Βασικοί συνεργάτες του Θ. Μικρούτσικου που πορεύτηκαν μαζί του σε διαφορετικές περιόδους αγγίζουν τις μελωδίες του και συνομιλούν μαζί τους. Προσεγγίζουν μουσικές στιγμές του συνθέτη με τον τρόπο που εκείνος θα ήθελε, μέσα από μια σύγχρονη ματιά, ενσωματώνοντας την τάση του συνθέτη προς τον σύγχρονο αυτοσχεδιασμό. Τραγουδά ο Χρήστος Θηβαίος και συμμετέχουν οι μουσικοί Καλλίστρατος Δρακόπουλος (τύμπανα), Μάξιμος Δράκος (πιάνο), Γιώτης Κιουρτσόγλου (μπάσο), David Lynch (σαξόφωνο, φλάουτο, κρουστά) και Θύμιος Παπαδόπουλος (πνευστά).

Με αφορμή τη συγκεκριμένη συναυλία είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με το «alter ego» του Θ. Μικρούτσικου, τον Θύμιο Παπαδόπουλο. Τον πετύχαμε ανάμεσα σε γραψίματα και παρτιτούρες και μοιράστηκε μαζί μας λεπτομέρειες της συναυλίας, στοιχεία από τον τρόπο δουλειάς του συνθέτη αλλά και με μεγάλη χαρά μας ανακοίνωσε και τα επόμενα «ραντεβού» με τη μουσική του Θάνου.

Με εκκίνηση τις 6 Νοέμβρη το επόμενο διάστημα θα παρουσιαστούν σε διάφορα μέρη συναυλίες με έργα του Θ. Μικρούτσικου. Οπως μας λέει ο Θ. Παπαδόπουλος, «στις 23 Νοέμβρη στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας θα πραγματοποιηθεί συναυλία κλασικής μουσικής από ένα σύνολο μουσικής δωματίου πάνω σε έργα του Θάνου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τα κομμάτια "Νύχτα με Σκιές χρωματιστές" και "Της στιγμής και του απείρου". Το πιο ξεχωριστό, όμως, γεγονός της συναυλίας και παράλληλα το πιο συγκινητικό είναι ότι θα πρωτοπαρουσιαστεί το "Πρώτο κουαρτέτο εγχόρδων". Είναι το τελευταίο έργο του Θάνου, το κύκνειο άσμα του. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε έχω τις πάρτες μπροστά μου. Βλέπω την ημερομηνία. Είναι 18 Απρίλη του 2019. Να φανταστείς δεν γνώριζα το έργο. Μου το έδειξε ο φίλος του, ο Γιάννης Μηλιός μετά το φευγιό του. Και ξέρεις ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό; Είναι γραμμένο με τέτοια απίστευτη λεπτομέρεια που δεν φανερώνει την παραμικρή ένδειξη ταλαιπωρίας...

Στη συνέχεια, στα μέσα του Δεκέμβρη με τους τραγουδιστές Μανώλη Μητσιά, Κώστα Θωμαΐδη και Ρίτα Αντωνοπούλου, αγαπημένους φίλους και συνεργάτες του Θάνου, θα δώσουμε δύο συναυλίες στη Σουηδία.

Και, τέλος, στις 21 Δεκέμβρη στο Christmas Theater θα παρουσιάσουμε μαζί με τους Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Μίλτο Πασχαλίδη και Χρήστο Θηβαίο σε μια ενιαία συναυλία τρία εμβληματικά έργα του Θάνου: "Τροπάρια για Φονιάδες", "Εμπάργκο" και "Θάλασσα στη Σκάλα". Ο Θάνος θεωρούσε τα συγκεκριμένα έργα μια τριλογία. "Παρόλη την διαφορετικότητα, ένα νήμα ενώνει Μάνο Ελευθερίου - Αλκη Αλκαίο - Οδυσσέα Ιωάννου", έλεγε. Και να σου πω υπάρχει ένας χαρακτήρας ενότητας σε αυτά τα έργα, ενώ και τα τρία κάνουν ένα νεύμα προς σύγχρονα μουσικά ιδιώματα».

Βασική άποψη του Θ. Μικρούτσικου ήταν ότι ο άνθρωπος πρέπει να διευρύνει και να ξεπερνάει τις καταγεγραμμένες δυνατότητές του. Αυτό επιχειρούσε να το κάνει και στη μουσική του. Αναζητούσε πάντα τη διεύρυνση των ορίων στη δημιουργία του, ανανεώνοντας τα τραγούδια και τις μουσικές του μέσα από νέους φακούς, καθώς θεωρούσε ότι η πρωτοπορία είναι μια συνεχής διαδικασία.

