Ενταγμένο στα ευρύτερα ιμπεριαλιστικά σχέδια των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ είναι και το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου (και με το Ισραήλ, στην πλήρη του ανάπτυξη), Great Sea Interconnector (GSI), όπως ανέδειξε σε νέες του δηλώσεις, την Παρασκευή, ο Ελληνας ΥΠΕΞ, με φόντο νέες καθυστερήσεις για την έναρξή του.

Σε δηλώσεις του στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» ο Γιώργος Γεραπετρίτης είπε ότι η Ελλάδα «την τελευταία εξαετία έχει καταστεί ευρωπαϊκός ενεργειακός κόμβος», παραθέτοντας «μεγάλα έργα διασυνδεσιμότητας» στα οποία συμμετέχουν με πολλούς τρόπους αμερικανικά και άλλα «δυτικά» μονοπώλια (σε Αιγαίο, Βόρειο Αιγαίο, Δωδεκάνησα, στη διασύνδεση ηπειρωτικής Ελλάδας - Κρήτης και στη διασύνδεση Ελλάδας - Αιγύπτου). Με αυτά συνέδεσε και τον GSI, λέγοντας πως «πρέπει να είναι σαφές ότι (...) είναι αμοιβαία επιθυμητό». Δεν παρέλειψε δε να τα χαρακτηρίσει «μείζονος σημασίας και γεωστρατηγικά», προσπερνώντας ξανά εξελίξεις που αποκαλύπτουν αναντίρρητα ότι στο παζάρι τίθενται ανοιχτά και ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, όπως έδειξαν η αναγνώριση μειωμένης επήρειας μέχρι και στην Κρήτη (με τη συμφωνία Αιγύπτου - Ελλάδας), το «πάγωμα» των έργων μετά την εμφάνιση τουρκικών πλοίων σε περιοχή ανοιχτά της Κάσου όπου η Αγκυρα επιμένει ότι έχει δικαιοδοσία κ.λπ.

Στο μεταξύ, μετά τις ανοιχτές επιφυλάξεις που έθεσε η Λευκωσία για τη «βιωσιμότητα» και τα οφέλη του GSI (διά στόματος υπουργού Οικονομικών Μ. Κεραυνού, ο οποίος κάλεσε και τις Βρυξέλλες να αναρωτηθούν τελικά πόσο ωφέλιμο παραμένει), δημοσιεύματα επανήλθαν στο «έντονο ενδιαφέρον (και) της κυβέρνησης Τραμπ» γι' αυτό, που μάλιστα «επενδύει (και) στη συμμετοχή του Ισραήλ», αναγνωρίζοντας το «γεωπολιτικό ρίσκο που υπάρχει εξαιτίας της Τουρκίας» σε μια περίοδο που Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες εντείνουν πολυεπίπεδες διαπραγματεύσεις με την Αγκυρα. Μάλιστα, ήδη συζητιέται ότι ο GSI θα περιληφθεί και στα θέματα που στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης θα επιδιώξουν να συζητήσουν «με πολλούς» στο περιθώριο της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου - θυμίζουμε - θα παρευρεθούν και εκπρόσωποι των κυβερνήσεων Τουρκίας, Κύπρου, Ελλάδας κ.λπ.

Την ίδια ώρα η κυβέρνηση επιχειρεί να καλλιεργήσει κάλπικες προσδοκίες στον λαό για το ενδιαφέρον που εκδήλωσε και επισήμως η «Chevron» μέσα στη βδομάδα για έρευνες σε θαλάσσια «οικόπεδα» νότια της Κρήτης, διακινώντας ξανά τον μύθο της «διασφάλισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων» από τη συμμετοχή των ενεργειακών ομίλων στη ληστεία του ενεργειακού πλούτου της χώρας. Πρόκειται για πολύ επικίνδυνη αντίληψη, η οποία αφήνει τα κυριαρχικά δικαιώματα και τον ενεργειακό πλούτο στα χέρια των μεγάλων ανταγωνισμών που σαρώνουν την περιοχή, και μάλιστα διαψεύδεται «πριν αλέκτορα φωνήσαι»: Τις ίδιες μέρες, στελέχη της «Chevron» συναντιούνταν με τον υπουργό Ενέργειας της Τουρκίας, η οποία το προηγούμενο διάστημα έχει υπογράψει συμφωνίες με Ιταλία και Λιβύη για έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον - όπως έχει γραφτεί το προηγούμενο διάστημα, χωρίς να διαψευστεί - ο αμερικανικός κολοσσός θέτει επί της ουσίας ως όρο τις επικίνδυνες διευθετήσεις που προωθούνται στην περιοχή, για να είναι «οικονομικά εκμεταλλεύσιμα» τα όποια ευρήματα κοιτασμάτων.

