«Σύντροφοι! Γράφω αυτές τις γραμμές στις 24 το βράδυ. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Είναι ολοκάθαρο ότι πραγματικά τώρα πια κάθε καθυστέρηση της εξέγερσης ισοδυναμεί με θάνατο.

Με όλες μου τις δυνάμεις θέλω να πείσω τους συντρόφους ότι τώρα όλα κρέμονται από μια τρίχα, ότι στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν ζητήματα που δε λύνονται με συσκέψεις, ούτε με συνέδρια (έστω και με συνέδρια των Σοβιέτ), αλλά αποκλειστικά από τους λαούς, από τη μάζα, από την πάλη των οπλισμένων μαζών.

Η πίεση των κορνιλοφικών προς το συμφέρον των αστών, η απομάκρυνση του Βερχόβσκι δείχνει πως δεν επιτρέπεται να περιμένουμε. Πρέπει με κάθε θυσία, σήμερα το βράδυ, απόψε τη νύχτα να συλλάβουμε την κυβέρνηση, αφού αφοπλίσουμε (αφού νικήσουμε, αν προβάλουν αντίσταση) τους ευέλπιδες κ.τ.λ. Δεν πρέπει να περιμένουμε!! Μπορεί να τα χάσουμε όλα!!

Το κέρδος από την άμεση κατάληψη της εξουσίας είναι ότι υπερασπίζουμε το λαό (όχι το συνέδριο, αλλά το λαό, πρώτ' απ' όλα, το στρατό και τους αγρότες) από την κορνιλοφική κυβέρνηση, που έδιωξε τον Βερχόβσκι και οργάνωσε δεύτερη κορνιλοφική συνωμοσία.

Ποιος πρέπει να πάρει την εξουσία; Αυτό δεν έχει τώρα σημασία: Ας την πάρει η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή¹ "ή ένα άλλο όργανο" που θα δηλώσει ότι θα παραδώσει την εξουσία μονάχα στους πραγματικούς εκπροσώπους των συμφερόντων του λαού, των συμφερόντων του στρατού (άμεση πρόταση ειρήνης), των συμφερόντων των αγροτών (η γη πρέπει να παρθεί αμέσως, να καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία), των συμφερόντων των πεινασμένων.

Πρέπει να κινητοποιηθούν τώρα αμέσως όλες οι συνοικίες, όλα τα συντάγματα, όλες οι δυνάμεις και να στείλουν αμέσως αντιπροσωπείες στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, στην ΚΕ των μπολσεβίκων, ζητώντας επιτακτικά: Σε καμιά περίπτωση, οπωσδήποτε, να μην αφήσουμε ως τις 25 του μήνα την εξουσία στα χέρια του Κερένσκι και της συντροφιάς. Η υπόθεση πρέπει να κριθεί το δίχως άλλο σήμερα το βράδυ ή τη νύχτα.

Η Ιστορία δε θα συγχωρήσει την καθυστέρηση στους επαναστάτες που θα μπορούσαν να νικήσουν σήμερα (και σίγουρα θα νικήσουν σήμερα), αλλά που θα κινδύνευαν να χάσουν πολλά αύριο, θα κινδύνευαν να τα χάσουν όλα.

Παίρνοντας την εξουσία σήμερα, την παίρνουμε όχι ενάντια στα Σοβιέτ, αλλά για τα Σοβιέτ.

Η κατάληψη της εξουσίας είναι έργο της εξέγερσης. Ο πολιτικός σκοπός της θα διευκρινιστεί μετά από την κατάληψη της εξουσίας.

Θα ήταν καταστροφή η προσκόλληση στους τύπους, να περιμένουμε την επισφαλή ψηφοφορία της 25ης του Οκτώβρη - ο λαός έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να λύνει παρόμοια ζητήματα όχι με ψηφοφορίες αλλά με τη βία, ο λαός έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση στις κρίσιμες στιγμές της επανάστασης να κατευθύνει τους εκπροσώπους του - ακόμη και τους καλύτερους εκπροσώπους του - και όχι να τους περιμένει.

Αυτό το απέδειξε η ιστορία όλων των επαναστάσεων και οι επαναστάτες θα έκαναν το μεγαλύτερο έγκλημα αν άφηναν να τους ξεφύγει η στιγμή, ενώ ξέρουν πως από αυτούς εξαρτάται η σωτηρία της επανάστασης, η πρόταση ειρήνης, η σωτηρία της Πετρούπολης, η σωτηρία από την πείνα, η μεταβίβαση της γης στους αγρότες.

Η κυβέρνηση κλονίζεται. Πρέπει να την αποτελειώσουμε με κάθε θυσία!

Η καθυστέρηση της δράσης ισοδυναμεί με θάνατο».

Σημειώσεις:

* Γράφτηκε στις 24 Οκτώβρη (6 Νοέμβρη) 1917. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1924. Δημοσιεύεται σύμφωνα με το δακτυλογραφημένο αντίγραφο (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 34, σελ. 435-436, εκδ. Σύγχρονη Εποχή). Το γράμμα προς τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΔΕΚΡ (Μπ.) ο Β. Ι. Λένιν το έγραψε το βράδυ της 24ης του Οκτώβρη (6 του Νοέμβρη). Την ίδια μέρα, αργά το βράδυ, ο Λένιν έφτασε παράνομα στο Σμόλνι και ανέλαβε την άμεση καθοδήγηση της ένοπλης εξέγερσης.

1. Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Σοβιέτ Πετρούπολης δημιουργήθηκε στις 12 (25) Οκτώβρη 1917 με υπόδειξη της ΚΕ του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Στη ΣΕΕ μπήκαν αντιπρόσωποι της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, της Επιτροπής Πετρούπολης, του Σοβιέτ Πετρούπολης, των εργοστασιακών επιτροπών, των συνδικάτων και των στρατιωτικών οργανώσεων. Η ΣΕΕ, δουλεύοντας κάτω από την άμεση καθοδήγηση της ΚΕ του Κόμματος, σε στενότατη επαφή με την μπολσεβίκικη στρατιωτική Οργάνωση, καθοδηγούσε το σχηματισμό των τμημάτων της Κόκκινης Φρουράς και τον εξοπλισμό των εργατών.

Κύριο καθήκον της ΣΕΕ ήταν η προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης σύμφωνα με τις οδηγίες της ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Η ΣΕΕ έκανε πολύπλευρη δουλειά με σκοπό την οργάνωση των μαχητικών δυνάμεων για τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Καθοδηγητικός πυρήνας της ΣΕΕ ήταν το Στρατιωτικό Επαναστατικό Κέντρο, που σχηματίστηκε στη συνεδρίαση της ΚΕ στις 16 (29) Οκτώβρη 1917 και στο οποίο ανήκαν οι: Α. Σ. Μπουμπνόφ, Φ. Ε. Τζερζίνσκι, Γ. Μ. Σβερντλόφ, Ι. Β. Στάλιν και Μ. Σ. Ουρίτσκι. Τη δράση αυτού του κέντρου την κατεύθυνε καθημερινά ο Β. Ι. Λένιν.

Μετά από τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και το σχηματισμό στο 2ο Συνέδριο των Σοβιέτ της σοβιετικής κυβέρνησης, το κύριο καθήκον της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής έγινε η πάλη ενάντια στην αντεπανάσταση και η τήρηση της επαναστατικής τάξης. Οσο δημιουργούνταν και δυνάμωνε ο σοβιετικός μηχανισμός, η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή παρέδιδε τα καθήκοντά της στα Λαϊκά Επιτροπάτα που οργανώνονταν. Στις 5 (18) Δεκέμβρη 1917 η ΣΕΕ διαλύθηκε.

-- «Στο τηλέφωνο ο πρόεδρος Ντιμπένκο».

-- «Μιλάει ο Εβντοκίμοφ. Ενημερώνω για την κατάσταση στην Πετρούπολη. Χτες, στις 3 μετά από το μεσημέρι, η Προσωρινή Κυβέρνηση διέταξε ν' ανοίξουν τις γέφυρες και τοποθέτησε φυλάκια σε αυτές από ευέλπιδες και τμήματα κρούσης. Ανοιξαν τις γέφυρες Νικολάγιεφσκι και Ντβορτσόβι. Τη γέφυρα Τρόιτσκι την είχαμε καταλάβει εμείς και δεν επιτρέψαμε να την ανοίξουν. Από την ώρα εκείνη και μέχρι το βράδυ, στο κέντρο της πόλης εμφανίστηκαν περίπολοι από ευέλπιδες και τμήματα κρούσης, καθώς και μερικές άλλες μονάδες, που άρχισαν να κατάσχουν τα περαστικά ιδιωτικά αυτοκίνητα με το πρόσχημα ότι οι "μπολσεβίκοι" έτσι και αλλιώς θα σας τα πάρουν και θα τα καταστρέψουν χωρίς να σας πληρώσουν, ενώ εμείς, αν τα πάρουμε, ευθύνη για την ακεραιότητά τους θα φέρει η Προσωρινή Κυβέρνηση. Με τον τρόπο αυτό, στο επιτελείο της περιοχής συγκεντρώθηκε αρκετά μεγάλος αριθμός κατασχεμένων αυτοκινήτων. Εμείς, από την πρώτη κιόλας στιγμή, αρχίσαμε ν' αντιδρούμε.

Πρώτη μας δουλειά ήταν να κλείσουμε όλες τις γέφυρες, για το σκοπό αυτό οδηγήσαμε το "Αβρόρα" κοντά στη γέφυρα Νικολάγιεφσκι και ταυτόχρονα καλέσαμε από το 2ο Στόλο της Βαλτικής και τους στρατώνες Ντεριάμπινσκεγιε τις μονάδες μας, οι οποίες χωρίς να συναντήσουν αντίσταση κατέλαβαν τη γέφυρα Νικολάγιεφσκι, αφού απομάκρυναν τους ευέλπιδες. Το ίδιο έγινε και με τη γέφυρα Ντβορτσόβι. Μετά από αυτό κλείσαμε τις γέφυρες.

Σύντομα από την Κρονστάνδη θα φτάσουν οι απαραίτητες δυνάμεις. Η Κρονστάνδη είναι έτοιμη, κρατά επαφή. Τη νύχτα συλλάβαμε αυτούς που δεν μπόρεσαν να κάνουν καλά τη δουλειά τους, τους στείλαμε σε σίγουρο μέρος, στο φρούριο Πετροπάβλοφσκ. Το φρούριο Πετροπάβλοφσκ βρίσκεται στα χέρια μας. Στη διάρκεια της νύχτας η πλειοψηφία των ευέλπιδων απομακρύνθηκε, προφανώς στα μέρη τους, μόνο έναν ασήμαντο αριθμό από αυτούς μπορούσε κανείς να συναντήσει στη λεωφόρο Νιέφσκι.

Οι περισσότερες περιοχές καταλαμβάνονται από δικά μας σίγουρα τμήματα περιφρούρησης για να μη δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες για τους τραμπούκους.

Πριν δυο ώρες μερικοί δικοί μας πήγαν ν' αναλάβουν τη φρούρηση της Κρατικής Τράπεζας, του ξενοδοχείου Αστόρια και άλλων, που κατά τη γνώμη τους χρειάζονται περιφρούρηση. Προβλέπεται να καταληφθούν όλα. Σύμφωνα με φήμες, το ταχυδρομείο και άλλα σπουδαία κτήρια φρουρούνται από μας, η νύχτα πέρασε ήρεμα, ακρότητες προς το παρόν δεν ακούγονται.

Πρέπει να στείλετε επειγόντως στο Βίμποργκ έναν πεπειραμένο άνθρωπο για επίτροπο στις υπηρεσίες διαβιβάσεων, γιατί εκεί όλα γίνονται χωρίς έλεγχο. Υπάρχει ανάγκη να σταλεί στο Μπελοόστροφ, στους επιτρόπους μας, μια ομάδα από 60 άτομα, ζητήσανε ναύτες. Αν έχετε τη δυνατότητα κάντε τα όλα αμέσως.

Τα στρατεύματα της Πετρούπολης είναι με το μέρος μας, εκτός από μια ασήμαντη μερίδα. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει δυνατότητα να σταλεί βοήθεια προς την Προσωρινή Κυβέρνηση από το μέτωπο. Πάρθηκαν μέτρα. Κατά πόσο θα είναι πετυχημένα, θα σας το γνωστοποιήσω. Θέλω να πιστεύω ότι όλα θα εξελιχτούν ήρεμα, αν και ο Κερένσκι εκφράστηκε κατηγορηματικά για την επιβολή εξαιρετικά βίαιων μέτρων».

Ντιμπένκο: «Για τα μέτρα του Κερένσκι σας στείλαμε ενισχύσεις δυο κλιμάκια στρατού και ναυτών, που πριν ξεκινήσουν δήλωσαν: "Δε θ' αφήσουμε ζωντανό ούτε έναν αστό". Από τη θάλασσα έρχονται για βοήθειά σας τέσσερα αντιτορπιλικά με μάχιμες διμοιρίες. Ενημέρωσε την Επαναστατική Επιτροπή να στείλουν δυο ή τρεις αξιωματικούς προς συνάντηση του κλιμακίου των ναυτών μας. Ολος ο στόλος και η φρουρά βρίσκονται σε ετοιμότητα, αν χρειαστείτε και άλλη βοήθεια, στείλτε τηλεγράφημα».

Στρατιώτες και αξιωματικοί του Συντάγματος Κέκσγκολμ που συμμετείχαν δραστήρια στην κατάληψη του κεντρικού τηλεφωνικού σταθμού

Το πρωί της 24ης Οκτώβρη συνήλθε ξανά η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Ο Λένιν παρέμενε ακόμη σε ασφαλές σημείο. Αποφασίστηκε η παραμονή όλων των μελών της ΚΕ στο Σμόλνι και αν χρειαστεί να φύγουν, να γίνεται αυτό μόνο με ειδική απόφαση της ΚΕ. Τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής ανέλαβαν να επιβλέπουν συγκεκριμένους τομείς: Στον Σβερντλόφ ανατέθηκε η οργάνωση παρακολούθησης της Προσωρινής Κυβέρνησης και των εντολών της. Στον Μπουμπνόφ η σύνδεση με τους σιδηροδρομικούς. Στον Τζερζίνσκι ο έλεγχος του ταχυδρομείου και του τηλεγραφείου. Στον Μιλιούτιν η οργάνωση του επισιτισμού.

Οι στρατιώτες που υπεράσπιζαν τον κεντρικό τηλεφωνικό σταθμό

Το πρωί της 24ης Οκτώβρη, στο τυπογραφείο της μπολσεβίκικης εφημερίδας «Ραμπότσι Πουτ» έκανε επιδρομή ένα σώμα από ευέλπιδες. Μονάδες της Κόκκινης Φρουράς στάλθηκαν για να διώξουν τις αντεπαναστατικές δυνάμεις. Ο ένοπλος αγώνας για την εξουσία των Σοβιέτ είχε αρχίσει.

Στις 2 το μεσημέρι η εφημερίδα τυπώθηκε με κάλεσμα για ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης και εγκαθίδρυση της εξουσίας των Σοβιέτ. Την ίδια μέρα, στη συνεδρίαση της Επιτροπής Πετρούπολης των μπολσεβίκων, με τη συμμετοχή στελεχών όλης της πόλης, συζητήθηκε το ζήτημα για την «τρέχουσα στιγμή σε σχέση με την πολιτική της Προσωρινής Κυβέρνησης τις τελευταίες μέρες». Η απόφαση ανέφερε: «Η Επιτροπή Πετρούπολης θεωρεί απαραίτητο καθήκον όλων των δυνάμεων της Επανάστασης την άμεση ανατροπή της κυβέρνησης και την παράδοση της εξουσίας στα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών αντιπροσώπων τόσο στο κέντρο, όσο και τοπικά. Για την εκπλήρωση του καθήκοντος αυτού, η Επιτροπή Πετρούπολης έχει τη γνώμη ότι πρέπει απαραίτητα, χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση, να περάσουμε στην επίθεση με όλη την οργανωμένη δύναμη της Επανάστασης...».

Στον κεντρικό τηλεφωνικό σταθμό, όπου έκαναν κατάληψη μονάδες της ΣΕΕ

Το μεσημέρι, η ΣΕΕ, μέσω του σταθμού ασυρμάτου του καταδρομικού «Αβρόρα», διέταξε: «Ολες οι φρουρές που φυλάνε τις βάσεις προς την Πετρούπολη πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη μαχητική ετοιμότητα».

Στη 1 το μεσημέρι ο Κερένσκι, μιλώντας στη συνεδρίαση του Προκοινοβουλίου, δήλωσε ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να καταπνίξει την εξέγερση στην Πετρούπολη. «Η Προσωρινή Κυβέρνηση και εγώ», είπε ο πρωθυπουργός επιδεικτικά, «προτιμούμε να σκοτωθούμε και ν' αφανιστούμε, αλλά δε θα προδώσουμε τη ζωή, την τιμή και την ανεξαρτησία του κράτους!». Οι καντέτοι και οι μενσεβίκοι, οι τρουντοβικοί και οι εσέροι υποδέχτηκαν τα λόγια αυτά όρθιοι και με ζωηρά χειροκροτήματα. Η Προσωρινή Κυβέρνηση άρχισε να συγκεντρώνει αποφασιστικά όσα διαθέσιμα στρατεύματα που υπάκουαν στις διαταγές της είχε.

Το κίνημα, όμως, των μαζών αναπτυσσόταν και δυνάμωνε. Μία ώρα περίπου μετά από τη δήλωση του Κερένσκι, ο Φέλιξ Τζερζίνσκι, εκ μέρους της ΣΕΕ, αποτάθηκε στον γραμματέα της μπολσεβίκικης ομάδας του 2ου Πανρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ, Στανισλάβ Πεστκόφσκι, με την εντολή της κατάληψης του κεντρικού τηλεγραφείου. Στους δρόμους τοιχοκολλούσαν την προκήρυξη - έκκληση της ΣΕΕ.

Η σημαία της Κεντρικής Επιτροπής του Στόλου της Βαλτικής (Κέντρο της Βαλτικής), του ανώτατου αιρετού επαναστατικού - δημοκρατικού οργάνου των ναυτών, που ιδρύθηκε τον Απρίλη του 1917 για το συντονισμό της δράσης των επιτροπών του στόλου. Το Κέντρο της Βαλτικής έθεσε στη διάθεση της ΣΕΕ της Πετρούπολης το θωρηκτό «Αβρόρα» και έβαλε σε μαχητική ετοιμότητα όλα τα πλοία του στόλου

Στις 7 το βράδυ οι κοκκινοφρουροί και οι επαναστατημένοι στρατιώτες κατέλαβαν όλες τις γέφυρες πάνω από τους ποταμούς Μπολσάγια, Μάλαγια Νεβά και Μπολσάγια Νέβκα, εκτός από τις γέφυρες Νικολάγιεφσκι και Ντβορτσόβι.

Στις 3 μ.μ. στην Πλατεία των Ανακτόρων έφτασε το ελαφρύ πυροβολικό ύστερα από εντολή της Προσωρινής Κυβέρνησης. Την ίδια ώρα, όμως, οι μονάδες που έως τότε φρουρούσαν τα Χειμερινά Ανάκτορα εγκατέλειψαν τα φυλάκια, δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται να συνεχίσουν το έργο τους.

Στις 5 μ.μ. το κεντρικό τηλεγραφείο πέρασε στα χέρια των μπολσεβίκων. Μερικές ώρες αργότερα καταλήφθηκε και το τηλεγραφικό πρακτορείο της Πετρούπολης. Τα ζητήματα της ένοπλης εξέγερσης συζητήθηκαν στις κομματικές συνελεύσεις των μπολσεβίκων. Ανάμεσα σε μερικά μέλη της ΚΕ και της ΣΕΕ εμφανίστηκαν ταλαντεύσεις. Για παράδειγμα, πολλοί μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι το ζήτημα της εξουσίας έπρεπε ν' αποφασιστεί στο συνέδριο των Σοβιέτ, που θα ξεκινούσε στις 25 Οκτώβρη. Ο Λένιν, που είχε την εντολή από την ΚΕ να βρίσκεται σ' ένα ασφαλές διαμέρισμα, είχε στείλει επανειλημμένα την Μ. Φοφάνοβα στην Κομματική Επιτροπή του Βίμποργκ και ήταν πληροφορημένος για όλα τα γεγονότα. Επίμονα ζητούσε την άδεια της ΚΕ για να μεταβεί στο Σμόλνι. Το βράδυ ο Λένιν έστειλε ξανά την Φοφάνοβα στην Επιτροπή του Βίμποργκ με «Γράμμα προς τα μέλη της ΚΕ».

Η περιφρούρηση της πύλης του Σμόλνι

Να πώς περιγράφει ο Νικολάι Ποντβόισκι, ένας από τους καθοδηγητές της Στρατιωτικής Οργάνωσης της ΚΕ του Κόμματος, την άφιξη του Λένιν στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή:

«Είναι δύσκολο να μεταδώσω τη συγκίνηση και τη χαρά μας όταν είδαμε τον Λένιν (...) Μέσω των συνδέσμων, αμέσως κιόλας κάναμε γνωστό σε όλα τα συντάγματα, σε όλα τα εργοστάσια ότι την εξέγερση την καθοδηγεί άμεσα ο Λένιν και ότι ήδη βρίσκεται στο Σμόλνι (...) Και απ' όλα τα μέρη της Πετρούπολης στράφηκαν προς τον Λένιν οι καθοδηγητές των τμημάτων της Κόκκινης Φρουράς, των εξεγερμένων μονάδων...».

Η ΣΕΕ, καθώς ετοιμαζόταν γι' αποφασιστικές ενέργειες, έστειλε στην ΚΕ του Στόλου της Βαλτικής το παρακάτω, συνθηματικό, τηλεγράφημα: «Κεντρική Επιτροπή του Στόλου της Βαλτικής - στείλε στρατιωτικό κανονισμό», που σήμαινε να σταλούν άμεσα ναύτες και πλοία. Η Κεντρική Επιτροπή του Στόλου της Βαλτικής έδωσε διαταγή να ετοιμαστούν για να πάνε στην Πετρούπολη τα αντιτορπιλικά «Ζαμπιγιάκα», «Στράνσι» και «Μέτκι». Στους μάχιμους λόχους των πλοίων δόθηκε διαταγή στις 12 τη νύχτα να φτάσουν στο σταθμό και από εκεί με στρατιωτικό τρένο να κατευθυνθούν στην Πετρούπολη.

Για τις επαναστατικές του υπηρεσίες, το θωρηκτό «Αβρόρα» τιμήθηκε το 1927 με το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας. Στην περίοδο του Β' Παγκόσμιου Πολέμου 1941 - 1945, το «Αβρόρα» βρισκόταν στην πόλη Ορανιενμπάουμ και το πλήρωμα πήρε μέρος στην άμυνα του Λένινγκραντ

«Προσπαθούσαν να συγκρατήσουν την επανάσταση». Εργο του Β. Ντενί (1935) για το ρόλο εσέρων και μενσεβίκων στην επανάσταση

Σε ό,τι αφορά το οπορτουνιστικό ρεύμα, αυτό εκφράστηκε με εκδόσεις, αρθρογραφία, αφιερώματα αλλά και εκδηλώσεις όπου συμμετείχαν από κοινού τέτοιες δυνάμεις, αξιοποιώντας την επέτειο ως ένα ακόμη πεδίο μεταξύ τους «ζυμώσεων». Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η εκδήλωση που διοργανώθηκε από την ΠΕΝΕΝ (17/10), στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι του ΝΑΡ, του ΣΕΚ, της ΛΑΕ, του «Εργατικού Αγώνα» και του «Σχεδίου Β'».

Αν και η προσέγγιση του κάθε οπορτουνιστικού κόμματος - ομάδας για την Οκτωβριανή Επανάσταση και το σοσιαλισμό έχει αρκετές διαφορές, οι οποίες δεν μπορούν να «τσουβαλιαστούν», ούτε να σχολιαστούν ολοκληρωμένα στο πλαίσιο ενός άρθρου, θα σταχυολογήσουμε πλευρές από ομιλίες και άρθρα με σκοπό να παρουσιάσουμε ορισμένες από τις βασικές θέσεις στις οποίες συγκλίνουν.

Βασικό σημείο σύγκλισης των περισσότερων οπορτουνιστικών δυνάμεων είναι να «ευλογούν» τη σοσιαλιστική επανάσταση αλλά να ξορκίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Να τιμούν στα λόγια το επαναστατικό άλμα αλλά να αρνούνται ουσιαστικά το αποτέλεσμά του, το κοινωνικοοικονομικό σύστημα που γέννησε, το σοσιαλισμό.

Εξάλλου, οι περισσότερες από αυτές τις δυνάμεις αρνούνται το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της ΕΣΣΔ. Το ΝΑΡ για παράδειγμα λέει: «Ο ''υπαρκτός σοσιαλισμός'' αποτέλεσε έναν ιδιόμορφο τρόπο παραγωγής, ανέκδοτο ιστορικά», καθώς επίσης και ότι στην ΕΣΣΔ «διαμορφώθηκαν νέες εκμεταλλευτικές δομές (...) η σοβιετική κοινωνία μετατράπηκε σε ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία με ιδιότυπες καπιταλιστικές σχέσεις».¹

Το ΣΕΚ κατηγορεί το ΚΚΕ ότι «εξωραΐζει τη δεκαετία του 1930 στην ΕΣΣΔ ως σοσιαλιστική οικοδόμηση», ενώ, όπως αναφέρει, την περίοδο του Στάλιν πραγματοποιήθηκαν «αντεπαναστατικές ανατροπές» και ο «εναγκαλισμός της κρατικής γραφειοκρατίας με την κομματική, με τη μορφή του σταλινισμού». Το ΣΕΚ χαρακτηρίζει ανοιχτά την ΕΣΣΔ «κρατικό καπιταλισμό».²

Ολα αυτά δεν είναι νέα ζητήματα, ειδικά για το τροτσκιστικό ρεύμα, αφού αποτέλεσαν αντικείμενο διαπάλης και υπονομευτικής δράσης στη Σοβιετική Ρωσία την περίοδο των πρώτων δεκαετιών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ενώ αναπτύχθηκαν περαιτέρω στη μετέπειτα πολεμική του τροτσκισμού. Υπενθυμίζουμε π.χ. ότι το ΣΕΚ χαρακτηρίζει τις αντεπαναστατικές απόπειρες σε Ουγγαρία (1956) και Τσεχοσλοβακία (1968) - οι οποίες είχαν την πλήρη στήριξη των αστικών κρατών - «εργατικές επαναστάσεις», ταυτιζόμενο με την αστική προπαγάνδα.

Είναι τουλάχιστον υποκριτικό να εγκαλούν το ΚΚΕ για «εξωραϊσμό της σοσιαλιστικής οικοδόμησης», όχι βέβαια επειδή το ΚΚΕ δεν υπερασπίζεται το σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε - αυτό το κάνει και με το παραπάνω - αλλά επειδή γνωρίζουν καλά ότι έχει καταβάλει τεράστια προσπάθεια μελέτης της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τα συμπεράσματα της οποίας έχουν ενσωματωθεί στο Πρόγραμμά του. Η αποτίμησή μας όμως για το σοσιαλισμό γίνεται χωρίς απάρνησή του, χωρίς μηδενισμό, λαθολογία και εύκολες απαντήσεις, αλλά από τη σκοπιά της υπεράσπισης της ανωτερότητάς του και των διδαγμάτων για την ισχυροποίηση της πάλης σήμερα.

Είναι επίσης διπλά υποκριτικό να υπερασπίζεται κανείς το επαναστατικό άλμα, το οποίο ασκεί πάντα τεράστια γοητεία, αλλά όχι τις δυσκολίες και τις τεράστιες προκλήσεις που έπονται. Κατ' αναλογία, είναι σαν να υπερασπίζεται κανείς την αστική Γαλλική Επανάσταση το 1789 αλλά όχι τα επαναστατικά μέτρα των Ιακωβίνων το 1793.

Πόση άβυσσος χωρίζει στ' αλήθεια αυτές τις αντιλήψεις με το «είμαστε με την Οκτωβριανή αλλά όχι με τον Στάλιν», που συμπυκνώνει την προπαγάνδα της κυβέρνησης;

Τέτοιου είδους προσεγγίσεις αδυνατούν να κατανοήσουν το σοσιαλισμό ως μια κοινωνία στην οποία παραμένουν αντιφάσεις, αντιθέσεις και ταξική πάλη. Μια κοινωνία με έντονα τα χαρακτηριστικά της ανωριμότητας - σε σχέση με τον κομμουνισμό - που παλεύει καταρχάς με τον καπιταλιστικό αντίπαλο, ο οποίος παραμένει και την υπονομεύει, αλλά και με τον «εαυτό της» για να αναπτυχθεί, για να ξεδιπλώσει όλα τα χαρακτηριστικά του νέου απέναντι στο παλιό, που αντιστέκεται λυσσασμένα.

Αλλιώς προκύπτει μια ωραιοποιημένη εικόνα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, σύμφωνα με την οποία με κάποιο «μαγικό» τρόπο, χωρίς ταξική πάλη, θα λυθούν όλα αυτά τα προβλήματα. Πολύ περισσότερο, δεν γίνονται αντιληπτά τα σύνθετα καθήκοντα του υποκειμενικού παράγοντα και οι τεράστιες προσπάθειες που πρέπει να καταβάλει η εργατική εξουσία για την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας.

Μόνο έτσι μπορεί να καταλάβει κανείς, για παράδειγμα, τη λογική με την οποία το ΝΑΡ όσο και το ΣΕΚ (με σχεδόν πανομοιότυπα επιχειρήματα) επιτίθενται στο σταχανοφικό κίνημα και τα «κόκκινα Σάββατα», χαρακτηρίζοντάς τα «εντατικοποίηση της εργασίας (...) με ακόμη μεγαλύτερη αποξένωση των εργαζομένων». Ανεξάρτητα από επιμέρους προβλήματα και αδυναμίες που θα μπορούσε κανείς να εξετάσει στην ιστορική πείρα της ΕΣΣΔ στο συγκεκριμένο ζήτημα (π.χ. συνειδητή στάση των εργαζομένων απέναντι στην κοινωνική εργασία, αδυνάτισμα της παραγωγικής μονάδας ως πυρήνα εξουσίας κ.ά.), το ζήτημα της κομμουνιστικής στάσης απέναντι στην εργασία, όπως και ο αγώνας των πρωτοπόρων εργατών για άνοδο της παραγωγικότητας, είναι κομβικά σημεία για να μπορεί να αναπτύσσεται και να δυναμώνει η σοσιαλιστική οικονομία, με στόχο να ικανοποιεί πληρέστερα τις ανάγκες του λαού. Εκτός αν αρκείται κανείς στο να ονειρεύεται ανεδαφικά μια κοινωνία αφθονίας πόρων, χωρίς υλικούς περιορισμούς και με ώριμη κομμουνιστική συνείδηση, που θα προκύψει ξαφνικά μετά τη νίκη της επανάστασης.

Αποκαλυπτικό για το είδος του «σοσιαλισμού» που έχουν κατά νου κάποιες άλλες οπορτουνιστικές δυνάμεις είναι άρθρο στελέχους της ΛΑΕ, όπου ανοιχτά γίνεται ένθερμη υπεράσπιση της αγοράς ενάντια στον κεντρικό σχεδιασμό, και το οποίο φτάνει έως την υπεράσπιση του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και της Περεστρόικα! «Οι μεταβατικές οικονομικές μορφές διεύθυνσης και οι πολιτικές της ΝΕΠ στη δεκαετία του 1920, έδωσαν θετικά αποτελέσματα (...) Δυστυχώς, η πρόωρη κατάργησή της στο τέλος της δεκαετίας του 1920 περιόρισε αυτές τις δυνατότητες. Αργότερα, με το 20ό Συνέδριο στη δεκαετία '50 και πολύ αργότερα με την Περεστρόικα, συνειδητοποιήθηκε ο λαθεμένος χαρακτήρας πολλών επιλογών και επιχειρήθηκε μια στροφή σε μεταρρυθμίσεις».³ Ουσιαστικά στο όνομα της προσωρινής υποχώρησης που έγινε με τη ΝΕΠ υποστηρίζονται ως ορθά όλα εκείνα τα μέτρα που τελικά οδήγησαν στο αδυνάτισμα των κομμουνιστικών σχέσεων και, μέσα από μια πορεία, στην καπιταλιστική παλινόρθωση. Οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις θεωρούνται «μακροχρόνια ανάγκη», οι μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν ότι ήταν σε θετική κατεύθυνση και η αντεπαναστατική Περεστρόικα ότι είχε στόχο την «υπέρβαση της στασιμότητας». Είναι φανερό ότι η αντίληψη αυτή βρίσκεται στον αντίποδα των επαναστατικών συμπερασμάτων, αλλά και της πείρας της ΕΣΣΔ, που απέδειξαν ότι ακριβώς αυτές οι κατευθύνσεις ήταν ο σπόρος της ανατροπής του σοσιαλισμού.

Κοινό στοιχείο αρκετών επίσης ομάδων είναι ότι ενώ «πίνουν νερό» στο όνομα της επανάστασης, στο διά ταύτα επιμένουν στη χρεοκοπημένη λογική του «μεταβατικού προγράμματος», που - ανεξάρτητα από φραστικές διακηρύξεις - θεωρεί ότι στο έδαφος του καπιταλισμού είναι δυνατόν το εργατικό κίνημα να επιβάλει σε καθοριστικό βαθμό τη θέλησή του χωρίς ανατροπή του αστικού κράτους, ανοίγοντας το δρόμο για ριζικές, επαναστατικές αλλαγές.

Το ΣΕΚ προσπαθεί να πείσει ότι τα συνθήματα των μπολσεβίκων για «γη και ειρήνη» ήταν «μεταβατικά», υποστηρίζοντας για το σήμερα πως το δίδαγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης είναι ότι «χρειάζεται η παρέμβαση μιας αριστεράς επαναστατικής για να τα εντάξει (σ.σ. τα επιμέρους αιτήματα) σε ένα πρόγραμμα μεταβατικό». Ξεχνούν βέβαια ότι η επανάσταση δεν έγινε με «δυο - τρία» συνθήματα, αλλά είχε ένα ολόκληρο υπόβαθρο θεωρητικής, πολιτικής και μαχητικής δράσης των μπολσεβίκων σε επαναστατικές συνθήκες ένοπλης δράσης των μαζών. Η πείρα της Οκτωβριανής άλλωστε είναι ότι οι μπολσεβίκοι δεν είδαν στο σχηματισμό της αστικής Προσωρινής Κυβέρνησης ένα «μεταβατικό βήμα» βελτίωσης σε σχέση με την τσαρική εξουσία, ούτε τη στήριξαν όπως έκαναν οι μενσεβίκοι, αλλά έθεσαν αποφασιστικά στην ημερήσια διάταξη τη διεκδίκηση της εργατικής εξουσίας.

Το ΝΑΡ δεν κάνει λόγο για σοσιαλιστική επανάσταση, αλλά επινοεί τον όρο «εργατική αντικαπιταλιστική επανάσταση με κομμουνιστικό περιεχόμενο»,⁴ την οποία χωρίζει σε τρεις «καμπές». «Το πέρασμα από τη σημερινή περίοδο της καταλυτικής ηγεμονίας της αστικής πολιτικής στην ισχυρή εμφάνιση ως αντίπαλου δέους, σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο, της εργατικής πολιτικής και των οργάνων της, που θα επιβάλλει ρωγμές στην αστική ηγεμονία και θα διαμορφώνει όρους για την ανατροπή της, αποτελεί μια πρώτη καμπή. Μια δεύτερη καμπή είναι η είσοδος σε επαναστατική κατάσταση (...) το πέρασμα από την επαναστατική κατάσταση στην επαναστατική κρίση σηματοδοτεί μια τρίτη καμπή». Είναι φανερό ότι η πρώτη εκ των τριών «φάσεων» - «καμπών» της επανάστασης βρίσκεται πριν τη διαμόρφωση επαναστατικής κατάστασης, βλέποντας δυνατότητα κλονισμού της αστικής εξουσίας σε συνθήκες καπιταλιστικής κυριαρχίας. Αναπάντητο παραμένει επίσης το ερώτημα ποιος - ποια εξουσία θα εφαρμόσει το «αντικαπιταλιστικό πολιτικό πρόγραμμα» που διατυπώνει το ΝΑΡ, αφού, όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, πλευρές του «μπορούν υπό προϋποθέσεις να επιβληθούν σε φάσεις κορύφωσης της ταξικής πάλης, χωρίς να έχει ακόμη απαντηθεί το ερώτημα ''εργατική ή αστική εξουσία''». Με αυτόν τον τρόπο, το ΝΑΡ διατηρεί τον «ομφάλιο λώρο» με το «μεταβατικό πρόγραμμα», παρά τις προσαρμογές που επιχειρεί μετά το πατατράκ της μετατροπής του και των δυνάμεων της ΑΝΤΑΡΣΥΑ σε «ουρά» της «κυβερνώσας αριστεράς» και του ΣΥΡΙΖΑ.

Ενα από τα σημαντικά διδάγματα της Οκτωβριανής Επανάστασης και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης είναι η τεράστια σημασία της διαπάλης με τις πολύμορφες εκδοχές του ρεφορμισμού και οπορτουνισμού πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επανάσταση. Οι μπολσεβίκοι δεν θα είχαν καταφέρει να οδηγήσουν το ρωσικό προλεταριάτο στη νίκη, αν δεν είχαν συγκροτήσει ένα κόμμα που για δεκαετίες είχε σφυρηλατηθεί στις πιο δύσκολες συνθήκες και είχε διαχωριστεί αποφασιστικά από τους μενσεβίκους. Ούτε αν δεν ασκούσαν ανελέητη διαπάλη με όλα τα υπόλοιπα «σοσιαλιστικά» κόμματα που στήριζαν την Προσωρινή Κυβέρνηση μετά το Φλεβάρη του 1917. Αν δεν καταπολεμούσαν μέσα στο ίδιο το κόμμα των μπολσεβίκων συμβιβαστικές απόψεις που υπήρχαν και κατά τη διατύπωση των «Θέσεων του Απρίλη» και στη συνέχεια τον Οκτώβρη για την ένοπλη εξέγερση. Οι δυνάμεις του οπορτουνισμού, βέβαια, αρνούνται την ίδια την ανάγκη ύπαρξης Κόμματος Νέου Τύπου, με επαναστατικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας.

Η ιστορική πείρα απέδειξε ότι ο κίνδυνος του οπορτουνισμού ελλοχεύει σε ολόκληρη τη δύσβατη πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αποτελεί τεράστια πρόκληση για το ΚΚ η ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας και η επεξεργασία πολιτικής που σε κάθε φάση να προωθεί τις κομμουνιστικές σχέσεις, να εμβαθύνει τα χαρακτηριστικά της νέας κοινωνίας μέχρι η πορεία της να γίνει ανεπίστρεπτη.

Η πολύπλευρη συζήτηση που ανοίγει γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση από αστικές και οπορτουνιστικές δυνάμεις είναι αναμενόμενη. Αναδεικνύει ακόμη περισσότερο την ευθύνη μας για την ανάδειξη του πραγματικού περιεχομένου της επανάστασης, των σύγχρονων συμπερασμάτων, όπως επίσης και των ζητημάτων που πρέπει να μελετηθούν με στόχο την ισχυροποίηση του αγώνα για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό σήμερα. Για να γίνουμε πιο ικανοί, για να μπορέσουμε στο μέλλον να γιορτάσουμε νέες επετείους, νέων επαναστάσεων.

Υποσημειώσεις:

1. «Η Οκτωβριανή επανάσταση και ο κομμουνισμός στην εποχή μας», www.narnet.gr

2. «Το ΚΚΕ και τα 100χρονα του Οκτώβρη», www.antarsya.gr

3. Γ. Τόλιος, «Η ιστορική εμπειρία της ΝΕΠ και η σημασία της για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό», www.iskra.gr

4. «Θέσεις της ΠΕ για το 4ο Συνέδριο του ΝΑΡ», www.narnet.gr