«Για εμένα, ως νεαρό μουσικό», μας λέει ο Θ. Παπαδόπουλος, «που συνεργαζόταν με τον Θάνο ήταν τρομερά γοητευτικό να βλέπω πώς ο Θάνος αντιμετώπιζε τη σύνθεση ακόμα και ενός τραγουδιού. Την αντιμετώπιζε με μια οπτική βαθιάς μουσικότητας, ενώ ήθελε να εντάσσει μέσα στη μουσική του διαλέκτους από διάφορα είδη μουσικής. Πίστευε ότι το σύγχρονο αυτί έχει δεχτεί πολλά ακούσματα, άρα μπορούσε να εντάξει διάφορες τεχνοτροπίες σε ένα έργο, διατηρώντας παράλληλα τη φόρμα ενιαία.

Αλλωστε, για τον Θάνο η φόρμα ήταν πολύ σημαντική. Δεν ήταν λίγες οι φορές που θυμόταν τον "δάσκαλό" του, όπως τον έλεγε, τον ποιητή μας Γιάννη Ρίτσο. Το έργο το κάνει ο τρόπος σου, η φόρμα σου. Και θα επιζήσεις της εποχής σου, αν η φόρμα σου περιέχει στοιχεία του μέλλοντος. Δεν θα ασεβήσεις σε αυτό που σου παραδόθηκε, θα το υποδεχτείς και θα το αποδεχτείς. Δεν θα το μιμηθείς. Θα φτιάξεις τον τρόπο σου με στοιχεία μελλοντικά"».

Προσπαθώντας να μας το εξηγήσει ο Θ. Παπαδόπουλος θυμάται ότι «ο Θάνος ήδη από τη δεκαετία του '80 είχε αρχίσει να δίνει άλλα "αρώματα" σε τραγούδια του. Συζητούσε με διάφορους μουσικούς πώς θα παίζονται τα κομμάτια του με έναν πιο εναλλακτικό τρόπο. Μην ξεχνάμε ότι του άρεσε πολύ και ο πειραματισμός.

Ετσι, ενσωμάτωσε μέσα στα τραγούδια του και τη μουσική του στοιχεία της τζαζ. Ηταν η εποχή που έπαιζε μαζί με τους Iskra, τους σπουδαίους Τάκη Φαραζά, Νίκο Τουλιάτο, Ντέιβιντ Λιντς και Γιώργο Φακανά - ένας από αυτούς, ο Λιντς θα είναι μαζί μας και στα "blues του Θάνου". Ταυτόχρονα και στην κλασική μουσική χρησιμοποίησε τζαζ τεχνικές. Χαρακτηριστικό είναι το duo για άλτο σαξόφωνο, αλλά και χρόνια αργότερα το Music Stories για βιμπράφωνο, ορχήστρα εγχόρδων, κλαρινέτο και κρουστά που κυκλοφόρησε από τη θρυλική δισκογραφική εταιρεία των μεγάλων μουσικών της τζαζ Blue Note και συνεργάστηκε με τον Γκάρι Μπάρτον».

Οπως αναφέρει, «η τζαζ δεν ήταν άγνωστη για τον Θάνο. Βέβαια, ήθελε να κρατάει και κράτησε την προσωπικότητα του συνθέτη, όμως ενσωμάτωσε στοιχεία της τζαζ, όπως τον αυτοσχεδιασμό.

Μπορεί τώρα να μιλάμε εμείς έτσι απλά, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πίσω απ' όλα αυτά υπάρχει ένα μεγάλο θεωρητικό οικοδόμημα. Και ο Θάνος το γνώριζε. Μελετούσε. Δεν επαναπαυόταν. Ενημερωνόταν και χρησιμοποιούσε ό,τι ήθελε...

Δηλαδή, ο αυτοσχεδιασμός δεν σημαίνει ότι παίζει κάποιος στον αέρα. Είναι μια δημιουργία της στιγμής και όχι απλά μια τυχαιότητα. Αρα επανερχόμαστε στην αρχική διαπίστωσή μας, ότι προϋποθέτει ισχυρή εργασία πάνω σε αυτό».