2021: Υπογραφή συμφωνιών για αγωγό φυσικού αερίου υπό το βλέμμα του Αμερικανού πρέσβη

Πρόκειται για το πρώτο μέλος του υπουργικού συμβουλίου του Ντόναλντ Τραμπ που επισκέφτηκε επισήμως την Ελλάδα, ενώ προηγήθηκε επίσης μια συνάντησή του με τον υπουργό Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου, στο περιθώριο του Gastech Forum του Μιλάνο.

Ο αποκαλούμενος από τον αστικό Τύπο «τσάρος της Ενέργειας» θεωρείται ως ο άνθρωπος του αμερικανικού λόμπι του πετρελαίου στην κυβέρνηση Τραμπ. Είχε ξεκινήσει υπηρετώντας ως άτυπος σύμβουλος σε θέματα Ενέργειας κατά την προεκλογική του εκστρατεία και λειτούργησε ως σύνδεσμός του με τους ενεργειακούς ομίλους των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, ανέλαβε πέρα από υπουργός Εσωτερικών και επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας του Λευκού Οίκου, ένα σχήμα αποτελούμενο από τους κορυφαίους υπουργούς της Ουάσιγκτον, με σαρωτικές αρμοδιότητες σε έναν τομέα που μέχρι τότε βρισκόταν στον έλεγχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Η επίσκεψη Μπέργκαμ στην Αθήνα, στο πλαίσιο ταξιδιού του στην Ευρώπη, λαμβάνει χώρα στο φόντο έντονης αναπροσαρμογής του παγκόσμιου ενεργειακού χάρτη, με τους ανταγωνισμούς γύρω από τις ροές της Ενέργειας, και ειδικά του φυσικού αερίου, να εντείνονται.

Γράφημα: Οι εισαγωγές LNG της Ευρώπης μειώθηκαν κατά 19% το 2024 με αύξηση του μεριδίου των ΗΠΑ. Περιλαμβάνονται οι εισαγωγές Βρετανίας, Νορβηγίας και Τουρκίας

Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αυξήσουν περαιτέρω τις εξαγωγές τους στην ΕΕ. Υπενθυμίζεται πως στο πλαίσιο της συμφωνίας που υπεγράφη το καλοκαίρι μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, προβλέπονται οι αγορές αμερικανικών ενεργειακών προϊόντων ύψους 250 δισ. δολαρίων ανά έτος για τα επόμενα τρία χρόνια, αλλά και επενδύσεις 600 δισ. δολαρίων στις ΗΠΑ με αντάλλαγμα οι αμερικανικοί δασμοί σε ευρωπαϊκά προϊόντα να κρατηθούν στο 15%.

Τα παζάρια είναι έντονα και οι συμφωνίες χρειάζονται πολλές προσαρμογές στο πεδίο προκειμένου να εφαρμοστούν, μιας που περνάνε μέσα από τις συμπληγάδες των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Η Κομισιόν ανακοίνωσε τον Ιούνη πως οι ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου θα τερματιστούν ολοκληρωτικά μέχρι το 2027, ωστόσο οι ρωσικές ροές μέσω του Turkstream βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα για την εποχή.

Λειτουργικοί (μπλε) και υπό κατασκευή (κόκκινο) τερματικοί LNG στην Ευρώπη

Αξίζει όμως να σημειωθεί πως αν και οι αμερικανικές εξαγωγές LNG στην Ευρώπη καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο (οι εξαγωγές της Νορβηγίας έχουν υποχωρήσει λόγω συντηρήσεων), η ΕΕ καταναλώνει όλο και λιγότερο LNG (βλέπε γράφημα 1). Το 2024, οι εισαγωγές LNG μειώθηκαν κατά 19%. Την περίοδο 2021-2024 μειώθηκαν κατά 20%, λόγω της ανάπτυξης των ΑΠΕ και πολιτικών μείωσης της κατανάλωσης, σε μια περίοδο μάλιστα που η βαριά βιομηχανία αντιμετωπίζει στασιμότητα ή και μείωση της παραγωγής.

