Από την κηδεία του Σωτήρη Πέτρουλα

Η εύστοχη μεταφορά του έργου στο θέατρο στην ομώνυμη θεατρική παράσταση της φετινής σεζόν, η ανίχνευση και στη θεατρική της μεταφορά του ανθρώπινου στο πολιτικό και αντίστροφα, οι δυνατές σκηνοθετικά σκηνές όπως η κηδεία του Σ. Πέτρουλα στο κλείσιμο, η πειστική απόδοση των ηρώων του έργου από τους ηθοποιούς της παράστασης, και ο αρκετός κόσμος - και νέος - ο οποίος παρακολουθεί την παράσταση, είναι η πιο πρόσφατη απόδειξη.

Η σημασία του Στρατή Τσίρκα ως λογοτέχνη είναι φυσικά αναμφίβολη. Η σημασία του επίσης ως πολιτική παρουσία είναι και αυτή καταγεγραμμένη (συμβολή στην έκδοση της πολιτικής επιθεώρησης «Ελλην», συμμετοχή στην οργάνωση του ΚΚΕ «Αντιφασιστική Πρωτοπορία», συμμετοχή στον Ελληνικό Αντιφασιστικό Σύνδεσμο, διαγραφή από το ΚΚΕ το 1961 για το έργο του «Λέσχη», ρόλος στο Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο στη διάρκεια της δικτατορίας, ένταξη στο «ΚΚΕ Εσωτερικού» το 1968).

Ο Στρατής Τσίρκας

Το «Χαμένη Ανοιξη», παράλληλα με ενδιαφέρουσες πτυχές (σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, ερωτικές σχέσεις, θέση της γυναίκας, επανένταξη του ανθρώπου σε ένα ξένο κοινωνικό περιβάλλον) αναφέρεται στα Ιουλιανά το 1965 (διαμάχη του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου με τον βασιλιά Κωνσταντίνο μετά την απαίτηση του τελευταίου για τη μη ανάληψη του υπουργείου Εθνικής Αμυνας από τον ίδιο τον Γ. Παπανδρέου, αποχωρήσεις βουλευτών από την Ενωση Κέντρου και στήριξη μη εκλεγμένων κυβερνήσεων, τεράστιες διαδηλώσεις για 70 ημέρες, δολοφονία του Σ. Πέτρουλα), στον ρόλο σε αυτά της ΕΔΑ και του ΚΚΕ και συνολικότερα στον χαρακτήρα και την οργανωτική τους λειτουργία.

Το δομικό στοιχείο στο «Χαμένη Ανοιξη» είναι το ακόλουθο: Από τη μια υπάρχει η «δεξιά», δηλαδή ο θεσμός της μοναρχίας, οι «Αμερικανοί» και τμήμα του στρατού, οι οποίοι ευθύνονται για το μετεμφυλιακό αυταρχικό κράτος, διαφθείρουν βουλευτές, εργάζονται για την ανατροπή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ετοιμάζουν δικτατορία και συντελούν στην οπισθοδρόμηση της Ελλάδας.

Από την άλλη, υπάρχει ένας πόλος πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, δηλαδή ο Γιώργος Παπανδρέου ως επικεφαλής, η Νεολαία Λαμπράκη, η ΕΔΑ και ευρύτερα οι προοδευτικοί πολίτες. Ενας πόλος, ο οποίος απέφερε, μέσω της κυβέρνησης του «Κέντρου», δημοκρατικές κατακτήσεις, ο οποίος αποτελεί ελπίδα για μια σύγχρονη αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, και η ενίσχυση του οποίου συνιστά εγγύηση για την αποτροπή της δικτατορίας και απειλή για τη «δεξιά» («Μια ενωμένη κεντροαριστερά φοβούνται», ακούγεται, σε μια απευθείας μεταφορά των σημερινών διεργασιών στη σοσιαλδημοκρατία για τον έτερο πόλο στο αστικό σύστημα).

28 Μαΐου 1963. Η κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη

Ας τα δούμε ένα - ένα. Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ αστικών κομμάτων είναι υπαρκτό φαινόμενο, και στην Ελλάδα και διεθνώς. Ο χαρακτήρας τους κρίνεται όχι από την οξύτητά τους, αλλά από τον λόγο για τον οποίο γίνονται, ο οποίος είναι πάντοτε η αναζήτηση ενός αποτελεσματικότερου τρόπου υπηρέτησης της αστικής εξουσίας και οικονομίας, η προτεραιότητα σε τμήματα της αστικής τάξης και οι προτιμώμενες συμμαχίες του αστικού κράτους. Ουδέποτε ο λόγος της όποιας αντιπαράθεσης ήταν η επιλογή μεταξύ λαϊκών συμφερόντων και αστικών. Δεν θα ήταν αστικά κόμματα σε μια τέτοια περίπτωση.

