Για τις ασφαλισμένες του ΙΚΑ - ΕΤΑΜ, προβλέπεται άδεια τοκετού και λοχείας διάρκειας 17 εβδομάδων (119 μέρες στις οποίες περιλαμβάνονται και οι αργίες). Από αυτές οι 8 εβδομάδες (56 μέρες) χορηγούνται πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες 9 εβδομάδες (63 μέρες) μετά τον τοκετό. Υπάρχει ωστόσο η προϋπόθεση της συμπλήρωσης 200 τουλάχιστον ημερών ασφάλισης κατά τα δύο τελευταία χρόνια πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού.

Ο εργοδότης καταβάλλει αποδοχές ενός μήνα στην εργαζόμενη που έχει συμπληρώσει ένα έτος υπηρεσίας και αποδοχές 15 ημερών στην περίπτωση που η εργαζόμενη δεν έχει συμπληρώσει έναν χρόνο στη δουλειά. Το ΙΚΑ καταβάλλει επίδομα μητρότητας, το ποσό του οποίου υπολογίζεται βάσει του μέσου όρου των αποδοχών των τριάντα (30) τελευταίων ημερών ασφάλισης του προηγούμενου χρόνου. Στο τέλος της λοχείας, καταβάλλεται από τον ΟΑΕΔ ένα συμπληρωματικό ποσό, ώστε για το διάστημα των 119 ημερών η εργαζόμενη μητέρα να αποζημιωθεί για το σύνολο των αποδοχών της.

Ο ΟΑΕΔ χορηγεί επίσης άδεια διάρκειας έως 6 μηνών, την οποία δικαιούνται ασφαλισμένες του ΙΚΑ - ΕΤΑΜ μετά την άδεια λοχείας. Η άδεια αμείβεται με το βασικό μισθό, σήμερα δηλαδή με 586 ευρώ (μεικτά). Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 μέρες το μήνα, κατά μέσο όρο στη διάρκεια του εξαμήνου που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το καταβαλλόμενο ποσό μειώνεται στο μισό. Στην πράξη δηλαδή η εργαζόμενη δεν παίρνει ούτε 250 ευρώ το μήνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όσον αφορά τις αυτοαπασχολούμενες, η μόνη πρόβλεψη που υπάρχει είναι το πρόσφατα θεσμοθετημένο μηνιαίο επίδομα των 200 ευρώ για τους τέσσερις μήνες μετά τον τοκετό, το οποίο χορηγείται στις άμεσα ασφαλισμένες του ΕΤΑΑ. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση ακόμα κι αυτού του πενιχρού επιδόματος, είναι να έχουν πλήρη κάλυψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η έλλειψη ρυθμίσεων για την προστασία της μητρότητας δεν αφορά μόνο τις αυτοαπασχολούμενες αλλά και τις εργαζόμενες που δουλεύουν με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών, το λεγόμενο «μπλοκάκι», που ενώ στην ουσία παρέχουν εξαρτημένη εργασία, δεν είναι τυπικά μισθωτές, αλλά θεωρούνται «ελεύθεροι επαγγελματίες».

Οι εργαζόμενες γυναίκες, οι νέοι γονείς, τα ζευγάρια που προσπαθούν να δημιουργήσουν οικογένεια, δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από τις διαπραγματεύσεις και τα παζάρια στα όργανα της ΕΕ. Η δική τους απάντηση πρέπει να είναι η οργάνωση του αγώνα γύρω από το πλαίσιο πάλης του ταξικού εργατικού και ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος, που διεκδικούν:

• Ουσιαστική προστασία της μητρότητας στα πλαίσια αποκλειστικά δημόσιου και δωρεάν συστήματος Υγείας - Πρόνοιας. Ειδικά μέτρα πρόληψης και προστασίας της υγείας του γυναικείου πληθυσμού, γυναικολογικά ιατρεία στα Κέντρα Υγείας, κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού. Δωρεάν προληπτικές και διαγνωστικές εξετάσεις, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Δωρεάν όλες οι εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου.
• Μόνιμη και σταθερή δουλειά με δικαιώματα για όλες τις εργαζόμενες. Μέτρα υγείας και ασφάλειας στους χώρους δουλειάς για τις εργαζόμενες. Εφαρμογή και επέκταση των ειδικών μέτρων προστασίας για τις εργαζόμενες εγκύους, λεχώνες και θηλάζουσες, όπως απαλλαγή από τη νυχτερινή εργασία, μειωμένα ωράρια, εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου, άδειες, απαγόρευση απόλυσης και άλλα. Απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας των γυναικών στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία. Για τα επαγγέλματα στα οποία είναι αναγκαία η νυχτερινή εργασία, επέκταση της απαγόρευσης πέρα από τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε όλη τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας των παιδιών.
• Αδειες κύησης - τοκετού - λοχείας δύο μήνες πριν και έξι μήνες μετά τον τοκετό, με πλήρεις αποδοχές και ασφαλιστικά δικαιώματα.
• Αδεια μητρότητας για ένα χρόνο, με πλήρη μισθό, ασφαλιστικά δικαιώματα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Δυνατότητα να γίνεται χρήση της και από τον πατέρα. Στη συνέχεια, διευκόλυνση της επιστροφής της μητέρας στην εργασία, με μειωμένα ωράρια κατά δύο ώρες για τα επόμενα δύο χρόνια και κατά μία ώρα για άλλα δύο, με δίκτυο δημόσιων και δωρεάν βρεφονηπιακών σταθμών και υποδομών για τη δημιουργική απασχόληση βρεφών και νηπίων.
• Τα μέλη των μονογονεϊκών οικογενειών να εργάζονται μόνο πρωινή βάρδια, μέχρι τα παιδιά να φτάσουν την ηλικία των δέκα ετών. Μειωμένο ωράριο κατά δύο ώρες για τα μέλη μονογονεϊκών οικογενειών με ανάπηρα παιδιά και αυξημένη κατά μία εβδομάδα καλοκαιρινή άδεια.
• Επίδομα άδειας μητρότητας για τις αυτοαπασχολούμενες, τις γυναίκες της υπαίθρου, ανεξάρτητα από την ασφαλιστική ενημερότητα.
• Επίδομα τοκετού για όλες τις γυναίκες ύψους 1.000 ευρώ για κάθε παιδί, με δαπάνη από τον κρατικό προϋπολογισμό.
• Εφαρμογή του νόμου για την προστασία της εργαζόμενης μητέρας και την απαγόρευση απόλυσής της.

Τον Οκτώβρη του 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την παράταση της ελάχιστης διάρκειας της άδειας μητρότητας από 14 βδομάδες, όπως προβλέπει η ισχύουσα Οδηγία, σε 18 βδομάδες. Μια σειρά συζητήσεις σε διάφορα σώματα, από τότε μέχρι σήμερα, δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε μια νέα Οδηγία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έλαβε οριστική απόφαση για την απόσυρση της Πρότασης Οδηγίας, παρά το γεγονός ότι στο τέλος του Ιούνη εξέπνευσε η προθεσμία που είχε θέσει, προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος.

Η ισχύουσα Οδηγία για την άδεια μητρότητας (92/85/ΕΟΚ) υιοθετήθηκε το 1992. Προβλέπει συνεχόμενη άδεια τουλάχιστον 14 βδομάδων πριν και ή/και μετά τον τοκετό, σε συμφωνία με την εθνική νομοθεσία και πρακτική. Το επίδομα κατά τη διάρκεια της άδειας θεωρείται επαρκές, εφόσον εγγυάται εισόδημα τουλάχιστον ισοδύναμο με αυτό που η εργαζόμενη θα λάμβανε στην περίπτωση αναρρωτικής άδειας.