Στο περίπλοκο αυτό τοπίο, εντείνεται ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο της αγοράς Ενέργειας της ΕΕ, και ο Αμερικανός υπουργός κατέφθασε στην Ευρώπη με συγκεκριμένους στόχους. Από το βήμα του ενεργειακού συνεδρίου στο Μιλάνο σημείωσε πως οι ΗΠΑ έχουν την ικανότητα να αντικαταστήσουν πλήρως το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, τονίζοντας τις νέες μακροπρόθεσμες συμφωνίες προμήθειας που υπογράφονται με Ευρωπαίους αγοραστές. «Γνωρίζω ότι θα υπογράψουμε και θα ανακοινώσουμε ορισμένες πρόσθετες συμφωνίες, ακόμη και εδώ σήμερα, που αντικατοπτρίζουν μακροπρόθεσμες, μεγάλης κλίμακας αγορές», είπε και πρόσθεσε ότι οι αγορές ρωσικής Ενέργειας από την ΕΕ ισοδυναμούν με «χρηματοδότηση και των δύο πλευρών του πολέμου».

Χάρτης: Οι διάδρομοι μεταφοράς φυσικού αερίου με προορισμό την Ουκρανία. Πηγή: GTSOU

Κεντρικό ρόλο σε αυτόν τον σχεδιασμό καταλαμβάνει ο Κάθετος Διάδρομος, που ενώνει την Ελλάδα με την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, συνδέοντας τους τερματικούς σταθμούς LNG της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης (όποτε αυτός τεθεί τελικά σε λειτουργία) με τα δίκτυα της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Τμήμα του Κάθετου Διαδρόμου αποτελεί και ο υφιστάμενος Διαβαλκανικός αγωγός, δυναμικότητας 27 δισ κ.μ. ετησίως, ο οποίος ελεγχόταν από τη ρωσική «Gazprom» και έχει υποστεί προσαρμογές προκειμένου να αντιστραφεί η ροή του.

Ο Κάθετος Διάδρομος αποτελεί έργο που ξεκίνησε να σχεδιάζεται εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Υπολογίζεται πως οι εργασίες για την ανάπτυξή του κόστισαν περίπου 3 δισ. ευρώ, ενώ μόνο στην Ελλάδα δαπανήθηκαν, σύμφωνα με δημοσιεύματα, περί τα 600 εκατομμύρια. Το 2014, επί κυβέρνησης Σαμαρά είχε διατυπωθεί η πρώτη κοινή διακήρυξη των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας - Ρουμανίας - Βουλγαρίας για τα σχέδια ανάπτυξής του. Προωθήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ πριν αναλάβει πάλι τη σκυτάλη η ΝΔ.

2025 The Associated Press. All

Από τη συνάντηση Παπασταύρου - Μπέργκαμ στο Μιλάνο

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ στο μεταξύ πέρασε στα χέρια του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, αλλά τα «όνειρα» παρέμειναν ίδια. Πριν λίγες ημέρες, σε δηλώσεις του κατά την επίσκεψή του στη ΔΕΘ, ο επιτετραμμένος της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζος Χακ έλεγε πως η Ελλάδα διαδραματίζει «απολύτως κρίσιμο ρόλο στον Κάθετο Διάδρομο», έχοντας αναδειχθεί την τελευταία δεκαετία ως «ενεργειακός κόμβος».

Ο Τζος Χακ χαρακτήρισε την Ελλάδα έναν «πραγματικά σημαντικό παίκτη» και απαρίθμησε τους λόγους γι' αυτή του την εκτίμηση: «Πρώτον, υπάρχει η γεωγραφική της θέση - δυνατότητα πρόσβασης στην ευρωπαϊκή αγορά, ιδιαίτερα στο ανατολικό τμήμα της. Αλλά είναι επίσης θέμα διακυβέρνησης και πολιτικής βούλησης. Η (ελληνική) κυβέρνηση έχει πραγματικά δεσμευτεί σε αυτό. Και είναι επίσης θέμα υποδομών, και οι ΗΠΑ έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Για παράδειγμα, στα ναυπηγεία της Ελευσίνας, οι ΗΠΑ, μέσω του Development Finance Corporation (DFC), δέσμευσαν 125 εκατομμύρια για τη βελτίωση των ναυπηγείων, ώστε να είναι σε θέση να εξυπηρετούν πλοία LNG και να προμηθεύονται περισσότερο, ιδίως αμερικανικό LNG, μέσω του Κάθετου Διαδρόμου.