Στην Ελλάδα, βενιζελικοί και βασιλικοί αλληλοσκοτώνονταν στην κυριολεξία το διάστημα του αποκαλούμενου Εθνικού Διχασμού. Αυτό σε τίποτα δεν τους εμπόδισε στη συνεργασία τους στην κυβέρνηση Α. Ζαΐμη το 1926-1927, στην από κοινού παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Ι. Μεταξά, στη στήριξη της κυβερνητικής καταστολής τον Δεκέμβρη 1944 και στη συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον βενιζελικό Θ. Σοφούλη για την αντιμετώπιση του αγώνα του ΔΣΕ.

Φυλακισμένοι Ελληνες φαντάροι στη Μέση Ανατολή

Τα νομοθετήματα, οι διάφοροι αναγκαστικοί νόμοι και το Σύνταγμα του 1952, τα οποία καθιέρωσαν τη μετεμφυλιακή αντικομμουνιστική καταστολή, εκκόλαψαν παρακρατικούς μηχανισμούς και επέτρεψαν τα κάθε λογής Κρατικά Σχέδια για νοθεία στις εκλογές και κινητοποίηση του Στρατού, ψηφίστηκαν από όλα τα αστικά κόμματα. Ο Γ. Παπανδρέου δε, μεταξύ ενός πλήθους ανάλογων δηλώσεων και ενεργειών του, θα διακινήσει μέσω της εφημερίδας του «Ελλάς» κατασκευασμένες ειδήσεις για συνεργασία μελών του ΚΚΕ με την Ασφάλεια στην Αθήνα του 1948 («Οι άνθρωποι της ΚΟΑ προτίμησαν αντί να ακούσουν τον Ζαχαριάδη να προδώσουν ο ένας τον άλλο και να βοηθήσουν την αστυνομία στο εκκαθαριστικό της έργο» ήταν το απόσπασμα¹), θα ιεραρχήσει τη συντριβή της υποστηριζόμενης από το ΚΚΕ Δημοκρατικής Παράταξης στις εκλογές του 1950² και θα συνεργαστεί στις εκλογές του 1952 με τον Εθνικό Συναγερμό, «τη δεξιά» δηλαδή.³

Ακόμη, θα πει μετά την ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση: «Από το ένα μέρος θα είμεθα οι εθνικόφρονες. Από το άλλο οι κομμουνισταί. Θα κάμωμεν τας εκλογάς με χωροφύλακας και με το πιστόλι στο χέρι»,⁴θα ξεκινήσει βέβαια και τον «Ανένδοτο», όταν όμως γίνει θύμα και ο ίδιος της νοθείας στις εκλογές του 1961. Τέλος, ως πρωθυπουργός θα προωθήσει μια σειρά αναγκαίους για το αστικό σύστημα εκσυγχρονισμούς, θα αποφύγει όμως τις διώξεις του μετέπειτα πραξικοπηματία Παπαδόπουλου και λοιπών υπευθύνων για το σαμποτάζ του Εβρου. Κατόπιν όλων αυτών, ο αγνός κατά τ' άλλα ενθουσιασμός των ΕΔΑϊτών/σών στο «Χαμένη Ανοιξη» «κατεβαίνει ο γέρος από το Καστρί στην Αθήνα... κοιτάχτε πόσος κόσμος... η δημοκρατία νίκησε», τι άλλο είναι παρά αυταπάτη;

Ελληνες αντιφασίστες κατάδικοι

Αυτό διαπέρασε όλα τα αστικά κόμματα. Εξ ου και ο αντιμοναρχικός Γ. Παπανδρέου ψήφισε υπέρ της επιστροφής Γεωργίου το 1946, ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, προσανατολισμένος πάντα στα αστικά συμφέροντα, συγκρούστηκε με το βασιλικό ζεύγος το 1962 και προώθησε την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, παρά την ισχυρότατη βασιλική πτέρυγα της ΕΡΕ.

Ομοίως, η συμμαχία με τις ΗΠΑ - φυσικά με ανισότιμους όρους και δεσμεύσεις σε βάρος της Ελλάδας και με τη δυνατότητα παρέμβασής τους στην εσωτερική πολιτική ζωή - δεν αμφισβητούνταν από κάποιο αστικό κόμμα ή κάποιες αστικές πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες πρόβαλαν απαιτήσεις για συνολικότερες διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με τις ΗΠΑ, και στη συνέχεια και με την τότε ΕΟΚ, με στόχο πάντα την αναβάθμιση της Ελλάδας στο πλαίσιο αυτών των συμμαχιών. Ιδιαίτερο βάρος σε σχέση με αυτά δινόταν στο Κυπριακό. Για αυτό και η στάση των ΗΠΑ μεταβάλλεται σε σχέση με την κυβέρνηση του Κέντρου μετά τη μη ευόδωση των σχεδίων Ατσεσον.

Ιουλιανά

Η αποκαλούμενη πάλι αποστασία βουλευτών της Ενωσης Κέντρου το 1965 - απεχθής ασφαλώς, αλλά όχι ανερμήνευτη στο πλαίσιο της κοινής αστικής στρατηγικής - και οι περιπτώσεις εξαγοράς ήταν παράγωγο του αστικού συστήματος και των τότε αντιθέσεών του, όχι αιτία του αντιδημοκρατικού χαρακτήρα του. Αλλωστε, οι μετακινήσεις βουλευτών και τα κατά περίπτωση προσωπικά ανταλλάγματα συνεχίζονται και μετά την κατάργηση της μοναρχίας το 1974 έως και σήμερα. Βασίζονται ακριβώς στη συμφωνία των αστικών κομμάτων ως προς τον στόχο, δηλαδή την εξυπηρέτηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και οικονομίας, τη γεωστρατηγική αναβάθμιση και τη θωράκιση του αστικού κράτους.

Το κίνημα των 70 ημερών ήταν μαζικότατο, λαϊκό και συγκινητικό ως προς τη μαχητικότητά του. Θα μπορούσε να είναι και ελπιδοφόρο, αν συνδεόταν σχεδιασμένα και αποφασιστικά με τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων, με την ίδια δηλαδή την αστική εξουσία και την ανάγκη ανατροπής της ή τουλάχιστον με την de facto νομιμοποίηση του ΚΚΕ και την επιστροφή των εξορίστων.

Ούτε και υπήρχε κάποιος ελιγμός ο οποίος αν γινόταν από το ΚΚΕ και την ΕΔΑ θα παρεμποδίζονταν οι αστικοί σχεδιασμοί. Η αστική εξουσία σε οποιαδήποτε μορφή της, αυτονόητα, απαντά με καταστολή όσο η ταξική πάλη αναπτύσσεται. Αυτό δεν σημαίνει «αιχμαλωσία» των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων, αλλά κατάλληλη και εκ των προτέρων προετοιμασία τους για να αντιμετωπίσουν τη νέα φάση.

Τα προγραμματικά αυτά προβλήματα όμως του ΚΚΕ και συνεπακόλουθα της ΕΔΑ, η αναζήτηση δηλαδή μιας συμμαχίας με τμήμα της αστικής τάξης και τους πολιτικούς της εκπροσώπους, ο σχηματισμός κυβέρνησης μαζί τους, το στάδιο της Εθνικής - Δημοκρατικής Αλλαγής εν ολίγοις, αναπαράγονται επαυξημένα στο «Χαμένη Ανοιξη», έστω με αντιφάσεις.

Στο «Χαμένη Ανοιξη» επικρίνεται - και σωστά - η μη όξυνση της αντιπαράθεσης από μεριά της ΕΔΑ μετά τη δολοφονική ενέργεια με την έκρηξη νάρκης στον γιορτασμό του Γοργοπόταμου στις 29.11.1964 (ένα στέλεχος της ΕΔΑ εμφανίζεται να αγνοεί εσκεμμένα την πληροφορία για ενεργό ρόλο των ΗΠΑ στην ενέργεια). Ομως, προϋπόθεση για την είσοδο της ΕΔΑ σε αστική κυβέρνηση και την προώθηση μεταρρυθμίσεων, ακόμη και για αποδοχή της συνεργασίας από τον Γ. Παπανδρέου, ήταν η μη αμφισβήτηση των συντεταγμένων της εγχώριας αστικής τάξης. Και αυτή τη διάσταση είχαν τα κάθε λογής «θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα» του Η. Ηλιού, αυτή τη διάσταση είχε η αφαίρεση από την «Αυγή», ύστερα από υπόδειξη του Γραφείου Εσωτερικού, του αποσπάσματος από την ανακοίνωση του ΚΚΕ για την κηδεία Γρ. Λαμπράκη το οποίο ανέφερε την ανάγκη κλιμάκωσης των κινητοποιήσεων.⁶