Τον Οκτώβρη του 2010, το Ευρωκοινοβούλιο υιοθέτησε ψήφισμα το οποίο έκανε λόγο για ελάχιστη άδεια μητρότητας διάρκειας 20 βδομάδων. Η πρόταση αυτή εγκαταλείφθηκε πολύ σύντομα, αφού απορρίφθηκε από το Συμβούλιο των υπουργών Εργασίας, στο τέλος του ίδιου έτους. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί εκτίμησαν πως η πρόταση για άδεια μητρότητας 20 βδομάδων «δε συνιστά κατάλληλη διαπραγματευτική βάση», επαναφέροντας την πρόταση για άδεια 18 βδομάδων, σαν μία «πιο αποδεκτή βάση για ένα συμβιβασμό». Αξίζει να σημειώσουμε πως με την άδεια μητρότητας διάρκειας 18 βδομάδων συμφωνεί και η πρόταση του ILO (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας), που είναι επιτελείο των καπιταλιστών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε πρόσφατη μελέτη που έγινε για λογαριασμό της Επιτροπής FEMM του Ευρωκοινοβουλίου, προκειμένου να αξιοποιηθεί στη συζήτηση για την αναθεώρηση της ισχύουσας Οδηγίας, η εικόνα σήμερα στην ΕΕ έχει ως εξής: Η μέση διάρκεια της άδειας μητρότητας στην ΕΕ είναι 23 βδομάδες. 25 κράτη-μέλη προβλέπουν άδεια μητρότητας μεγαλύτερης διάρκειας από 14 βδομάδες. Την ελάχιστη διάρκεια (14 βδομάδες) εφαρμόζουν Γερμανία, Σουηδία και Κροατία, ενώ η μεγαλύτερη διάρκεια (58,6 βδομάδες) καταγράφεται στη Βουλγαρία. Οσον αφορά την Ελλάδα, η άδεια μητρότητας διαρκεί 17 βδομάδες.

Αστικό κράτος και εργοδοσία, οι ενώσεις, τα κόμματα και οι οργανώσεις τους αντιμετωπίζουν την άδεια μητρότητας σαν ένα «έξοδο» που είναι αναγκαίο, στο βαθμό που τους ενδιαφέρει να εκμεταλλεύονται την εργασία των γυναικών, αλλά που πρέπει να περιορίζεται, ώστε το «κόστος» να μην υπερβαίνει το όφελος που προσδοκούν. Αυτό που ενδιαφέρει ΕΕ και κυβερνήσεις είναι η καλύτερη εξυπηρέτηση των μονοπωλίων και των κερδών τους. Και το καθήκον τους δεν είναι εύκολο, μιας και πρέπει να συμβιβάσουν πράγματα που, σε ένα βαθμό, είναι αντιφατικά: Από τη μία την ανάγκη των καπιταλιστών να εντάσσονται οι γυναίκες στην παραγωγή, κυρίως ως φτηνή και ευέλικτη εργατική δύναμη, να παράγουν με την εργασία τους υπεραξία για το κεφάλαιο και από την άλλη την αντιμετώπιση της μητρότητας, των απαραίτητων μέτρων και παροχών για την προστασία της, ως παράγοντα που ζημιώνει τα κέρδη.

Η διελκυστίνδα αυτή αποτυπώνεται συνολικά στη συζήτηση για την Πρόταση Οδηγίας και ειδικότερα σε όσα σημειώνονται στη μελέτη που εκπονήθηκε για την Επιτροπή FEMM του Ευρωκοινοβουλίου. Οσον αφορά τις άδειες, τη διάρκεια και την αμοιβή τους, το εν λόγω κείμενο διαπιστώνει: «Η σχέση ανάμεσα στο κόστος και το όφελος για μεγαλύτερης διάρκειας και καλύτερα αμειβόμενες άδειες εξαρτάται από την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και το υψηλότερο ΑΕΠ που σχετίζεται με αυτή την αύξηση του εργατικού δυναμικού». Με το ίδιο σκεπτικό, υπογραμμίζει πως οι δείκτες απασχόλησης των γυναικών γενικά και των μητέρων με μικρά παιδιά ειδικότερα, μπορούν να αυξηθούν με μέτρα συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, «αρκεί αυτά να μην επιφέρουν υψηλότερο κόστος στους εργοδότες». Παράλληλα, η ομογενοποίηση των προβλέψεων των κρατών-μελών σχετικά με την άδεια μητρότητας, εντάσσεται στην προσπάθεια διαμόρφωσης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Ετσι, η έλλειψη ομοιομορφίας όσον αφορά τις άδειες μητρότητας, αντιμετωπίζεται ως ένα εμπόδιο για την «εργασιακή κινητικότητα» των γυναικών.