Φυσικά, έχουμε επίσης μια αμερικανική εταιρεία, η οποία είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που εμπλέκονται στην πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης στην Αλεξανδρούπολη. Ετσι, οι ΗΠΑ έχουν διαδραματίσει κάποιο ρόλο σε αυτό, αλλά ο ρόλος της Ελλάδας είναι πραγματικά κεντρικός».

Ο επιτετραμμένος της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα υπογράμμισε ακόμη ότι «οι ΗΠΑ είναι πλέον ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο, οπότε μπορούν να διαδραματίσουν πολύ σημαντικό ρόλο ως στενός σύμμαχος της Ελλάδας, μεταφέροντας αυτά τα φορτία LNG στον Κάθετο Διάδρομο, περνώντας από τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία και τελικά ακόμη και την Ουκρανία, με έναν τρόπο που αλλάζει πραγματικά το τοπίο». Ο ίδιος χαρακτήρισε «πολύ σημαντική» αυτή την εξέλιξη και πρόσθεσε: «Βρισκόμαστε ακόμα στα αρχικά στάδια, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμα να γίνουν. Πιστεύω όμως ότι πρόκειται για μια πραγματικά σημαντική στρατηγική αλλαγή στην περιοχή».

Από την πλευρά της, μιλώντας σε συνέδριο τις προηγούμενες μέρες στη Θεσσαλονίκη η CEO του ΔΕΣΦΑ, Μαρία - Ρίτα Γκάλι, αναφέρθηκε επίσης στη σημασία που έχει ο Κάθετος Διάδρομος για τους ενεργειακούς σχεδιασμούς, υπογραμμίζοντας ότι για πρώτη φορά, φέτος το καλοκαίρι, κατέστη δυνατό για traders στην Ουκρανία να αγοράσουν φυσικό αέριο απευθείας από την Ελλάδα. «Πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση στην Ευρώπη όπου Ουκρανοί traders αγοράζουν αέριο απευθείας από ένα hub ευρωπαϊκής χώρας», επεσήμανε.

Σε αυτά τα σχέδια πρωτοστατεί η ελληνική κυβέρνηση. Στα τέλη του περασμένου Μάη, ο Ελληνας υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, εγκαινίασε μαζί με τον Βούλγαρο ομόλογό του, Ζέκο Στάνκοφ, και τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας, Ρόσεν Ζελιάσκοφ, την κατασκευή μεγάλης διακλάδωσης του βουλγαρικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου, στο πλαίσιο του Κάθετου Διαδρόμου, κάνοντας πανηγυρικές δηλώσεις για το μέλλον του. Λίγες μέρες πριν οι διαχειριστές των πέντε χωρών διέλευσης, δηλαδή της Ελλάδας (ΔΕΣΦΑ), της Βουλγαρίας (Bulgartransgaz), της Ρουμανίας (Τransgaz), της Μολδαβίας (Vestmoldtransgaz) και της Ουκρανίας (GTSOU), συμφώνησαν στην ενιαία ταρίφα, με έκπτωση 25% προς την Ουκρανία, που θα ισχύει κατά μήκος του Διαδρόμου προκειμένου αυτός να καταστεί πιο ανταγωνιστικός.

Ωστόσο, το ενδιαφέρον των εμπόρων φυσικού αερίου ήταν ανύπαρκτο. Η πρώτη κοινή δημοπρασία των πέντε διαχειριστών φυσικού αερίου για ποσότητες στον Κάθετο Διάδρομο ολοκληρώθηκε χωρίς να υποβληθεί καμία προσφορά. Η εξέλιξη αυτή επιβεβαίωσε το επίσης μηδενικό ενδιαφέρον στο market test του ΔΕΣΦΑ για δέσμευση δυναμικότητας σε 15ετή ορίζοντα πέρυσι.