Ο Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου

Αντίθετα, προϋπόθεση για την ανάπτυξη της δράσης και της αντιπαράθεσης ή ακόμη για την προφύλαξη αγωνιστών από τις διώξεις, ήταν η ανασυγκρότηση των διαλυμένων από το 1958 παράνομων Οργανώσεων του ΚΚΕ (η ανασυγκρότησή τους μάλλον αντιμετωπίζεται στο «Χαμένη Ανοιξη» ως «ακατανόητη απόφαση από έξω»). Το έδειξε αυτό στη διάρκεια της δικτατορίας η ίδρυση της ΚΝΕ και κατόπιν της Αντι-ΕΦΕΕ. Το δείχνει και η εμπειρία, ότι όπου υπάρχει ισχυρή Οργάνωση αναπτύσσονται και εστίες αντίστασης.

Ο Στρατής Τσίρκας και στο «Χαμένη Ανοιξη» αποδομεί πρόσωπα. Χιλιοειπωμένα είναι τα παρακάτω: Η ανάδειξη ενός προσώπου σε καθοδηγητική θέση, οι θέσεις τις οποίες εκφράζει, οι πράξεις του και οι όποιες αδυναμίες του αποτελούν πρώτιστα συλλογική απόφαση και λειτουργία, παρά ατομικό χαρακτηριστικό.

Εκτός όμως από αυτά προκύπτει το ερώτημα: Αναδεικνύεται στο «Χαμένη Ανοιξη» - και δικαίως ανάλογα την περίπτωση - ως απαράδεκτη η αντιμετώπιση συντρόφων/σων και αγωνιστών ως υπόπτων. Υπό ποια έννοια όμως είναι κάτι αποδεκτό ο επαναλαμβανόμενος χαρακτηρισμός Ακροναυπλιωτών, συντρόφων και σημαντικών αγωνιστών ως βρώμικων, ιδιοτελών και «ανθρωπάκια», και η προβολή όλων αυτών στη συνέχεια από οποιονδήποτε φιλελεύθερο ή σοσιαλδημοκράτη διανοούμενο απέναντι στο ΚΚΕ και το κάθε μέλος του;

Ιουλιανά 1965, κυβέρνηση Παπανδρέου

Το ζήτημα είναι το περιεχόμενο της γραμμής και το ποια στάση επιλέγεται σε σχέση με μια σειρά ιστορικά γεγονότα: Το Κίνημα της Μέσης Ανατολής ήταν αναγκαίο και επιτυχές, ενώ το προγραμματικό έλλειμμα ήταν η μη διεκδίκηση της εξουσίας και στην Ελλάδα ή το Κίνημα ήταν άκαιρο και επιβαλλόμενο από τα πάνω; Πολιτική και οργανωτική αυτοτέλεια του ΚΚΕ στα Ιουλιανά ή πολιτική «ουράς» στην Ενωση Κέντρου; Χρειάζεται η αντιπαράθεση με το αστικό σύστημα συνολικά ή χρειάζεται η αναζήτηση μιας λύσης εντός του αστικού πολιτικού συστήματος η οποία «θα ανοίξει δρόμο», όπως το 1981, ή το 2015, δίχως την ανάγκη αμφισβήτησης και ρήξης; Το αστικό κράτος είναι από τη φύση του αντιλαϊκό και εχθρικό ή πρέπει να σώσουμε τους θεσμούς και να διασφαλίσουμε τη δικαιοσύνη;

Η «Χαμένη Ανοιξη» και συνολικά η εργογραφία του Στρ. Τσίρκα κινούνται στη δεύτερη κατεύθυνση, εξ ου και γίνεται επίκληση σε αυτό κατά την εκάστοτε αναμόρφωση του αστικού συστήματος. Ως ΚΚΕ απαντάμε με το πρώτο σκέλος σε καθένα από τα παραπάνω «διλήμματα».

