ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΤΕΥΧΟΣ 12 - ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΦΛΕΒΑΡΗ 2008

Ιάκωβου Ρίζου, «Κυρία στον καναπέ», λάδι σε μουσαμά, περ. 1900

Αντίθετα, οι άντρες συγγραφείς προτιμούν να γράφουν μυθιστορήματα με θέματα πολιτικά, επιστημονικά, αστυνομικά, περιπέτειας και τρόμου σε ποσοστό 39,5%. Ακολουθεί η οικογενειακή/ερωτική ζωή σε ποσοστό 35%, δηλαδή το μισό σχεδόν σε σύγκριση με τις γυναίκες συγγραφείς, ενώ τρίτα στην προτίμηση των αντρών συγγραφέων ήρθαν τα ιστορικά μυθιστορήματα με ποσοστό 25,5%. Από τότε δεν άλλαξε αυτή η βασική τάση.

Επιβεβαιώνουν οι αριθμοί μια παλαιά διαχωριστική γραμμή, που θέλει τις γυναίκες «εξειδικευμένες» στη σφαίρα των συναισθημάτων και τους άντρες στον τομέα της λογικής. Η τάση ασφαλώς υπάρχει, αλλά «εκ φύσεως» δεν είναι, όπως την ερμηνεύουν οι συντηρητικές απόψεις.

Χιλιάδες χρόνια αποκλεισμένες - εκτός από λίγες εξαιρέσεις - από τη δημόσια, την πολιτική, την επιστημονική ζωή, μακριά από τις «μεγάλες υποθέσεις», περιορισμένες κυρίως στην αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους και σε μύρια καθήκοντα μικρά, πρακτικά και καθημερινά, ήταν πολύ δύσκολο να αναπτύξουν «εγκεφαλικές» ικανότητες, όπως η αφαίρεση και η ανάπτυξη θεωρητικής σκέψης.

Οι γυναίκες των ανώτερων τάξεων πάλευαν για να έχουν τα δικαιώματα των αντρών της τάξης τους (πρόσβαση στη γνώση, στα πανεπιστήμια, στο δικαίωμα ψήφου κλπ.), οι εργάτριες χρειάστηκε να παλέψουν για την απελευθέρωση της ίδιας της τάξης τους. Θα σταθούμε στις πρώτες, γιατί μιλάμε για λογοτεχνία, η οποία ήταν, ούτως ή άλλως, ενασχόληση των μελών των ανώτερων τάξεων (εκτός από λίγες εξαιρέσεις), αφού δεν είχαν να λύσουν προβλήματα επιβίωσης και μόνο εκεί υπήρχε η πρόσβαση στα γράμματα. Το τεράστιο κύμα απαίτησης χειραφέτησης είχε να αντιμετωπίσει έντονες παλαιές απόψεις, οι οποίες έκαναν σφοδρή αντεπίθεση. Η απαξίωση σχετικά με τη φύση και το μυαλό της γυναίκας συνεχίστηκε εν πολλοίς, ακόμα και εντάθηκε από την πλειοψηφία των αντρών στοχαστών/διανοουμένων κόντρα στις καινούριες ιδέες, οι οποίες, όμως, βοηθήθηκαν από τις επιστημονικές ανακαλύψεις, που ανέτρεψαν τις χιλιάδων χρόνων εγκατεστημένες και καλλιεργημένες σιγουριές για την κατωτερότητα της γυναίκας. Ετσι και τα προϊόντα του μυαλού της απαξιώθηκαν και παραγνωρίστηκαν σε μεγάλο βαθμό και οι ίδιες, όσες τόλμησαν να προσπαθήσουν να κατακτήσουν ανδροκρατούμενους τομείς στην πνευματική και επιστημονική ζωή, κατά κανόνα αποθαρρύνθηκαν, αντιμετωπίστηκαν συχνά με χλευασμό και σκεπτικισμό. Ωστόσο, η βαθιά ριζωμένη ιδέα, ότι ο άντρας είναι εγκεφαλικός και βαθύς και η γυναίκα συναισθηματική και επιπόλαια, έλαβε σοβαρά πλήγματα, χωρίς όμως έως σήμερα να έχει ξεριζωθεί τελείως. Το χειρότερο είναι ότι έχει κάποια βάση, αφού χιλιάδων χρόνων καλλιέργεια συνείδησης κατωτερότητας δεν μπορεί παρά να κάνει ζημιά και στον καπιταλισμό δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για το ουσιαστικό ξεπέρασμα των συνεπειών μιας κοινωνικά, οικονομικά και ψυχολογικά υποδεέστερης θέσης.

Μια λογοτεχνία της καρδιάς και της ψυχικής θεραπείας, ένα ψάξιμο στα εσώψυχά της, που υποκαθιστά την κοινωνική κριτική είναι το αποτέλεσμα του κλεισίματος (κυριολεκτικά και ψυχικά) των γυναικών στον προσωπικό ιδιωτικό χώρο της οικογένειας και των διαπροσωπικών σχέσεων, ακόμα και όταν εργάζονται, διότι η εργασία συνήθως είναι μια κουραστική οικονομική ανάγκη, που προστίθεται σε όλα τα άλλα.

Η εικόνα της γυναίκας στην αντρική λογοτεχνία θέλει μια ξεχωριστή ανάλυση. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η εικόνα αυτή είναι επιβεβαιωτική για τους παραδοσιακούς ρόλους, συμπεριφορές και νοοτροπίες. Παρόλο που η ίδια η πραγματικότητα έχει δώσει αρκετό υλικό για μια άλλη, μια ανατρεπτική προσέγγιση, λίγοι φαίνεται να είναι οι άντρες συγγραφείς που θέλουν (ή που έχουν την ικανότητα) να προσεγγίσουν πιο επαναστατικά στη συγγραφική τους λειτουργία το γυναικείο φύλο και να το παρουσιάσουν σαν αυθύπαρκτη κοινωνική οντότητα. Παρόλο που απεικονίζουν τις επικρατέστερες συμπεριφορές, η πραγματικότητα δίνει πολύ πιο ποικίλο υλικό και ακόμα μέσα από την επιβεβαίωση μιας πραγματικότητας μπορείς να περνάς μηνύματα αλλαγής, να εμφανίσεις μια άλλη προοπτική. Η βαθιά στην κοινωνική ψυχολογία φωλιασμένη πατροπαράδοτη συντηρητικότητα δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση και χρειάζεται «αρετή και τόλμη» να περάσεις στο μέλλον και να διορθώσεις μέσα σου τον ψυχοκοινωνικό συντηρητισμό των παλαιών κοινωνιών.