Στη δημοπρασία του Ιουλίου υπήρξε δέσμευση μόλις 5% της χωρητικότητας, με συμμετοχή δύο μεγάλων διεθνών επιχειρηματικών ομίλων. Τον Αύγουστο οι δεσμεύσεις υπερδιπλασιάστηκαν, ωστόσο μόλις μία εταιρεία κατέθεσε πρόταση, για να ακολουθήσει νέα βουτιά στο μηδέν στη δημοπρασία του Σεπτεμβρίου. Ηδη εξετάζεται η επέκταση των δημοπρασιών και μετά τον Οκτώβριο, ενώ στο τραπέζι βρίσκονται και δύο νέες οδεύσεις του Κάθετου Διαδρόμου προκειμένου να γίνει πιο ελκυστική η όδευση προς την Ουκρανία. Η «Διαδρομή 2», που θα επιτρέπει τη μεταφορά φορτίων LNG από το FSRU Αλεξανδρούπολης, και η «Διαδρομή 3», που αφορά το αζέρικο αέριο που φτάνει στην Ελλάδα μέσω του TAP.

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ο Κάθετος Διάδρομος μετέφερε στην Ουκρανία λίγο περισσότερα από 400 χιλιάδες κυβικά μέτρα την ημέρα (η δυναμικότητά του είναι 11,3 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τη μέρα), αντιπροσωπεύοντας μόλις το 2% των εισαγωγών της Ουκρανίας.

Ενα βασικό εμπόδιο είναι το κόστος. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (βλέπε χάρτη) του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου της Ουκρανίας (GTSOU), έδειχναν ότι το κόστος των δασμών διαμετακόμισης φυσικού αερίου από την Ελλάδα (Ρεβυθούσα) έως την Ουκρανία ξεπερνά τα 10 ευρώ/MWh, ενώ από το FSRU της Αλεξανδρούπολης κινείται στα 13 ευρώ/MWh. Την ίδια στιγμή, το κόστος στην περίπτωση χρήσης των εναλλακτικών οδεύσεων είναι πολύ χαμηλότερο. Το φυσικό αέριο από τον τερματικό LNG του Κρκ της Κροατίας μέσω Ουγγαρίας φτάνει με κόστος 3,9 ευρώ/Mwh, από τις δύο διαδρομές της Πολωνίας με κόστος 3,9 και 6,6 ευρώ/Mwh, ενώ μέσω Σλοβακίας με κόστος 9,1 και 9,5 ευρώ/Mwh.

Τα εμπόδια όμως δεν σταματούν εκεί. Οι παραπάνω ενεργειακοί σχεδιασμοί στους οποίους συμμετέχει ενεργά η Ελλάδα συνδέονται άμεσα με τον πόλεμο. Τον Αύγουστο, ρωσικά drones έπληξαν έναν σταθμό συμπίεσης φυσικού αερίου του Διαβαλκανικού αγωγού στην Ορλόφκα, στα σύνορα με τη Ρουμανία, σταματώντας τις ροές του Κάθετου Διαδρόμου. Αν και οι ζημιές ανακοινώθηκε πως επιδιορθώθηκαν, ακόμα και μέσα στον Σεπτέμβρη ο Διαβαλκανικός Αγωγός παραμένει ανενεργός. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ENSTOG), η προμήθεια φυσικού αερίου μέσω Ρουμανίας προς την Ουκρανία από την Ορλόφκα έχουν μειωθεί στο μηδέν από την 1η Σεπτεμβρίου. Η διακοπή των παραδόσεων επιβεβαιώνεται επίσης από τα στοιχεία του Ουκρανικού Διαχειριστή. Πρόκειται για μια ακόμα επιβεβαίωση ότι στα χέρια του κεφαλαίου οι αγωγοί και οι ενεργειακές υποδομές λειτουργούν και ως «όπλο» αλλά και ως στόχος των ανταγωνισμών, με ανυπολόγιστους κινδύνους για τους λαούς.

