Σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα διαβάζουμε στο βιβλίο «Ιστορία του ΚΚΣΕ»: «Γενικεύοντας την πείρα του παγκόσμιου εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, την πείρα της ΕΣΣΔ και των χωρών της λαϊκής δημοκρατίας, το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ ανέπτυξε και μελέτησε βαθύτερα τη λενινιστική θέση για την ποικιλία των μορφών περάσματος των διαφόρων χωρών στο σοσιαλισμό και για τη δυνατότητα ειρηνικής ανάπτυξης της σοσιαλιστικής επανάστασης. Οι ριζικές αλλαγές που επήλθαν στον κόσμο, η ύπαρξη και η εδραίωση του ισχυρού σοσιαλιστικού στρατοπέδου, η αύξηση της ελκτικής του δύναμης, η ανάπτυξη του εργατικού και εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, η εξασθένηση του καπιταλιστικού συστήματος δημιούργησαν ένα νέο, πιο ευνοϊκό κλίμα για το πέρασμα στο σοσιαλισμό των χωρών, όπου για την ώρα κυριαρχεί ακόμα ο καπιταλισμός. Εξάλλου, αν ο Β. Ι. Λένιν έλεγε ότι η δυνατότητα μιας ειρηνικής ανάπτυξης της επανάστασης αποτελεί πολύ σπάνια εξαίρεση, στις σημερινές συνθήκες η δυνατότητα μιας τέτοιας ανάπτυξης επεκτείνεται. Στο μέλλον, οι συγκεκριμένες μορφές περάσματος ορισμένων χωρών στο σοσιαλισμό θα είναι ακόμα πιο πολυποίκιλες».

Παρακάτω: «Η εργατική τάξη, βασιζόμενη στην υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού, αποκρούοντας αποφασιστικά τα οπορτουνιστικά στοιχεία, μπορεί να επιφέρει ήττα στις αντιδραστικές, αντιλαϊκές δυνάμεις, να κατακτήσει σταθερή πλειοψηφία στη Βουλή και να τη μετατρέψει από όργανο εξυπηρέτησης των ταξικών συμφερόντων της αστικής τάξης, σε όργανο πραγματικής λαϊκής θέλησης, δηλαδή σε όργανο που εξυπηρετεί τον εργαζόμενο λαό. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση με τον ειρηνικό δρόμο ριζικών πολιτικών και οικονομικών μετασχηματισμών».¹

Το ουσιαστικό ζήτημα το οποίο τίθεται εδώ, είναι η εξ αντικειμένου παραγνώριση των νόμων της ταξικής πάλης και ο αναγκαστικός περιορισμός της στην προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας μέσα από την αξιοποίηση του Κοινοβουλίου. Η παραγνώριση αυτή υπάρχει, επειδή το επαναστατικό εργατικό κίνημα, ή το επαναστατικοποιημένο αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο, κατά κανόνα, όταν βρεθεί στη φάση της ορμητικής του ανάπτυξης, θα δημιουργήσει (βλέπε την πείρα των Σοβιέτ) τους δικούς του θεσμούς εξουσίας, που θα συγκρούονται, για το «ποιος - ποιον» με τους υπάρχοντες αστικούς θεσμούς. Οι θεσμοί αυτοί θα είναι αυθεντικό δημιούργημα της λαϊκής αυτενέργειας και πρωτοβουλίας. Αλλά και αν ακόμη δε διαμορφωθούν από πριν τέτοιοι θεσμοί, πάλι το επαναστατικό κίνημα δεν μπορεί να βρίσκεται σε θέση αναμονής προκήρυξης εκλογών από την κυβέρνηση. Επομένως, η αποδοχή του κοινοβουλευτικού δρόμου στρέφεται αντικειμενικά ενάντια στην ίδια την ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Σε τελευταία ανάλυση, καταδικάζει την εργατική τάξη και τα σύμμαχά της λαϊκά στρώματα, στη νομιμότητα της κεφαλαιοκρατικής κυριαρχίας.

Τέτοιες αντιλήψεις, υιοθετημένες από το ΚΚΣΕ κι επενδυμένες με το τεράστιο τότε κύρος του, άσκησαν καταλυτική επίδραση διεθνώς. Και έγιναν αποδεκτές, εκτός από την Κίνα, την Αλβανία αλλά και από σημαντικά άλλα επαναστατικά κινήματα, όπως της Κούβας κ.ά. Οι οπορτουνιστές, ιδιαίτερα αυτοί, που, όπως και στη χώρα μας, είχαν απορρίψει πλήρως το μαρξισμό - λενινισμό, τις είδαν ως επιβεβαίωσή τους και γερό - όπως και ήταν - στήριγμα για την προώθηση των σχεδίων τους.

Αυτές οι απόψεις έφτασαν στο απόγειο, γεμίζοντας αυταπάτες πρώτα απ' όλα την ηγεσία της ΕΔΑ - και όχι μόνο - αμέσως με τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών του 1958, στις οποίες η ΕΔΑ συγκέντρωσε το 24,42% του εκλογικού σώματος. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ορισμένοι άρχισαν να φαντάζονται τη δυνατότητα μιας γρήγορης επανάκαμψης στις γραμμές της ΕΔΑ και των άλλων 100άδων χιλιάδων ΕΑΜιτών που «σκόρπισαν» προς τα αστικά κόμματα μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Πολλά μυαλά «φούσκωσαν» από το αναπάντεχο αποτέλεσμα που έφερε την ΕΔΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ενισχύθηκαν οι αντιλήψεις του κυβερνητισμού, ενώ το αποτέλεσμα θεωρήθηκε επιβεβαίωση της ορθότητας της πολιτικής γραμμής της ΕΔΑ.

Γράφει σε σχέση με αυτά ο Λ. Κύρκος: «Το σταυρικό σημείο, ήταν η επιλογή της ανέλιξης και του κοινωνικού μετασχηματισμού, μέσα από τη δημοκρατία και με τη σταθερή υπεράσπιση της ομαλότητας. Αυτή η επιλογή είχε κεντρική θέση στο πρόγραμμα, στη στρατηγική, στις θεωρητικές αναλύσεις και στις πρακτικές της ΕΔΑ. Αυτήν επιβεβαίωσε ο λαός το 1958 και αυτή πρέπει να διαφυλαχτεί ως πολύτιμη υποθήκη στο λαϊκό κίνημα, όποια μορφή και αν πάρει, στο ορατό μέλλον».²

Με τέτοια ποσοστά πίστευαν ότι αυξανόταν το ειδικό βάρος της Αριστεράς. Αλλά ποιο βάρος και για ποιο σκοπό; Είναι σαφές: Για να υπάρξει κυβέρνηση συνεργασίας με την Ενωση Κέντρου που θα άνοιγε το δρόμο - η κυβέρνηση - για βαθιές αλλαγές! Η Ενωση Κέντρου και ο Γ. Παπανδρέου που έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους, προκειμένου να αποδυναμώσουν το ΚΚΕ και την ΕΔΑ. Κάτι, το οποίο ο Λ. Κύρκος ομολογεί, έστω και με... πίκρα. Γράφει: «Για τα κόμματα του Κέντρου η Αριστερά έπρεπε να μείνει δεξαμενή άντλησης ψήφων ή στήριξης - σε καμιά περίπτωση δύναμη συμμετοχής στη διακυβέρνηση...».³

Συστατικό στοιχείο του «ελληνικού δρόμου προς το σοσιαλισμό» αποτελεί για τους παλιούς και νεότερους οπορτουνιστές η κατεδάφιση των επιστημονικών αρχών του προλεταριακού διεθνισμού. Τις πρώτες βολές προς αυτή την κατεύθυνση δέχτηκε φυσικά το ΚΚΣΕ και η Σοβιετική Ενωση.

Με την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη προσπάθησαν και στο συγκεκριμένο θέμα να εμφανιστούν δικαιωμένοι. Θα ήσαν, αν όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν ασκήσει προς το ΚΚΣΕ μια κριτική καλοπροαίρετη, βασισμένη στο ενδιαφέρον για τη διόρθωση των κακώς κειμένων, των οπορτουνιστικών λαθών στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ή, έστω, κι αν είχαν κρατήσει στάση αντιπαράθεσης, με στόχο την επανεξέταση λαθεμένων αποφάσεων των εκεί Κομμουνιστικών Κομμάτων. Με άλλα λόγια, αν αντιδρούσαν από τη σκοπιά της υπεράσπισης και της δημιουργικής εφαρμογής της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας, της υπεράσπισης του σοσιαλισμού. Αλλά κάτι τέτοιο βεβαίως δεν έγινε.

Το ΚΚΕ έκανε μια σημαντική προσπάθεια, δίχως να κλείνει το όλο θέμα που αποτελεί υπόθεση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος: Μέσα από διαδικασίες Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης έδωσε τη συμβολή του στον προβληματισμό που έχει σχετικά με τις αιτίες της ανατροπής του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη και θα συνεχίσει αυτήν την προσπάθεια.

Τι έκαναν σε αυτό το μεγάλο θέμα οι νεοσοσιαλδημοκράτες; Αναμάσησαν, απλώς, όσα λένε όλα τα αστικά κόμματα: «Το σύστημα κατέρρευσε από εγγενή προβλήματα», «ο Στάλιν παραμόρφωσε τον Λένιν» (ωστόσο, απορρίπτουν και τον Λένιν), «ο Γκορμπατσόφ δεν μπορούσε πια να κάνει τίποτε», «δεν υπήρχε δημοκρατία (εννοούν την αστική δημοκρατία) στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες» κ.ά. παρόμοια. Χειροκρότησαν τις αντιδραστικές εξελίξεις. Ταυτόχρονα, διαστρεβλώνουν συνειδητά τις απόψεις του ΚΚΕ. Οπως γράφουν, «το ΚΚΕ θεωρεί ότι ο σοσιαλισμός κατέρρευσε εξαιτίας πρακτόρων του ιμπεριαλισμού»!

Κι, ωστόσο, το ΚΚΕ μίλησε στα ντοκουμέντα του για την όξυνση της ταξικής πάλης στο σοσιαλισμό, για το πώς, τα εκεί Κομμουνιστικά Κόμματα, απώλεσαν βαθμιαία τον πρωτοποριακό ρόλο τους.

Σημειώνει την όχι ακριβή εκτίμηση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων από πλευράς ΚΚΣΕ, τα προβλήματα του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας, τις παραβιάσεις λενινιστικών αρχών λειτουργίας των ΚΚ, την παραγνώριση βασικών θεωρητικών αρχών και πολλά άλλα. Να ορισμένα σημεία αυτής της κριτικής, αλλά και αυτοκριτικής, στο βαθμό που αφορούν και το ΚΚΕ.

«Οι συνθήκες, οι μέθοδοι και οι τρόποι που πραγματοποιήθηκε η καπιταλιστική παλινόρθωση υποχρεώνουν να μελετηθεί το πρόβλημα με αφετηρία τον υποκειμενικό παράγοντα, δηλαδή το Κόμμα και το κρατικό σοσιαλιστικό σύστημα, καθώς και το σύνολο των εσωτερικών κυρίως αντιθέσεων που αναφέρονται στην περιοχή των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Στη συγκεκριμένη φάση που πραγματοποιήθηκε η καπιταλιστική παλινόρθωση, η άλλη ομάδα των αντιθέσεων, που αφορά στις σχέσεις του σοσιαλισμού με τον καπιταλισμό, άσκησε σοβαρή επίδραση στην αλληλουχία και αλληλεξάρτηση των εσωτερικών γεγονότων που οδήγησαν στην αντεπανάσταση, όμως, δεν ήταν καθοριστική».⁴

«Χάθηκε εξελικτικά ο πρωτοποριακός καθοδηγητικός ρόλος του Κόμματος, ως κόμματος εξουσίας και πυρήνα του πολιτικού συστήματος. Επήλθε χαλάρωση και άμβλυνση των αρχών και κανόνων λειτουργίας του Κόμματος και της πολιτικής ανάδειξης στελεχών».⁵

«Το γεγονός ότι δε συνειδητοποιήθηκε η απειλή της αντεπανάστασης, αποδεικνύει ήδη από μόνο του την αλλοίωση της φυσιογνωμίας και του χαρακτήρα των Κομμουνιστικών Κομμάτων στις χώρες του σοσιαλισμού».⁶

«Σε ορισμένες περιπτώσεις υιοθετήθηκαν λανθασμένες θεωρίες που είτε δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα είτε απλούστευαν τα θεωρητικά θέματα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Π.χ., Θεωρίες που πρόβαλλαν τη γρήγορη μετάβαση στον αναπτυγμένο σοσιαλισμό και στον κομμουνισμό, υποτιμώντας το σύνθετο και μακροχρόνιο χαρακτήρα της μεταβατικής περιόδου (βλ. 20ό Συνέδριο). Θεωρίες για «παλλαϊκό κράτος» και «παλλαϊκό κόμμα», «παλλαϊκή δημοκρατία».⁷

«Είτε άμεσα είτε έμμεσα ο οπορτουνισμός ανοίγει το δρόμο για το αδυνάτισμα των Κομμουνιστικών Κομμάτων. Αποτελεί την ιδεολογική βάση για να ευοδωθούν οι προσπάθειες του ιμπεριαλισμού να υποσκάψει και να αδυνατίσει το σοσιαλισμό».⁸

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Το άρθρο περιέχεται στη συλλογή κειμένων, που εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή» υπό τον τίτλο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», με την επιμέλεια της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ιστορία του ΚΚΣΕ, σελ. 841-842, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1960.

2. Λ. Κύρκου, ό.π., σελ. 169.

3. Λ. Κύρκου, ό.π., σελ. 171.

4. Προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη, σελ. 24, εκδ. της ΚΕ του ΚΚΕ.

5. ό.π., σελ. 24 - 25

6. ό.π. σελ. 25

7. ό.π. σελ. 26

8. ό.π. σελ. 27