Κουβεντιάζοντας στεκόμαστε πάνω σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη δισκογραφία του Θ. Μικρούτσικου, τον «Σταυρό του Νότου» (1979). Ο τρόπος που έπαιζε εκείνα τα τραγούδια στις συναυλίες, από το 1979 και μετά ήταν εξελικτικός - όχι απλά με διαφορετική ενορχήστρωση. Παρεμβάλλονταν αυτοσχεδιασμοί, αναπτυσσόταν μια νέα αρμονική μεταχείριση, μια ρυθμική και μελωδική αλλαγή και, βέβαια, καινούργια ενορχήστρωση. Πρόκειται για μια συνεχώς μεταβαλλόμενη εξελικτική διαδικασία, μία μουσική γλώσσα εν εξελίξει, που, σύμφωνα με τον ίδιο τον συνθέτη, ήταν και ένας από τους λόγους της διαχρονικής επιτυχίας αυτού του έργου. «Επιτομή όλης αυτής της δουλειάς ήταν ο δίσκος "Γραμμές των Οριζόντων" που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του '90», αναφέρει ο Θ. Παπαδόπουλος.

Οπως επισημαίνει δεν είναι μόνο οι αυτοσχεδιασμοί: «Είναι και ο ιδιαίτερος αρμονικός τρόπος, η αρμονική προσέγγιση. Είναι τολμηρή ιδέα η ενσωμάτωση δύο διαφορετικών υφών της μουσικής σε ένα τραγούδι. Σαν να ακούς δύο διαφορετικά ηχητικά τοπία που ακούγονται μαζί (π.χ. στοιχεία ατονικής μουσικής και τραγούδι). Τέτοια παραδείγματα είναι η "Γαμμαγραφία" του "Εμπάργκο", η "Ρόζα Λούξεμπουργκ" στα "Τροπάρια για Φονιάδες", ενώ υπάρχουν και στην "Καντάτα για τη Μακρόνησο".

Προφανώς κάτι ήθελε να πει. Να πειραματιστεί αν μπορεί να διηγηθεί ιστορίες μαζί...».

Και επιστρέφοντας στη συναυλία της επόμενης βδομάδας ο Θ. Παπαδόπουλος τονίζει πως «σε αυτό το πνεύμα θα επιχειρήσουμε να παιχτούν κάποια από τα πολλά και αγαπημένα τραγούδια του Θάνου. Θα παραπέμψουμε σε αυτό που ο ίδιος μας έδειξε. "Επέστρεφε", "Κακόηθες Μελάνωμα", "Κουροσίβο", "Καραντί", "Θεσσαλονίκη", "Αμλετ" είναι μερικά μόνα από τα τραγούδια του Θάνου που θα ακουστούν».

Εισιτήρια στο megaron.gr και στο τηλέφωνο 210 72 82 333.

Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ (φοιτητές, νέοι έως 25 ετών, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+, πολύτεκνοι), 16 και 25 ευρώ.

Η Μάγια Αγγέλου υπήρξε μια γενναία μαύρη γυναίκα, στα χρόνια που το μαύρο διωκόταν και οι γυναίκες αγωνίζονταν για ν' ακουστούν οι φωνές που ούρλιαζαν για τα δικαιώματά τους. Κάποτε είπε: «Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν». Και η Μάγια Αγγέλου, μια από τις σημαντικότερες εκπροσώπους της αμερικανικής διανόησης, κατάφερε να μας κάνει να μην ξεχνάμε ποτέ το πώς μας έκανε εκείνη να αισθανθούμε.

Ταξιδεύουμε σήμερα κάπου στα τέλη του 1920, στον αμερικανικό νότο, στο Σεντ Λούις του Μιζούρι. Εκεί γεννιέται ένα κοριτσάκι, που σε ηλικία 8 ετών κακοποιείται σεξουαλικά από τον φίλο της μητέρας του, κάποιον με το όνομα Freeman. Το κορίτσι αναφέρει το γεγονός στον αδελφό του, εκείνος στην υπόλοιπη οικογένεια και ο Freeman μπαίνει φυλακή, αλλά μόνο για μια μέρα. Τέσσερις μέρες μετά την αποφυλάκισή του, δολοφονείται πιθανότατα από τους θείους της μικρής. Εκείνη μένει κωφάλαλη για σχεδόν πέντε χρόνια, πιστεύοντας - όπως ανέφερε αργότερα - πως «η φωνή μου τον σκότωσε. Σκότωσα αυτόν τον άνδρα επειδή είπα το όνομά του. Και τότε σκέφτηκα ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να ξαναμιλήσω, επειδή η φωνή μου θα σκότωνε τον οποιονδήποτε...».