Υστερα από μια δεκαετία αδρής κρατικής και ευρωπαϊκής χρηματοδότησης των κερδοφόρων επενδύσεων της «πράσινης μετάβασης», παράλληλα με την καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, με τον οδοστρωτήρα της απολιγνιτοποίησης και «απανθρακοποίησης», η ΕΕ διαπιστώνει τώρα ότι βρίσκεται σε σημείο καμπής σε ό,τι αφορά τον στρατηγικό αυτό σχεδιασμό του κεφαλαίου.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις αστικών επιτελείων, τα επόμενα χρόνια η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί. Ωστόσο, η δραστική αλλαγή του μείγματος στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, με την επικράτηση των ΑΠΕ και την απόσυρση του λιγνίτη, έχει διαμορφώσει μια νέα κατάσταση, που απαιτεί ακόμα μεγαλύτερες επενδύσεις για να αποφευχθεί μια επόμενη ενεργειακή κρίση.

Το «φάρμακο» για τα συσσωρευμένα κεφάλαια, όπως ήταν η επένδυση στην «πράσινη μετάβαση», μετατρέπεται σταδιακά σε «φαρμάκι» για τα μονοπώλια, καθώς το δίκτυο κινδυνεύει ολοένα και περισσότερο με αστάθεια.

Η αιτία είναι οι ΑΠΕ, που η λειτουργία τους εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, με αποτέλεσμα σε ορισμένες φάσεις να υπερφορτώνουν το δίκτυο και σε άλλες να μην μπορούν να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση, λόγω της αδυναμίας αποθήκευσης ρεύματος. Το μπλακάουτ στην Ισπανία και σε άλλες χώρες της Ιβηρικής φαίνεται ότι έπαιξε καταλυτικό ρόλο σ' αυτές τις διαπιστώσεις και επιβεβαίωσε στην πράξη το διαφαινόμενο αδιέξοδο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την περίοδο 2011-2020 επενδύονταν στο πλαίσιο της «πράσινης μετάβασης» κατά μέσο όρο 764 δισ. ευρώ ετησίως, περίπου το 5,1% του ΑΕΠ της ΕΕ το 2023. Ωστόσο, για να επιτευχθούν οι στόχοι του 2030, η Κομισιόν σημειώνει πως απαιτούνται επιπλέον 477 δισ. ευρώ ετησίως, ή περίπου 3,2% του ΑΕΠ.

Η έκθεση της Goldman Sachs αναφέρει πως η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί στην ΕΕ. Για πολλά χρόνια, η ζήτηση ακολουθούσε ανοδική πορεία. Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι μεταξύ 1990 και 2008 η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά περίπου 30%, ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, της αυξανόμενης βιομηχανικής παραγωγής και της συνεχούς αύξησης των ηλεκτρονικών προϊόντων.

Ωστόσο, το 2008 υπήρξε στροφή. Η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομική κρίση, η πανδημία του COVID-19 και η αποκαλούμενη «ενεργειακή κρίση» της δεκαετίας του 2020 οδήγησαν σε μείωση της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά περίπου 7% μέχρι το 2024.

Η τάση αυτή φαίνεται να αντιστρέφεται. Οι αναλυτές της Goldman Sachs προβλέπουν ότι από το 2026 και μετά η ζήτηση θα αρχίσει να αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 1,5% έως 2% στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της ηλεκτροκίνησης, της κατασκευής ενεργοβόρων data centers, της διείσδυσης του κλιματισμού λόγω υψηλότερων θερμοκρασιών και της χρήσης αντλιών θερμότητας.

Σύμφωνα όμως με την Goldman Sachs, η σημερινή δυναμικότητα των δικτύων μεταφοράς δεν επαρκεί για να καλύψει τη μελλοντική ζήτηση, καθώς είναι από τα παλαιότερα στον κόσμο, με μέση ηλικία 45-50 έτη. Μετά από περίπου 20 χρόνια στασιμότητας, οι επενδύσεις στα δίκτυα άρχισαν να επιταχύνονται από το 2020-2021, με έντονη αύξηση το 2024.

Στο μεταξύ, εκτιμάται πως μέχρι το 2030 οι ΑΠΕ θα καλύψουν το 75% της εγκατεστημένης ισχύος ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ, έναντι 45% πριν από δέκα χρόνια και 65% σήμερα. Από το 2016 έως το 2025, η ετήσια προσθήκη εγκατεστημένης ισχύος για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ξεπέρασε τα 20 γιγαβάτ, με την εγκατάσταση ηλιακής ενέργειας να αυξάνεται με ρυθμό υπερδιπλάσιο από αυτόν της χερσαίας αιολικής και εξαπλάσιο από αυτόν της υπεράκτιας αιολικής.

