της Καθολικής Εκκλησίας (Εκκλησιαστική Μεταρρύθμιση) και απλώθηκε σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου.

Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, Ελληνες λόγιοι κατέφευγαν σε χώρες της Δύσης, κυρίως στην Ιταλία, και εργάζονταν ως δάσκαλοι του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πνεύματος. Στις χώρες αυτές υπήρχαν προηγούμενες εγκαταστάσεις Ελλήνων, εμπόρων κυρίως, που υποστήριζαν τους μετοίκους αυτούς και το έργο τους. Σταδιακά οι διώξεις αυξήθηκαν, οι μετακινήσεις Ελλήνων πύκνωσαν και οι ελληνικές παροικίες έγιναν πολυάνθρωπες, εξαπλωμένες σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.

Τα βιβλία μέχρι τότε ήταν χειρόγραφα, πολύ ακριβά και, εκ των πραγμάτων, λίγα. Πρόσβαση σ' αυτά είχαν μόνο οι πλούσιοι που διατηρούσαν και βιβλιοθήκες. Λύση στο πρόβλημα του κόστους και της αυξημένης ζήτησης βιβλίων έδωσε (συγχρόνως με την άλωση) η ανακάλυψη από τον ολλανδικής καταγωγής Γερμανό κοσμηματοποιό Ιωάννη Γουτεμβέργιο της τυπογραφίας με μεταλλικά κινητά στοιχεία. Με την τεχνική αυτή τα βιβλία κατασκευάζονται γρήγορα και φτηνά και μπορούν να αποκτηθούν και να αποθηκευτούν χωρίς να αποτελεί το κόστος ανυπέρβλητο εμπόδιο.

Το τυπωμένο πλέον βιβλίο γίνεται εργαλείο διάδοσης επιστημονικής γνώσης και ιδεών, εργαλείο διαλόγου και οδήγησε στον Διαφωτισμό, την ιδεολογία που εκφράζει την άποψη της νεαρής και επαναστατικής τότε αστικής τάξης. Η τυπογραφία, με την έκδοση βιβλίων και εφημερίδων στην ελληνική γλώσσα, συνέβαλε στη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης αλλά και στη συνέχεια της επαναστατικής προετοιμασίας.

Αρχικά Ιταλοί τυπογράφοι τυπώνουν εκκλησιαστικά βιβλία και τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων, ταυτόχρονα με βιβλία γραμματικής και εγχειρίδια διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών και λατινικών. Στη συνέχεια όμως τυπώνονται νέα βιβλία, Ελλήνων και άλλων συγγραφέων, στο πλαίσιο του επαναστατικού - απελευθερωτικού πνεύματος της εποχής.

Τα ελληνικά βιβλία τυπώνονται πλέον σε τυπογραφεία σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και κάποια σε τυπογραφεία στο έδαφος του οθωμανικού κράτους, στην Κωνσταντινούπολη και τη Μοσχόπολη (πόλη στην περιοχή της Κορυτσάς με μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη κατά τον 18ο αι.), στη Μολδοβλαχία και αλλού. Υπολογίζεται πως από την πρώτη εμφάνιση τυπωμένων ελληνικών βιβλίων μέχρι το 1820 εκδόθηκαν περίπου 5.000 τίτλοι.

Η Βενετία, η Τεργέστη, η Ρώμη, η Λειψία, η Βιέννη, αλλά και η Αγία Πετρούπολη, η Οδησσός και η Μόσχα, το Ιάσιο και το Βουκουρέστι στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, πόλεις με ισχυρές ελληνικές παροικίες, αποκτούν σταδιακά σπουδαίους εκδοτικούς οίκους και τυπογραφεία ελληνικής ιδιοκτησίας και με Ελληνες τυπογράφους. Τυπογραφεία που τυπώνουν ελληνικά βιβλία λειτούργησαν και στην Αγγλία (Λονδίνο, Οξφόρδη, Κέμπριτζ) και στη Γερμανία (Ερφούρτη). Στο Παρίσι, στη Γαλλία γενικότερα λειτούργησαν τυπογραφεία που διακρίθηκαν για τις περίτεχνες γραμματοσειρές ικανότατων χαρακτών.

Ο Αδαμάντιος Κοραής, που έζησε σχεδόν όλη τη ζωή του στο Παρίσι, στα γαλλικά τυπογραφεία τύπωσε πολλά έργα του που παρακινούσαν σε εξέγερση. Στα Προλεγόμενά του (προλόγους) σε εκδόσεις κλασικών αρχαίων ελληνικών έργων, χωρίς να γίνεται αντιληπτό από τη λογοκρισία των Τούρκων, ενέτασσε ολόκληρα φυλλάδια με επαναστατικό περιεχόμενο. Στα προλεγόμενα στα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη προτρέπει τους Ελληνες να ιδρύσουν τυπογραφεία και να εκδώσουν βιβλία και κυρίως εφημερίδες και υπογραμμίζει το ρόλο των εντύπων στην πολιτική και πνευματική ζωή.

Οταν κυκλοφόρησε φυλλάδιο με συντάκτη του τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, τυπωμένο στην Κωνσταντινούπολη, με τίτλο «Πατρική Διδασκαλία» και με περιεχόμενο εχθρικό προς το πνεύμα της εξέγερσης, αμέσως ο Κοραής τύπωσε στη Ρώμη απάντηση εντονότατη με τίτλο «Αδελφική Διδασκαλία», που ανάγκασε τους συντάκτες και διακινητές της «Πατρικής» να την αποσύρουν. Συχνά ο Κοραής τύπωνε και κυκλοφορούσε φυλλάδια με παραινέσεις και οδηγίες προς τους Ελληνες με στόχο να τους παρακινήσει προς την επανάσταση. Σε ένα από αυτά, το «Ασμα Πολεμιστήριον», αναφέρεται σε συναδέλφωση Ελλήνων και Γάλλων και συμβολικά εξέδωσε τους «Χαρακτήρες» του Θεόφραστου και στις δύο γλώσσες, αρχαία ελληνικά και γαλλικά. Τη σημασία που απέδιδε στην τυπογραφία την διαπιστώνουμε στην ενίσχυση που πρόσφερε για ίδρυση τυπογραφείου στη Χίο.

Κατά την Επανάσταση σε πολλές πόλεις που απελευθερώνονταν ιδρύονταν τυπογραφεία, καθώς και στο Μεσολόγγι κατά την πολιορκία του. Με τη συγκρότηση ελληνικού κράτους ο Καποδίστριας ιδρύει κρατικό τυπογραφείο στην Αίγινα και λίγο αργότερα ο Οθωνας στην Αθήνα. Τυπογραφεία με πλούσιο έργο λειτούργησαν και στα Ιόνια Νησιά με την αγγλική και ιδιαίτερα με τη γαλλική κατοχή.

Η ιστορία των ελληνικών τυπογραφείων και εκδόσεων στον ελληνικό χώρο και σε ευρωπαϊκές χώρες είναι μακρότατη. Μακρότατη επίσης είναι η ιστορία της τεχνικής εξέλιξής της, των ελληνικών γραμματοσειρών, του χρωματισμού και των μεγεθών των φύλλων που τυπώνονται. Τα τυπογραφεία στον ελληνικό χώρο αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες συντήρησης, λόγω έλλειψης ανταλλακτικών, δυσκολία αντικατάστασης των φθαρμένων τυπογραφικών στοιχείων και έλλειψη προσωπικού ειδικευμένου στο δύσκολο και απαιτητικό επάγγελμα της τυπογραφίας.

Σε πολλές χώρες τυπώνονται βιβλία διακεκριμένων Ευρωπαίων λογοτεχνών που στα έργα τους πρόβαλλαν τον αγώνα των Ελλήνων και διαμόρφωναν κλίμα στήριξης της Επανάστασης. Ποιητές όπως ο Μπάιρον, ο Σέλεϊ, ο Πούσκιν και με φυλλάδιά τους οι προοδευτικές και επαναστατικές οργανώσεις και κινήματα από τα Βαλκάνια και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Από τα μέσα του 18ου αιώνα και μέχρι την ολοκλήρωση της Επανάστασης, διακρίνονται καθαρά στο εκδοτικό - τυπογραφικό έργο των Ελλήνων η επίδραση του Διαφωτισμού και η εμφάνιση του λεγόμενου Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Πυκνώνει η έκδοση βιβλίων επιστημονικού περιεχομένου, πολιτικού προβληματισμού και παρακίνησης σε επανάσταση. Στις παροικίες των Ελλήνων αλλά και σε υπόδουλες περιοχές ιδρύονται σχολεία, με τη στήριξη πλούσιων Ελλήνων εμπόρων, με κύριο χαρακτηριστικό της διδασκαλίας σ' αυτά επιστημονικών γνώσεων. Γίνεται έκδηλη η εγκατάλειψη της άποψης των κύκλων του Πατριαρχείου πως σε όλα τα σχολεία η «διδακτέα ύλη» πρέπει να είναι αποκλειστικά τα «θεία και ιερά γράμματα». Οι απόφοιτοι αυτών των σχολείων συχνά συνεχίζουν σπουδές στο εξωτερικό και επιστρέφοντας φέρνουν και διαδίδουν το πνεύμα του Διαφωτισμού. Και μόνο η απόκτηση όμως αναγνωστικής ικανότητας και βασικών γνώσεων από μεγάλο αριθμό ανθρώπων διευκολύνει την κυκλοφορία βιβλίων, εφημερίδων και περιοδικών και συμβάλλει στην ιδεολογική προετοιμασία της Επανάστασης.