Παραπομπές:

1. Αντρέας Καραντώνης, «Ενα διδακτικό κείμενο», Η Ελλάς, 15.11.1948.

2. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «Ανάμεσα σε δύο άκρα. Η πορεία του Κέντρου 1946-1967», εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 1992, σ. 110.

3. Πελοπόννησος, 11.11.1952.

4. Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο, Γεγονότα και Κείμενα, τόμος 4, εκδόσεις «Η Καθημερινή», Αθήνα 2005, σ. 347.

5. Ανδρέας Παπανδρέου, «Η δημοκρατία στο απόσπασμα», εκδόσεις «Καρανάσης», Αθήνα 1974, σ. 272.

6. Αρχείο του ΚΚΕ, Εγγραφο 482796. Απόφαση του Γρ. Κλιμακίου της ΚΕ του ΚΚΕ για την περικοπή της ανακοίνωσης της ΚΕ για την κηδεία του Γρ. Λαμπράκη, 1/1965.

Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Κρατάτε και θα νικήσουμε» θα προβληθεί για πρώτη φορά το Σάββατο 29 Νοέμβρη στις 12 μ. στο Cine Βακούρα στη Θεσσαλονίκη, όπου θα μιλήσει ο Θανάσης Χρηστίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, και την ίδια μέρα, στις 6.30 μ.μ., στη Μεγάλη Παναγία Χαλκιδικής, όπου θα μιλήσει ο Γιάννης Πρωτούλης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Αποτελεί φόρο τιμής σε αυτούς που με την εργασία τους, τον ιδρώτα και το αίμα τους κινούνε τα γρανάζια της κοινωνίας. Σε αυτούς που μετατρέπουν το χώμα σε χρυσό, αλλά καρπώνονται ένα πολύ μικρό κομμάτι του πλούτου που παράγουν, «ανταμείβονται» με ατυχήματα, αρρώστιες και θάνατο. Σε αυτούς που τους ανήκει ο κόσμος όλος και θα τον κατακτήσουν.

Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ «Κρατάτε και θα νικήσουμε» επιλέχθηκε από το πρωτοσέλιδο που επέλεξε ο «Ριζοσπάστης» στις 7/2/1975 να αποτυπώσει τη μαχητική, περήφανη και αισιόδοξη στάση των μεταλλωρύχων μέσα στη φωτιά του απεργιακού αγώνα.

Οργάνωση - Παραγωγή: Επιτροπή Προπαγάνδας της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.

Κάμερα: Πιέρρος Πατουχέας, Νάσια Παλάντζα

Μοντάζ: Νάσια Παλάντζα

Επιμέλεια ήχου: Κοσμάς Στεφανίδης, Χρήστος Τσίντζιλης

Φωνητικά: Γεωργία Τριανταφύλλου, Γιώργος Τριανταφυλλίδης.

Επιμέλεια - Κείμενα: Ζώης Μπρέστας, Ελίζα Πασχαλίδου, Γιώργος Τριανταφυλλίδης

Χειριστής drone: Τάσος Στρατής

Εμφανίζονται στις συνεντεύξεις:

Μανώλης Μανώλης, Αντιπρόεδρος Σωματείου Μεταλλείων Κασσάνδρας.

Δημήτρης Μπάτης, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων Ελλάδας.

Κώστας Μαργαρίτης, Γραμματέας Σωματείου Μεταλλωρύχων την περίοδο των απεργιών.

Γιώργος Κορδαλής, Μέλος ΔΣ του Σωματείου Μεταλλωρύχων την περίοδο των απεργιών.

Οι απεργοί Δημήτρης Μπιζιργιάννης, Κώστας Μπιζιργιάννης, Γιώργος Μπιζιργιάννης.

Χρήστος Οικονόμου, Πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων ΛΑΡΚΟ την περίοδο της απεργίας του 1977.

Θόδωρος Καραβασιλικός, Κάτοικος Μ. Παναγιάς.

Γιάννης Μάλαμας, Πρόεδρος Σωματείου Μεταλλωρύχων Μεταλλείων Κασσάνδρας.

Παναγιώτης Πολίτης, Πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων ΛΑΡΚΟ.

Ευχαριστίες:

Διοικητικό Συμβούλιο Σωματείου Μεταλλωρύχων Υπόγειων Στοών - Μεταλλείων Κασσάνδρας Χαλκιδικής.

Διοίκηση Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων Ελλάδας.

Αρχείο «Ριζοσπάστη».

Αρχείο ΚΚΕ.

904 αριστερά στα FM.

Πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη» της εποχής για τη μεγάλη απεργία

Οι 2 νικηφόρες απεργίες του 1975, που κράτησαν συνολικά 156 μέρες, όπως και η «μεγάλη απεργία» του 1977, η οποία κράτησε σχεδόν 250 μέρες, άφησαν μεγάλη αγωνιστική παρακαταθήκη.

Αποτέλεσαν κρίκο στη μεγάλη αλυσίδα των απεργιακών κινητοποιήσεων τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, με επίκεντρο τους εργασιακούς χώρους, για τη βελτίωση των όρων δουλειάς και ζωής. Αιτίες των αγώνων αποτέλεσαν η αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων των εργατών στα χρόνια της δικτατορίας και μετά, καθώς και η παραβίαση των συνδικαλιστικών τους ελευθεριών και δικαιωμάτων, οι απάνθρωπες και καταθλιπτικές συνθήκες δουλειάς που επικρατούσαν.

Σε αυτό το έδαφος ξέσπασαν οι μεγάλοι και απόλυτα δίκαιοι αγώνες των μεταλλωρύχων.

Αγώνες που αφορούν και τη σημερινή βάρδια της εργατικής τάξης, καθώς αποτελούν πολύτιμη πείρα, και τα διαχρονικά συμπεράσματα και διδάγματά τους μπορούν να γίνουν φάρος και στις σημερινές συνθήκες. Βλέποντας κανείς το ντοκιμαντέρ ή διαβάζοντας την αντίστοιχη έκδοση - χρονολόγιο, μπορεί σε πολλά σημεία να κάνει εύλογους παραλληλισμούς με το σήμερα. Αλλωστε, η πάλη μεταξύ της εργατικής και της αστικής τάξης υπόκειται σε συγκεκριμένες νομοτέλειες, που δεν αλλάζουν, όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Γι' αυτό και το έναυσμα για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ δόθηκε έναν χρόνο πριν, στον σύγχρονο αγώνα των μεταλλωρύχων της περιοχής ενάντια στα σχέδια της εργοδοσίας για επιβολή 12ωρων βαρδιών και κατάργηση όλων των αργιών. Αγώνας που στέφθηκε με επιτυχία, αποδεικνύοντας ότι η συλλογική πάλη των εργατών μέσα από τα σωματεία τους μπορεί να αποσπάσει ορισμένες κατακτήσεις, να αφήσει στα χαρτιά ακόμα και ψηφισμένους νόμους, όπως αυτοί της «διευθέτησης» του εργάσιμου χρόνου και της κατάργησης της 8ωρης εργασίας.

Απολυμένοι μεταλλωρύχοι στους δρόμους της Χαλκιδικής (1977)

Με αυτήν τη δήλωση το 1977 ένας απεργός μεταλλωρύχος αποτύπωσε αυτό που μέσα από την ίδια τους την πείρα μπορούσαν να αντικρίσουν καθαρά οι εργάτες: Οτι έδιναν μια μάχη «τάξη εναντίον τάξης». Κόντρα στο διογκούμενο κύμα αγανάκτησης και αγώνα, η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή αξιοποίησε όλα τα μέσα του αστικού κράτους για το τσάκισμα των αγώνων.

Αξιοποίησε το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο και η ίδια ενίσχυσε με τον περίφημο νόμο Λάσκαρη (ν. 330/1976).

Αξιοποίησε τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, ιδρύοντας το 1976 τις Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης (ΜΑΤ), με σαφή αντεργατικό - κατασταλτικό προσανατολισμό.

Αξιοποίησε την «πέμπτη φάλαγγα» στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, τον εργοδοτικό - κυβερνητικό συνδικαλισμό στην ηγεσία της ΓΣΕΕ και σε Ομοσπονδίες.

Αξιοποίησε και την ιδεολογική επίθεση μέσα από τα αστικά ΜΜΕ της εποχής, ώστε να διαμορφώσει τα κατάλληλα άλλοθι για τις επιθέσεις και την απομόνωση των απεργών από τον υπόλοιπο λαό.

Από το Μαδέμ Λάκκο και τη ΛΑΡΚΟ της δεκαετίας του 1970, μέχρι τα Τέμπη και τους αγώνες των εργαζομένων σήμερα, ο λαός έχει απέναντί του το ίδιο, εχθρικό για τα συμφέροντά του κράτος. Ενα κράτος ικανό να υπηρετεί τα καπιταλιστικά συμφέροντα, άσχετα από το ποιο κόμμα βρίσκεται στη διακυβέρνησή του, ταυτόχρονα όμως επιλεκτικά ανίκανο να προστατεύσει την ανθρώπινη ζωή, όπως φάνηκε αμέτρητες φορές από τότε, σε φυσικές καταστροφές και εγκλήματα μέσα και έξω από τους χώρους δουλειάς.

Από την άλλη μεριά, οι απεργοί είχαν τους δικούς τους συμμάχους, που αποτέλεσαν βασικό στήριγμα δύναμης και αντοχής στη δύσκολη μάχη που έδωσαν. Τους βρήκαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, στις γυναίκες και στα παιδιά τους, που, αναγνωρίζοντας το δίκαιο του αγώνα και ζώντας καθημερινά τις πολύμορφες συνέπειες της εργασίας τους, μπήκαν ακόμα και στην πρώτη γραμμή απέναντι στα πάνοπλα σώματα ασφαλείας και στους ρουφιάνους της εταιρείας.

Τους βρήκαν στα μικρομάγαζα της περιοχής, όταν το καθεστώς του «βερεσέ» διευκόλυνε πολλούς που δυσκολεύονταν να ψωνίσουν ακόμα και τα βασικά για να θρέψουν τις οικογένειές τους.

Τους βρήκαν στο ταξικό εργατικό κίνημα όλης της χώρας και στο ΚΚΕ, με την αποστολή σημαντικής οικονομικής, ηθικής και άλλης υλικής βοήθειας σε όλη την περίοδο των απεργιών. Σε αυτήν την κατεύθυνση, εμβληματική ήταν η επίσκεψη δεκάδων εργατών της ΛΑΡΚΟ, με επικεφαλής τη διοίκηση του Σωματείου τους, μόλις 10 μέρες μετά τη λήξη της πολύμηνης και νικηφόρας μάχης τους ενάντια στον κοινό εργοδότη.

Η πείρα των απεργιακών μαχών της περιόδου διδάσκει ότι στα όρια αυτού του συστήματος της εκμετάλλευσης ακόμα και οι όποιες επιμέρους κατακτήσεις που μπορεί να αποσπώνται κάτω από σκληρούς αγώνες είναι προσωρινές, υπό αίρεση και με την πρώτη ευκαιρία η εργοδοσία και το κράτος της θα τις πάρουν πίσω, άμεσα ή έμμεσα. Οτι η εργατική τάξη με την πάλη της πρέπει να σπάσει από αυτόν τον φαύλο κύκλο.

Σε αυτήν την κατεύθυνση το ΚΚΕ δίνει και σήμερα όλες του τις δυνάμεις. Ωστε κάθε μάχη να γίνεται κρίκος στον αγώνα για τη συνειδητοποίηση και τη συγκέντρωση δυνάμεων για την επαναστατική ανατροπή, και όχι κρίκος στην αλυσίδα των ψευδαισθήσεων και αυταπατών, που οδηγούν ουσιαστικά στην ενσωμάτωση στο σύστημα.

Ιδιαίτερα σήμερα, που τα «τύμπανα» του πολέμου ηχούν πιο δυνατά από ποτέ, είναι ανάγκη να μπει στο επίκεντρο η διέξοδος από το σύστημα των πολέμων, της περιβαλλοντικής και κοινωνικής καταστροφής.

Για να γίνει πραγματικότητα η σωστή επισήμανση του δημοσιογράφου του «Ριζοσπάστη», ο οποίος ολοκληρώνοντας μία από τις αποστολές στα μαντεμοχώρια έγραφε τον Μάρτη του 1975:

«Στα χωριά του Μαδέμ Λάκκο: Μεγάλη Παναγία, Παλαιοχώρι, Νεοχώρι, Στρατώνι, Ιερισσό, Στανό, Στρατονίκη κ.α. Χωριά που φαίνονται σαν γαντζωμένα πάνω στο ορεινό συγκρότημα της ΒΑ Χαλκιδικής, που κρύβει μέσα στα σπλάχνα του πλούσια μεταλλεύματα.

Η περιοχή θα μπορούσε να ευημερεί, ο κόσμος να ζει με άνεση και χωρίς έγνοιες για το αύριο».