Σύμφωνα με τους βιογράφους της, κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, ανέπτυξε την εξαιρετική της μνήμη, την αγάπη της για τα βιβλία και τη λογοτεχνία και την ικανότητά της να ακούει και να παρατηρεί τον κόσμο γύρω της.

Σε μια εποχή και σε ένα περιβάλλον έντονων φυλετικών διακρίσεων, η πίστη στη ζωή, η δύναμη για επιβίωση, η αγάπη για τις λέξεις που μπορούν να βάλουν τα πράγματα σε τάξη, είναι τα όπλα του κοριτσιού, που θα εξελιχθεί αργότερα σε μια σημαντική γυναίκα, που θα πιστεύει πως «κανείς από εμάς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, μέχρι να είναι όλοι ελεύθεροι».

Στην εφηβεία της, η Μάγια Αγγέλου ονειρεύεται να γίνει οδηγός τραμ. Χρόνια μετά, το καταφέρνει. Γίνεται η πρώτη Αφροαμερικανή στην πόλη σε αυτό το πόστο. Υπήρξε συγγραφέας, ποιήτρια, χορεύτρια, σεξεργάτρια, τραγουδίστρια, σερβιτόρα, μαγείρισσα, ηθοποιός, δημοσιογράφος, παραγωγός και σκηνοθέτης κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών, καθηγήτρια πανεπιστημίου, θρυλική πολιτική ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των μαύρων, μέχρι και «νονά του Hip-Hop».

Στα 16 της χρόνια αποκτάει έναν γιο και για να τον ζήσει, εργάζεται ως σερβιτόρα σε κακόφημα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και χορεύει σε στριπ κλαμπ του Σαν Ντιέγκο.

Το 1951 παντρεύεται τον Ελληνοαμερικανό πρώην ναυτικό, μουσικό και ηλεκτρολόγο Τος Αντζελο (Αναστάσιος Αγγελος λεγόταν), κάτι πολύ τολμηρό για την εποχή. Χαρακτηρίζεται πολιτικό και κοινωνικό γεγονός μείζονος σημασίας, στην άγρια εποχή που οι διαφυλετικές σχέσεις αποδοκιμάζονται και καταδικάζονται.

Διατηρεί το ελληνικό επώνυμό της και μετά τον χωρισμό τους. Δεν είναι πια η Marguerite Αnn Johnson, είναι η Μάγια Αγγέλου. Είναι η προσωπική φίλη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Μάλκολμ Χ, αυτή που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης για την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ.

Μπροστά της υποκλίθηκαν οι μεγάλοι της τέχνης και της πολιτικής. Και αυτό το κατάφερε μόνη της. Αν και δεν τελείωσε ποτέ κάποια πανεπιστημιακή σχολή, η Αγγέλου κατείχε περισσότερους από 30 - επί τιμή - πανεπιστημιακούς τίτλους και όλοι την αποκαλούσαν «Δόκτωρ Αγγέλου». Ελαβε αμέτρητες τιμητικές διακρίσεις και επηρέασε με το έργο και την προσωπικότητά της γενιές και γενιές, στον κόσμο. Σε ηλικία 84 ετών, είχε μιλήσει στην Allegra Huston, για το GARAGE No 3. Είχε εξομολογηθεί τότε: «Ο προορισμός μου είναι να είμαι καλός άνθρωπος. Αυτό θέλω να είμαι και το δουλεύω. Θέλω να είμαι ένας ευγενικός, ειλικρινής, δίκαιος και γενναιόδωρος άνθρωπος».

«Είχα την τύχη να είμαι εγγονή μιας εξαιρετικής γυναίκας, η οποία μου έμαθε να μην κλαψουρίζω - είχε πει - να μην παραπονιέμαι και αν δεν μου αρέσει κάτι, να κάνω ό,τι μπορώ για να το αλλάξω και αν δεν μπορώ να το αλλάξω, να αλλάξω τον τρόπο που σκέφτομαι για αυτό. Ελεγε, "ποτέ να μην παραπονιέσαι, επειδή υπάρχουν άνθρωποι που κοιμήθηκαν την ίδια ώρα με εσένα χθες το βράδυ, φτωχοί και πλούσιοι, άσπροι και μαύροι, και που δεν ξύπνησαν ποτέ. Θα έδιναν τα πάντα, μόνο για πέντε λεπτά γι' αυτό, το οποίο παραπονιέσαι"».