Την ίδια ώρα, πάνω από 100 γιγαβάτ θερμικής ισχύος αποσύρονται, ενώ θα προστεθούν περίπου 300 γιγαβάτ νέας ισχύος από ΑΠΕ. Αυτό με τη σειρά του αυξάνει την πολυπλοκότητα και τη μεταβλητότητα του συστήματος και μειώνει την ασφάλεια εφοδιασμού, εξηγώντας έως έναν βαθμό και γιατί η Ενέργεια από ΑΠΕ είναι τόσο κοστοβόρα, παρά τους ισχυρισμούς του κεφαλαίου και των κομμάτων του για το αντίθετο.

Η εμπειρία της Ισπανίας τον Απρίλη, όπου πέντε λεπτά πριν από το μπλακάουτ το 80% της ηλεκτρικής ενέργειας προερχόταν από φωτοβολταϊκά, δείχνει την «αχίλλειο πτέρνα» του συστήματος, καθώς τα δίκτυα αδυνατούσαν να διαχειριστούν τις διακυμάνσεις τάσης.

Ενδεικτικό ήταν επίσης το φαινόμενο της «Dunkelflaute», που σημειώθηκε στη Γερμανία το φθινόπωρο του 2024, μια περίοδο κατά την οποία δεν παράγεται Ενέργεια ούτε από αιολικά ούτε από φωτοβολταϊκά, επειδή δεν υπάρχει ούτε άνεμος ούτε ηλιακό φως, σε συνδυασμό με χαμηλές θερμοκρασίες. Το φαινόμενο αυτό προκάλεσε εκτίναξη των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε 250-300 ευρώ/MWh, με ενδοημερήσιες κορυφές σχεδόν στα 1.000 ευρώ/MWh και αρνητικές τιμές σε ορισμένες ώρες.

Στο σενάριο που η ετήσια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αυξηθεί κατά 1,5%-2%, η Goldman Sachs προειδοποιεί ότι η ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κινδυνεύει από έλλειψη εφοδιασμού, από τον συνδυασμό της αυξημένης ζήτησης και της ανεπαρκούς κατασκευής εφεδρικής δυναμικότητας.

Προειδοποιεί ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να δει τα περιθώρια εφεδρείας (η διαφορά μεταξύ διαθέσιμης χωρητικότητας και αιχμής ζήτησης) να μειώνονται σε επικίνδυνα επίπεδα. Τα περιθώρια αυτά, που θεωρούνται ασφαλή όταν κινούνται μεταξύ 10% και 15%, εκτιμάται ότι θα μειωθούν στο μηδέν περίπου το 2029-2030, αυξάνοντας τον κίνδυνο εκτεταμένων μπλακάουτ.

Για την αποφυγή αυτού του σεναρίου, η Goldman Sachs εκτιμά ότι θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους περίπου 1 τρισ. ευρώ για νέες μονάδες παραγωγής, κυρίως ΑΠΕ, και επιπλέον 350-400 δισ. ευρώ για μονάδες εφεδρείας, όπως σταθμοί φυσικού αερίου και μπαταρίες έως το 2030. Επίσης, η δυναμικότητα παραγωγής φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα πρέπει να αυξηθεί κατά περίπου 9% στη διάρκεια της ίδιας περιόδου.

Παράλληλα, θα απαιτηθούν δαπάνες 1,2 - 1,4 τρισ. ευρώ μόνο για τα δίκτυα τα επόμενα δέκα χρόνια, σχεδόν διπλάσιες από τα κεφάλαια που επενδύθηκαν την προηγούμενη δεκαετία. Η επένδυση αυτή θεωρείται απαραίτητη στον σχεδιασμό του κεφαλαίου, όχι μόνο για τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό των παλαιών υποδομών, αλλά και για την ενσωμάτωση των νέων, αποκεντρωμένων πηγών Ενέργειας και την υποστήριξη των αυξανόμενων απαιτήσεων αιχμής.