Τη ρώτησε η δημοσιογράφος:

-- Τι πιστεύεις ότι έμαθες, έχοντας βρεθεί και στις δυο πλευρές του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα, τόσο με τον Martin Luther King όσο και με τον Malcolm X;

Το πάθος, απάντησε. Μου το έμαθαν και οι δυο τους. Εχω μάθει - και ακόμη μαθαίνω όμως και την αξία του χιούμορ - είναι πολύ σημαντική. Ακόμη μαθαίνω και εξελίσσομαι, είμαι ακόμη ζωντανή.

-- Εκανες παιδί πολύ νέα και μετά έφυγες από το σπίτι. Τα περισσότερα κορίτσια με μωρό θα έμεναν σπίτι, για να τα βοηθήσει η μητέρα τους.

-- Δέχομαι πάντα με χαρά την καλοσύνη, ακόμη και την ελεημοσύνη, όμως δεν ήθελα να με υποτιμούν και να θεωρούν ότι είμαι αδύναμη. Ετσι, στα 17, απλώς αποφάσισα να φύγω από το σπίτι της μητέρας μου. Δεν μου έδωσε τίποτα, μιας και δεν δεχόμουν τίποτα, όμως ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή μου και ήταν πολύ περήφανη που ήμουν ανεξάρτητη.

Και η τελευταία ερώτηση:

-- Τι αγαπάς περισσότερο στη ζωή και ποια είναι η αγαπημένη σου μέρα;

-- Εχω συνεχώς μια στάση ευγνωμοσύνης. Η αγένεια, η σκληρότητα, η βαρβαρότητα και όλες αυτές οι χυδαιότητες με θλίβουν. Η πιο αγαπημένη μου μέρα είναι η σημερινή. Δεν την είχα δει ποτέ ξανά και να 'μαι τώρα εδώ.

Η Αγγέλου πίστευε ακράδαντα πως επιτυχία είναι να σ' αρέσει ο εαυτός σου, να σ' αρέσει αυτό που κάνεις και να σ' αρέσει ο τρόπος που το κάνεις.

Προέτρεπε πάντα τις γυναίκες να μην κάνουν ποτέ προτεραιότητά τους κάποιον που τις βλέπει απλά σαν μια εναλλακτική λύση.

Τι πίστευε;

• Για τη διαφορετικότητα έλεγε πως «κεντάει ένα πλούσιο χαλί, και πρέπει να καταλάβουμε πως όλοι οι κόμποι του χαλιού έχουν ισότιμη αξία, ανεξάρτητα από το χρώμα τους».
• Η προκατάληψη - τόνιζε - είναι ένα βαρύ φορτίο που θολώνει το παρελθόν, απειλεί το μέλλον και κάνει το παρόν απρόσιτο.
• Είμαστε - έλεγε - το άθροισμα όλων όσα έχουμε δει, ακούσει, φάει, μυρίσει, μας είπαν, ξεχάσαμε - είναι όλα εκεί. Ολα επηρεάζουν τον καθένα μας και γι' αυτό προσπαθώ να βεβαιωθώ ότι οι εμπειρίες μου είναι θετικές.
• Θα γνωρίσεις πολλές ήττες στη ζωή σου, αλλά ποτέ μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να νικηθεί. Η μόρφωση βοηθάει κάποιον να πάψει να φοβάται παράξενες καταστάσεις.
• Η πίκρα είναι σαν τον καρκίνο. Τρώει το σώμα που την φιλοξενεί. Αλλά ο θυμός είναι σαν τη φωτιά. Τα εξαγνίζει όλα.

Στο rap n roll.gr γράφτηκε:

Η πρώτη της επαφή με το Hip-Hop έγινε το 1993, όταν έγραψε τα ποιήματα για τις ανάγκες της ταινίας «Poetic Justice», όπου και συμμετείχε.

Για δεκαετίες, κάθε νέα γενιά Αμερικανών παραγωγών, μουσικών και ηθοποιών ταυτιζόταν, επηρεαζόταν κι εμπνεόταν από την Μάγια Αγγέλου. Ολοι την εγκωμίαζαν ως τη «νονά του Hip-Hop», εξαίροντας τη λογοτεχνική και λυρική της δύναμη μέσα στη σύγχρονη αστική κουλτούρα.

Εξίσου συχνά, αρκετοί ράπερς μνημόνευαν την Αγγέλου ως εκείνο το είδος ποιητή που φιλοδοξούσαν να γίνουν.

Σε συνέντευξή της στο αμερικανικό δίκτυο CBS, η Αγγέλου περιέγραφε πόσο επεισοδιακή αλλά και συγκινητική ήταν η πρώτη της συνάντηση με τον δημοφιλή Αμερικανό ράπερ Tupac, ο οποίος φώναζε κι έβριζε τόσο πολύ που, ενώ η ίδια προσπαθούσε να του μιλήσει, εκείνος δεν την άφηνε να πει κουβέντα. Οταν τελικά κατάφερε να τον προσεγγίσει, τον έπιασε από τον ώμο και μεταξύ άλλων του είπε:

«Νεαρέ, πότε ήταν η τελευταία φορά που κάποιος σου είπε πόσο σημαντικός είσαι; Ηξερες ότι πουλούσαν και αγόραζαν τον λαό μας σαν ζώα; Οτι κοιμόντουσαν στα πλοία μέσα στις ίδιες τις ακαθαρσίες τους για να είσαι εσύ εδώ, 200 χρόνια αργότερα;».

Τα λόγια αυτά έκαναν τον καλλιτέχνη της gangsta rap να «λυγίσει», ξεσπώντας σε κλάματα. Μερικά χρόνια αργότερα, ένας από τους μετέπειτα μεταθανάτιους δίσκους του θα δανειζόταν τον τίτλο ενός από τα κορυφαία ποιητικά της έργα: Του «And Still I Rise».

Για τη Hip-Hop και εν γένει τη μαύρη κουλτούρα, η απώλεια της Μάγιας Αγγέλου σηματοδότησε το πέρασμα μιας αξεπέραστης προσωπικότητας που κατόρθωσε να φέρει την κοινωνική συνείδηση, την ποίηση και την πολιτιστική κληρονομιά στα σύγχρονα ακροατήρια, κάνοντάς τες πυξίδα για το αύριο.

Το «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί», το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Μάγιας Αγγέλου που πρωτοκυκλοφόρησε το 1969 και έκτοτε επανεκδίδεται και μεταφράζεται συνεχώς, είναι ένα βιβλίο τόσο ευφρόσυνο και τόσο οδυνηρό, τόσο μυστηριώδες και τόσο αξιομνημόνευτο, όσο η ίδια η παιδική ηλικία.

Τα τελευταία της χρόνια, ζούσε στο Ουίνστον - Σάλεμ στη Βόρεια Καρολίνα, όπου ήταν καθηγήτρια Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Γουέικ Φόρεστ. Εγραψε περισσότερα από 30 βιβλία και με το έργο της έδωσε φωνή στους απόκληρους της ζωής. Μέχρι το τέλος, ήταν απολύτως σίγουρη πως δεν είναι δυνατό να ξοδέψει κανείς όλη του τη δημιουργικότητα. Κι αυτό γιατί δεν τελειώνει η δημιουργικότητα. Οσο περισσότερη χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη έχεις. Κατάφερε να χτίσει γέφυρες στους διχασμούς και να επουλώσει τραύματα. Μίλησε για την εποχή της και την εποχή μας. Εγραφε μέχρι το τέλος και υπερασπιζόταν τους αδύναμους και τα θύματα της κοινωνικής, πολιτικής, οικογενειακής και φυλετικής βίας.

Πέθανε στις 28 Μάη του 2014.

Ηταν ένα σοφό κι ευτυχισμένο κορίτσι 86 ετών, που έγραφε ποιήματα, όπως το

«Ακόμα ανατέλλω».

Είμαι ένας μαύρος ωκεανός, κυματιστός και ανοιχτός

Εκπνέοντας γιγαντώνομαι κι αντέχω στην παλίρροια

Aφήνοντας πίσω νύχτες φόβου και τρόμου

Ανατέλλω.

Σε ένα ηλιοβασίλεμα που είναι θαυμαστά ξάστερο

Ανατέλλω

Κουβαλώντας τα χαρίσματα που οι πρόγονοι μού κληροδότησαν

Είμαι το όνειρο και η ελπίδα του σκλάβου.

Ανατέλλω.