Ο νέος αυτός γύρος του «Ελντοράντο» της «πράσινης μετάβασης» για τους επιχειρηματικούς ομίλους της Ενέργειας εκτιμάται πως θα εκτοξεύσει σε νέα επίπεδα τα κέρδη τους. Η Goldman Sachs προβλέπει τεράστια «οφέλη» για κολοσσούς όπως οι Enel, RWE, SSE, EON, Iberdrola, Elia, National Grid, EDPR και Engie.

Πρόκειται βέβαια για ασκήσεις επί χάρτου. Οι ανάγκες της πολεμικής οικονομίας πιέζουν ήδη τις δημοσιονομικές αντοχές των κρατών - μελών και απορροφούν τεράστια κρατικά και ευρωπαϊκά κονδύλια, κάνοντας πιο δύσκολη την ταυτόχρονη χρηματοδότηση και έργων της «πράσινης μετάβασης».

Το διαφαινόμενο αδιέξοδο, όμως, που προκάλεσε η ίδια η «πράσινη μετάβαση» (!) ως στρατηγικός σχεδιασμός του κεφαλαίου, μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για τις οικονομίες της ΕΕ, αν δεν παρθούν μέτρα και δεν δοθούν κονδύλια για την εξισορρόπηση του συστήματος. Αυτό αποτελεί από μόνο του παράγοντα όξυνσης των αντιθέσεων ανάμεσα και στα διάφορα τμήματα της αστικής τάξης, που διεκδικεί μεγαλύτερη κρατική στήριξη το καθένα για τον εαυτό του.

Σημειωτέον ότι ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια για το κεφάλαιο (εκτός από τα δίκτυα) είναι η αποθήκευση της Ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ, η οποία απαιτεί τεράστιες επενδύσεις και τεχνογνωσία στην οποία προπορεύεται κατά πολύ η ανταγωνίστρια Κίνα, δημιουργώντας και γεωπολιτικά προσχώματα στη διαχείριση της κατάστασης.

Στον τομέα των δικτύων, οι επενδύσεις που απαιτούνται θα μπορούσαν να αποφέρουν διψήφια αύξηση των λειτουργικών κερδών, ενώ στις ΑΠΕ οι υψηλότερες τιμές αγοράς προσφέρουν ευκαιρίες για καλύτερες αποδόσεις των νέων έργων.

Τα ευέλικτα συστήματα παραγωγής, όπως οι μονάδες φυσικού αερίου, προβλέπεται να κερδίσουν από την αυξημένη ζήτηση για σταθερότητα και ισορροπία του συστήματος, ενώ οι επιχειρήσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας θα επωφεληθούν από αυξημένες πωλήσεις και περιθώρια κέρδους. Στο βασικό σενάριο της Goldman Sachs, οι εταιρείες θα μπορούσαν να αναμένουν ετήσια αύξηση των κερδών 9% έως το 2030, που μπορεί να φτάσει και στο 11%.

Ολα αυτά βέβαια - στον βαθμό που θα προχωρήσουν - δεν σημαίνουν φθηνότερο ρεύμα για τον λαό. Το επιβεβαιώνει και η μέχρι σήμερα πορεία της «πράσινης μετάβασης», με πανάκριβους λογαριασμούς ρεύματος για τα λαϊκά νοικοκυριά και σαρωτική αύξηση της ανεργίας από τον οδοστρωτήρα της απολιγνιτοποίησης. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει: Οι επενδύσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν με «σπόνσορα» τα ειδικά τέλη για τις ΑΠΕ στους λογαριασμούς που πλήρωσε ο λαός, όπως και απευθείας από τα κρατικά και ευρωενωσιακά ταμεία, που άνοιξαν την κάνουλα των χρηματοδοτήσεων.

Σε τελική ανάλυση, το ζήτημα που επανέρχεται ξανά και ξανά είναι τα αδιέξοδα που αναπαράγει για τον λαό η οργάνωση της παραγωγής με κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος. Ο λαός πλήρωσε ακριβά την «πράσινη μετάβαση» στην ηλεκτροπαραγωγή και τώρα θα κληθεί να πληρώσει ακόμα πιο ακριβά τις συνέπειες από την «ανισορροπία» που αυτή προκάλεσε στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής.