1-12-1960. Από τη μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση των οικοδόμων μπροστά στο ΕΚΑ

1η Δεκέμβρη 1960. Είναι η μεγάλη απεργία των οικοδόμων που πέρασε στην Ιστορία σαν η μέρα που οι οικοδόμοι ξήλωσαν τα πεζοδρόμια!

Είναι η εποχή που η τότε κυβέρνηση Παπανδρέου επικαλούμενη «νοικοκύρεμα των ασφαλιστικών ταμείων» αυξάνει με το νόμο 4104/60 τα ένσημα για την κατώτερη σύνταξη από τα 2.050 στα 4.050. Για τους οικοδόμους αυτό σήμαινε ότι θα έβγαιναν στη σύνταξη στα 65, αν κατόρθωναν να μαζέψουν τα ένσημα. Καθώς η οργή στα γιαπιά βράζει, οι εργατοπατέρες της εποχής προσπαθούν να ησυχάσουν τα πνεύματα μιλώντας για διάλογο με την κυβέρνηση. Τα ταξικά σωματεία των οικοδόμων συγκροτούν τη Συντονιστική Επιτροπή που αφήνει στην άκρη την διοίκηση της Ομοσπονδίας και αρχίζουν έναν παρατεταμένο απεργιακό αγώνα, κορυφαία στιγμή του οποίου είναι η απεργία της 1ης Δεκέμβρη του 1960.

Γενική Συνέλευση μπετατζήδων το 1960. Χαρακτηριστικά τα συνθήματα στα πανό για σύνταξη στα 60 και 7ωρη δουλειά

Κείνη τη μέρα η αστυνομία βρίσκονταν από το πρωί σε πρωτοφανή κινητοποίηση. Σ' όλους τους δρόμους γύρω από το Εργατικό Κέντρο έχουν εγκατασταθεί μεγάλες ομάδες αστυφυλάκων εν στολή. Ομάδες επίσης αστυνομικών έχουν λάβει θέσεις μέχρι την Ομόνοια, ενώ αστυνομικά αυτοκίνητα πλήρη ανδρών σταθμεύουν σε διάφορα σημεία της περιοχής. Γενικά η συγκέντρωσις, πριν ακόμη αρχίσουν οι ομιλίες, ήταν ασφυκτικά πολιορκημένη από ζώνες αστυνομικών...

«Κατέβηκα στο ΕΚΑ κι οι Οικοδόμοι είχαν κιόλας γεμίσει τους γύρω δρόμους. Μέσα στα σωματεία πατείς με - πατώ σε. Αλλοι γράφονταν σαν καινούργια μέλη κι άλλοι πλήρωναν συνδρομές. Τα μεγάφωνα είχαν στηθεί στους γύρω δρόμους. Το μικρόφωνο βρισκόταν στο πρώτο πάτωμα του κτιρίου. Ο Λυκιαρδόπουλος (σ.σ. ο εργατοπατέρας πρόεδρος της τότε Ομοσπονδίας Οικοδόμων) βρισκόταν εκεί και κουβέντιαζε με στελέχη του ΕΚΑ... Γύρω - γύρω, τριγύριζαν αξιωματούχοι της Συνδικαλιστικής Ασφάλειας, με τους κατώτερούς τους. Ανήσυχοι όλοι αυτοί οι κύριοι, για τις χιλιάδες των Οικοδόμων που έρχονταν σαν ποτάμια απ' όλους τους δρόμους... Ο Λυκιαρδόπουλος θα μιλούσε από μέρους της Ομοσπονδίας, πρώτος. Μόλις πήρε το μικρόφωνο στο χέρι και φάνηκε στο παράθυρο, ακούστηκαν λίγα χειροκροτήματα. Οταν άρχισε να μιλάει περί υπουργού, περί υποσχέσεων αρμοδίων υπηρεσιών και "περί καλής θελήσεως", για τους σκληρούς αγώνες της Ομοσπονδίας, άρχισαν από κάτω να τον γιουχαΐζουν. Του φώναζαν "έμπα μέσα προδότη", "φύγε εργατοπατέρα", "να βγει η Συντονιστική να μας μιλήσει". Κρύος ιδρώτας τους έκοψε όλους.» (θυμάται ο Δ. Πατρέλης).

Μετά τις ομιλίες αντιπροσωπεία ξεκίνησε να πάει στο υπουργείο Εργασίας για να καταθέσει τα αιτήματα. «Την στιγμή ακριβώς αυτή οι αστυνομικοί που βρίσκονται στην οδό Κολωνού και Αγησιλάου βγάζουν ως εκ συνθήματος τα κλομπς και εφορμούν εναντίον της συγκεντρώσεως κτυπώντας ανηλεώς τους απεργούς. Επακολουθούν σκηνές πρωτοφανούς αγριότητος. Οι απεργοί πέφτουν αναίσθητοι από τα κτυπήματα των κλομπς, ποδοπατούνται από τους αστυνομικούς, ενώ άλλων απεργών τους στρίβουν τα χέρια, τους ακινητοποιούν και τους χτυπούν στο πρόσωπο, στο στομάχι, στην κοιλιά. Οι απεργοί υποχωρούν προς το κτίριο του Εργατικού Κέντρου, ενώ χάμω στον δρόμο σφαδάζουν τραυματίαι οικοδόμοι καταματωμένοι, με σπασμένα κεφάλια και σχισμένα πρόσωπα.

Η εντελώς απρόκλητη αυτή επίθεσις των αστυνομικών εναντίον ενός πλήθους που διαδήλωνε ειρηνικά την αγανάκτησή του για τον εμπαιγμό που υφίσταται, προκαλεί φοβερή οργή. Γυναίκες που από τα παράθυρα των γύρω σπιτιών παρακολουθούν τις σκηνές φωνάζουν: "Χειρότερα από τους Γερμανούς"! Ενώ η επίθεσις των αστυνομικών συνεχίζεται εναντίον των εργατών που κουβαλούν στους ώμους τους τραυματισμένους συναδέλφους τους, η μάζα των απεργών ανασυντάσσεται μπροστά στο Εργατικό Κέντρο και όταν οι αστυνομικοί επιτίθενται εκ νέου για να τους διαλύσουν οι οικοδόμοι αμύνονται απεγνωσμένα και προσπαθούν με τα σώματά των να συγκρατήσουν την επίθεση. Τα κτυπήματα με τα κλομπς δεν σταματούν ούτε στιγμή. Αστυνομικά αυτοκίνητα σφυρίζοντας δαιμονισμένα φθάνουν στον τόπο των επεισοδίων και αδειάζουν συνεχώς αστυνομικούς. Στην οδόν Πειραιώς, στο ύψος της πλατείας Ωδείου, καταφθάνουν μεγάλα στρατιωτικά αυτοκίνητα γεμάτα στρατό. Οι στρατιώτες κατέρχονται και προχωρούν με τα όπλα προταγμένα και σε σχηματισμό μάχης...

Σε μια στιγμή ακούγονται πυροβολισμοί από την πλευρά της οδού Πειραιώς και η κραυγή των υποχωρούντων απεργών "μας σκοτώνουν", "ρίχνουν στο ψαχνό". Η αγανάκτησις φθάνει στο αποκορύφωμά της. Οι οικοδόμοι αρπάζουν τα ξύλα που βρίσκουν μέσα σε μια αποθήκη της οδού Αγησίλαου, ξηλώνουν τις πλάκες των πεζοδρομίων και ετοιμάζονται να αμυνθούν ενεργητικά υπερασπιζόμενοι τη ζωή τους... Οι αστυνομικοί επιχειρούν νέα, βιαιότερη επίθεση. Αυτή την φορά οι δυνάμεις των αστυνομικών αποκρούονται από τους οικοδόμους. Πέφτουν οι πρώτες πέτρες και οι αστυνομικοί οπισθοχωρούν προσπαθώντας να καλυφθούν στις παρόδους της οδού Αγησιλάου η οποία καταλαμβάνεται και πάλι από τους απεργούς. Σε λίγο όμως και ενώ στο μεταξύ έχουν καταφθάσει ενισχύσεις η αστυνομία εκ νέου εφορμά.

Οι απεργοί καλυπτόμενοι πίσω από τα αυτοκίνητα Ι.Χ. που βρίσκονται στην οδό Αγησιλάου ρίχνουν πέτρες και τούβλα κατά των επιτιθέμενων. Οι αστυνομικοί φθάνουν μέχρι τα αυτοκίνητα αλλά είναι αδύνατον να προχωρήσουν. Τώρα αρπάζουν και αυτοί από χάμω πέτρες και τις ρίχνουν κατά των απεργών. Ενας φοβερός πετροπόλεμος αρχίζει. Ισχυρή αστυνομική δύναμις επιτίθεται από την οδό Βούλγαρη και κόβει τους απεργούς σε δύο τμήματα. Νέα μεγάλη μάχη αρχίζει. Οι αστυνομικοί απωθούν τους οικοδόμους κάτω από το Εργατικό Κέντρο. Στο μεταξύ από την πλευρά της οδού Κολοκυνθούς εκδηλώνεται άλλη επίθεσις των αστυνομικών οι οποίοι φορούν κράνη και αντιασφυξιογόνες προσωπίδες. Ενας αστυνόμος βγάζει το περίστροφό του και πυροβολεί. Ενας νέος εργάτης πέφτει αιμόφυρτος. Η επίθεσις των αστυνομικών συνεχίζεται και στις δύο πλευρές. Βροχή από πέτρες εξαπολύεται και από τις δύο πλευρές. Μεταξύ των απεργών και των αστυνομικών έχει τώρα δημιουργηθεί μια "νεκρή ζώνη". Στην οδό Κεραμικού αστυφύλακες σπάζουν και αυτοί πλάκες των πεζοδρομίων και εφοδιάζουν τους συναδέλφους τους.

Σε μια στιγμή πλάι στα αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα ξεπηδά μια λουρίδα φωτιάς. "Δακρυγόνα'!... Η φωτιά από τα δακρυγόνα μεταδίδεται στη βενζίνη που έχει χυθεί από ένα αναποδογυρισμένο αυτοκίνητο το οποίο αναφλέγεται.

Οι υποχωρούντες απεργοί επιδιώκουν να φθάσουν στο κτίριο του ΕΚΑ. Στη "μάχη" που εξακολουθεί οι αστυνομικοί τρέπονται εις φυγήν αφήνοντας την οδό Αγησιλάου ελεύθερη. Ο δρόμος παρουσιάζει ένα άγριο θέαμα καθώς είναι καλυμμένος από πέτρες, φέιγ - βολάν, από αίματα και από καπέλα αστυφυλάκων και αστυνόμων που τα εγκατέλειψαν κατά την φυγήν των. Το πανδαιμόνιο που κάνουν οι σειρήνες των αστυνομικών αυτοκινήτων, των πυροσβεστικών αντλιών και των ασθενοφόρων αυτοκινήτων που αρχίζουν να καταφθάνουν, οι κραυγές διαμαρτυρίας των απεργών, οι οιμωγές των τραυματισμένων δημιουργούν μια εφιαλτική ατμόσφαιρα».

Στο κτίριο του ΕΚΑ καταφτάνει ο Ρακιτζής, αστυνομικός διευθυντής Αθηνών που δίνει «λόγο τιμής» ότι δεν θα γίνουν συλλήψεις. Μόλις, όμως, άρχισαν να βγαίνουν οι διαδηλωτές άρχισαν και οι συλλήψεις. Ο απολογισμός της κατασταλτικής μανίας του αστικού κράτους: 173 συλλήψεις και 66 τραυματίες (3 από σφαίρες).

Σε ένα κρεσέντο αντικομμουνισμού το σύνολο του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί τους και οι εργατοπατέρες, ρίχνουν την ευθύνη για τα γεγονότα στους κομμουνιστές. Ο υπουργός Εργασίας Α. Δημητράτος μιλά για απεργούς «οι οποίοι κατευθύνονται από γνωστά κομμουνιστικά στοιχεία» και απειλεί πως «δεν θα ανεχθεί "έκνομους ενέργειας" και "κομμουνιστικήν δράσιν" στα συνδικάτα». Την επομένη 2 Δεκέμβρη, 45.000 οικοδόμοι δίνουν απάντηση με νέα απεργία και διαδήλωση που χτυπιέται επίσης από τον στρατό και την αστυνομία. Στο πλευρό τους τάχθηκαν με ψηφίσματα και απεργίες αλληλεγγύης δεκάδες οργανώσεις: Τυπογράφοι, Μηχανουργοί, Υποδερματεργάτες και Λογιστές της Αθήνας, οι εργαζόμενοι στο Φωταέριο και την Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών - Πειραιώς, οι Οδηγοί και Εισπράκτορες Λεωφορείων, οι Λογιστές, Μηχανουργοί, Νοσηλευτές, Αρτεργάτες και Υαλουργοί του Πειραιά, κ.ά.

Η σημασία της απεργίας, όχι μόνο για τους οικοδόμους, αλλά και για την εργατική τάξη της χώρας μας συνολικότερα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. «Ο πρώτος ιστορικός σταθμός για την ανάπτυξη του συνδικαλιστικού και του δημοκρατικού κινήματος στη χώρα μας», αναφέρει στη μαρτυρία του ο παλαίμαχος οικοδόμος Β. Κατσαρός, «είναι το 1960, όταν οι οικοδόμοι πλέον ξέσπασαν, έβγαλαν τελείως κάθε φόβο από πάνω τους και έφτασαν στο σημείο πλέον να κάνουνε ολόκληρη, όχι μόνο την ελληνική κοινή γνώμη, αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη, να κοιτάει στο πρόσωπό τους μπροστά σ' αυτήν την τεράστια κίνηση που κάνανε». «Ηττήθησαν για πρώτη φορά οι δυνάμεις του κράτους από το εγχώριο προλεταριάτο», σημειώνει από τη μεριά του ο Θ. Σταυρόπουλος (συνήγορος υπεράσπισης στη δίκη των οικοδόμων). «Ηταν μεγίστης σημασίας αυτό το γεγονός. Διότι πριν τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1960 όλα τα "'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά", από την άποψη της πολιτικής τρομοκρατίας». «Οι οικοδόμοι», έγραφε ο «Νέος Κόσμος», «έσπασαν τη φοβία που επικρατούσε και έγιναν το αγωνιστικό παράδειγμα για όλους τους άλλους κλάδους, αναδείχθηκαν στην πρωτοπορία των κλαδικών αγώνων».

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ πραγματοποιεί εκδήλωση με θέμα «70 χρόνια από τον ηρωικό Δεκέμβρη του '44, σύγχρονα διδάγματα», την Τετάρτη 3 Δεκέμβρη, στις 19.00, στην αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ, στον Περισσό.

Στην εκδήλωση θα μιλήσει η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΚΕ, και θα γίνει παρουσίαση της έκδοσης «Δεκέμβρης του '44, κρίσιμη ταξική σύγκρουση» από τον Μάκη Μαΐλη, μέλος της ΚΕ.

Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα: Ενα μουσικο-λογοτεχνικό χρονικό του Δεκέμβρη του '44, βασισμένο σε κείμενα της Μέλπως Αξιώτη και του Μενέλαου Λουντέμη, ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, καθώς και σε ελληνικά και διεθνιστικά τραγούδια των Μίκη Θεοδωράκη, Χρήστου Λεοντή, Γιάννη Μαρκόπουλου, Ζαν Μπατίστ Κλεμάν, Χανς Αϊσλερ, που πλαισιώνεται με προβολή οπτικοακουστικού υλικού της περιόδου.

Τα κείμενα θα αποδώσουν οι ηθοποιοί Ελένη Γερασιμίδου και Κώστας Καζάκος. Η μουσική εκτέλεση θα γίνει από το συγκρότημα «Ρωμιοσύνη» σε καλλιτεχνική επιμέλεια και ενορχήστρωση του Τεό Λαζάρου. Τραγουδούν οι: Αχιλλέας Βογιατζάκης, Θοδωρής Καρέλας, Νατάσα Μουσάδη, Νίκος Μποφίλιος, Σταύρος Ξένος, Ερση Φτούλη. Παίζουν οι μουσικοί: Λευτέρης Γρίβας - ακορντεόν, Τάσος Ζάντζας - κιθάρα, Βασίλης Καραχούτης - μπάσο, Δημήτρης Κουφαλάκος - πνευστά, Λευτέρης Λαζάρου - μπουζούκι, Τεό Λαζάρου - κιθάρα, Αντώνης Νάτσιος - κιθάρα, Γιάννης Τόλιος - μπουζούκι, Βάιος Τσατσαλίδης - κρουστά, Γιώργος Χαραλάμπης - μπουζούκι, Βασίλης Χατζάκης - ντραμς. Σκηνοθεσία: Κώστας Καζάκος. Επεξεργασία οπτικοακουστικού υλικού: Βασίλης Κολλιός. Φωτισμοί: Ακης Αποστολίδης. Σενάριο: Τμήμα Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ.

Επίσης, θα λειτουργούν έκθεση φωτογραφικού - αρχειακού υλικού και βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής».

Η απόφαση του αγωνιζόμενου λαού γραμμένη στα πανώ του

Με μια ψυχή πέτρες λοστούς και σίδερα κινεί.

Για πολεμίστρες στους εχθρούς πυργώνει τις γωνίες.

Κι από τα οδοφράγματα η Λευτεριά θ' αρθεί».

Συμπληρώνονται φέτος 70 χρόνια από τον Δεκέμβρη του 44, τον ηρωικό Δεκέμβρη του επαναστατικού λαϊκού κινήματος της χώρας μας, της ένοπλης αναμέτρησης με την αστική τάξη και τους διεθνείς υποστηρικτές της που επιχείρησαν να αλλάξουν το συσχετισμό σε βάρος του λαού. Για την αποτίμηση του Δεκέμβρη, υπάρχει ήδη η έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» που επίσημα παρουσιάζεται σε ειδική εκδήλωση στις 3 Δεκέμβρη στην αίθουσα Συνεδρίων στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό. Μ' αφορμή τα 70χρονα επιλέξαμε να παρουσιάσουμε ορισμένες στιγμές αυτής της μάχης, όπως καταγράφηκαν μέσα από ημερολόγια και εκδόσεις εκείνης της εποχής που διασώθηκαν και υπάρχουν στο Αρχείο του ΚΚΕ. Δύο απ' αυτές τις εκδόσεις ήδη ανατυπώθηκαν και κυκλοφορούν. Είναι «Οι ανατολικές συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944» που εκδόθηκε από την 6η Αχτίδα της ΚΟΑ το 1945 και οι «33 μέρες μάχης για την ανεξαρτησία για τη λαϊκή δημοκρατία», που κυκλοφόρησε από το Τμήμα Διαφώτισης της ΚΟΠ τον Δεκέμβρη του '45.

33 μέρες μάχης όπου πρωταρχικά αναδείχτηκαν η μαζική οργάνωση και αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η πολιτική επαγρύπνηση, μαζί με την αυτοθυσία, σ' έναν αγώνα, που δόθηκε με πρωταγωνιστή την εργατική τάξη και το κόμμα της το ΚΚΕ.

Η διαδήλωση την επομένη του χτυπήματος της 3ης Δεκέμβρη

«Μονάδες του 2ου Συντάγματος των Ανατολικών συνοικιών παίρνουν από πολύ πρωί θέσεις γύρω από τα Αστυνομικά Τμήματα (...) Στο μεταξύ ο λαϊκός χείμαρρος συνεχίζει την πορεία του. Λίγο πριν την Ομόνοια δέχεται επίθεση από το ξενοδοχείο Μητρόπολη και τα Κρατικά Λαχεία. Αυτή τη φορά όμως δεν πρόκειται γι' ασκήσεις σκοποβολής απάνω στους άοπλους. Ο λαός απαντάει αμέσως με τα ίδια μέσα (...) τι κι αν σφυρίζουν οι σφαίρες, τι κι αν πέφτουνε κορμιά. Αυτή τη φορά ο λογαριασμός δεν πρέπει να μείνει ανεξόφλητος».

«Στις 6 του Δεκέμβρη, ανήμερα του Αγίου Νικολάου οι συνοικίες μας παρουσιάζουν όψη πολεμικού στρατοπέδου (...) στις 12.30 τρία τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας με την προστασία δέκα τανκς Σέρμαν και πολλών θωρακισμένων αυτοκινήτων κινούνται προς Ζωγράφου, Κουπόνια, Λόφο Αράπη. Το μέτωπο αυτό κρατούσαν μικρά τμήματα του 4ου τάγματος του ΕΛΑΣ. Παρά την τρομακτική υπεροχή του εχθρού πολεμάνε με λύσσα και ηρωισμό που ξεπερνά κάθε όριο (...) έτσι δημιουργήθηκε το μέτωπο της Καισαριανής. Από εκείνη τη μέρα η Καισαριανή ζούσε σ' έναν κατακλυσμό φωτιάς και σίδερου. Από κείνη τη μέρα και επί 25 ακόμα μέρες ο λαός της και ο ΕΛΑΣ κράτησαν με τα νύχια τους, κυριολεκτικά, τις επιθέσεις μιας ολόκληρης ταξιαρχίας εξοπλισμένης μέχρι τα δόντια και ενισχυμένης με χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες».

Κάπου στα οδοφράγματα

«Οι Σκόμπιδες υπερτερούσαν συντριπτικά, σε αριθμό και οπλισμό. Οι δυνάμεις τους ήταν τέλεια οργανωμένες και οι ενισχύσεις έφταναν συνεχώς. Με τι μέσα τους αντιμετώπισε ο ΕΛΑΣ; Το 2ο Σύνταγμα των Ανατολικών Συνοικιών διέθετε 500 ντουφέκια, 80 αυτόματα και 12 πολυβόλα. Μ' αυτά τα ασήμαντα μέσα, που σε δύναμη πυρός αντιστοιχούσαν σε δύο εχθρικούς Λόχους, αντιμετώπισε την Ορεινή Ταξιαρχία, με δύναμη 3.000 άντρες, δύο Τάγματα αραπάδων, ένα Τάγμα Εγγλέζων, περίπου 100 τανκς, μερικές δεκάδες πυροβόλα και ανάλογο αριθμό αεροπλάνων. Και κράτησε 26 ολόκληρες μέρες. Πού οφείλεται αυτό το θαύμα; Οφείλεται στην υποστήριξη και την αυτοθυσία ολόκληρου του λαού των συνοικιών μας και στην άφταστη παλικαριά και τέχνη του Λαϊκού Στρατού (...) το Δεκέμβρη ανατράπηκε κάθε στρατηγικός υπολογισμός και κάθε πολεμικός νόμος».

Ο Ριζοσπάστης στις 8 Δεκέμβρη 1944

(...) Η Λαϊκή Επιτροπή Ηλιουπόλεως μοίρασε στους κατοίκους της συνοικίας: 1.500 οκάδες δημητριακά, 400 οκάδες λάδι, 3.000 οκάδες λαχανικά, 1.000 κούτες τσιγάρα, 700 κουτιά σπίρτα, 1.000 οκάδες κρασί προς 50 δρχ. την οκά. Μοίρασε με 60 δρχ. την οκά όλα τα αποθέματα των μπακάλικων και διάθεσε για τα νοσοκομεία 1.500 αυγά.

Οι αριθμοί αυτοί μιλάνε εύγλωττα, αλλά δεν τα λένε όλα. Δεν λένε π.χ. πως οργανώθηκαν συνεργεία που με δικά τους μέσα περιόδεψαν τα χωριά της Αττικής και αγόρασαν το λάδι και τα λαχανικά. Δεν λένε ότι όλα τα τρόφιμα μοιράστηκαν σ' όλο το λαό χωρίς διάκριση πολιτικών φρονημάτων και χωρίς να σημειωθεί η παραμικρή ανωμαλία. Δεν μιλάνε για τα ξενύχτια και την πείνα των μελών της Λαϊκής Επιτροπής.

Στο Κατσιπόδι, η Λαϊκή Επιτροπή οργάνωσε συσσίτιο δυο φορές τη βδομάδα για δύο χιλιάδες παιδάκια, συντήρησε εκατοντάδες άπορες οικογένειες, έστειλε ειδικά συνεργεία που περνούσαν από τη γραμμή του μετώπου και, με κίνδυνο της ζωής τους, μετέφεραν χιλιάδες οκάδες λαχανικά και άλλα τρόφιμα που μοιράστηκαν στο λαό. Βρήκε κατάλυμα και οργάνωσε συσσίτιο για 400 Καισαριανιώτες που κατέφυγαν στο Κατσιπόδι όταν το πυροβολικό και τα αεροπλάνα του Σκόμπι ισοπέδωναν την Καισαριανή.

Το εξώφυλο της μπροσούρας που κυκλοφόρησε ο τομέας διαφώτισης της ΚΟ Πειραιά τον Δεκέμβρη του 45

Η μαύρη αγορά είχε εξαφανιστεί από τις συνοικίες μας σ' όλο το Δεκέμβρη, ενώ στο αμαρτωλό Κολωνάκι το λάδι είχε φτάσει μια λίρα η οκά».

«Απολογισμός του έργου του 6ου κλιμακίου της Παναθηναϊκής Λαϊκής Επιτροπής, του κλιμακίου της Ανατολικής Αθήνας:

Το κλιμάκιο μοίρασε εν όλω μέσα στο Δεκέμβρη:

2.900.000 μερίδες ψωμί από 50 δράμια η κάθε μερίδα. 31.000 κουτιά γάλα. 250 οκάδες γάλα σκόνη. 11.500 οκάδες μακαρόνια που επιτάχθηκαν στις αποθήκες του ΔΕΣ (εργοστάσια ΕΒΣΚ). 6.000 μερίδες μπακαλιάρο. 17.200 μερίδες κρέας που αγοράστηκε από κτηνοτρόφους της Αττικής. 500 οκάδες σταφίδα. 14.000 οκάδες όσπρια. Ζάχαρη 600 οκάδες. σαπούνι 350 οκάδες. Σπίρτα 148.000 από επίταξη Μονοπωλίου Παγκρατίου. Πετρέλαιο 100 δοχεία. Λάδι 1.500 οκάδες. Ξύλα 190.000 οκάδες. Κάρβουνα 12.000. Αλάτι 2,5 τόνοι. Τσιγάρα 10.000 κούτες. Κονιάκ 150 οκάδες από επίταξη. Λαχανικά 16.000 οκάδες από κήπους Κολωνού Σφαγείων. Σούπες 6.500 κουτιά. Φάρμακα που διατέθηκαν στα νοσοκομεία: 2.500 πάκα γάζες. 4.000 ασπιρίνες. 3.000 επίδεσμοι. 8 κιλά βάμμα ιωδίου και ένας μεγάλος αριθμός από σπεσιαλιτέ και ενέσεις».

«Φροντίζοντας όμως τους τραυματίες ο λαός ούτε για μια στιγμή δεν ξεχνούσε τις ανάγκες του μετώπου. Τα τανκς απειλούν συνεχώς να διασπάσουν τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Αντιαρματικά δεν υπάρχουν. Υπάρχουν όμως λιθάρια για οδοφράγματα και μπουκάλες για εμπρηστικές βόμβες. Χιλιάδες πεινασμένου λαού έβγαλαν τα νύχια τους στήνοντας οδοφράγματα. Από τον Υμηττό μονάχα κινητοποιήθηκαν διακόσιοι σ' ένα βράδυ για να φτιάξουν οδοφράγματα. Και δούλεψαν μέχρι τα ξημερώματα. Πολλές φορές το χωνί έριχνε το σύνθημα για οδοφράγματα την ώρα της διανομής των τροφίμων. Η ουρά διαλυότανε αμέσως κι όλοι τρέχανε να φράξουν το δρόμο στον Σκόμπι. Πόσοι απ' αυτό το πλήθος δεν βρήκανε το θάνατο την ώρα που δουλεύανε στο οδόφραγμα!»

Η επανέκδοση της μαρτυρίας για τον Δεκέμβρη στις ανατολικές συνοικίες

Ο καθημερινός "Ριζοσπάστης" που τυπωνότανε σε 10.000 φύλλα στα τυπογραφεία της Αχτίδας, γινόταν ανάρπαστος. Οταν απομονώθηκαν οι Ανατολικές Συνοικίες η ύλη δινότανε από τη Σύνταξη του "Ριζοσπάστη" με μυστικό πολεμικό τηλέφωνο του ΕΛΑΣ τα μεσάνυχτα. Δεκάδες εθελοντές τυπογράφοι, χαρτοθέτες και εργάτες δούλευαν εθελοντικά και ξενυχτούσαν για να τυπώσουν την αγαπημένη εφημερίδα του λαού. Ο "Ριζοσπάστης" μαζί με χιλιάδες προκηρύξεις και άλλα έντυπα φτάναν καθημερινά στην πρώτη γραμμή. Πόσες φορές δεν κοκκίνισε από το αίμα του λαϊκού αγωνιστή».

Στις 5 του Δεκέμβρη, ο Πειραιάς καταλαμβάνεται από το 6ο Σύνταγμα Πειραιά του ΕΛΑΣ, αφού εξουδετερώθηκε μια αντίσταση στα αστυνομικά τμήματα. Οι προδότες του λαού κατέφυγαν στο μέγαρο του Βάτη και στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

«Από τα Ταμπούρια ξεκινάει μια φάλαγγα πολιτών με ξύλα και πέτρες, τσεκούρια και μπαλτάδες. Ξεκινούν κάπου 300 άνθρωποι. Στην Αγ. Σοφία γίνουνται τόσοι πολλοί που είναι πλημμυρισμένοι οι δρόμοι. Στη Ρετσίνα ενώνονται με άλλες φάλαγγες λαού. Το θέαμα είναι πραγματικά επιβλητικό. Μπροστά τα χωνιά και πίσω ένας αποφασισμένος λαός (...) οι Αγγλοι από την Τηλεφωνική πυροβολούν. Πέφτει κι όλας ένας νεκρός στην οδό Μακράς Στοάς. Αλλος νεκρός στο Δημοτικό Θέατρο. Καμιά όμως δύναμη δεν μπορεί να σταματήσει το ξεχειλισμένο ποτάμι (...) τους κλείνει στο Μέγαρό τους (του Βάτη), τους ζώνει απ' όλες τις μεριές.

(...) Στις συνοικίες άρχισε ένας πρωτοφανής οργασμός. Μέσα σε 6 ώρες ο λαός του Πειραιά έστησε δύο χιλιάδες οδοφράγματα (...) την άλλη μέρα άρχισε ο βομβαρδισμός του Πειραιά με όλμους, αεροπλάνα και το πυροβολικό των πολεμικών (πλοίων).

(...) Στον Πειραιά δόθηκαν τρεις μεγάλες μάχες. Η μάχη του Κέντρου που βάστηξε από τις 6 μέχρι τις 17 Δεκέμβρη. Η μάχη του Μοσχάτου από τις 13 Δεκέμβρη μέχρι τις 3 του Γενάρη. Και η μάχη της Δραπετσώνας που βάσταξε από τις 20 του Δεκέμβρη μέχρι τις 5 του Γενάρη. Ο ΕΛΑΣ διάθεσε σ' αυτές τις μάχες 4.000 άνδρες του 6ου Συντάγματος του Πειραιά και 1.400 άνδρες της 13ης Μεραρχίας ανταρτών. Οι Αγγλοι διάθεσαν 50 τανκς, 100 όλμους, 5-10 αεροπλάνα κάθε μέρα. Το πυροβολικό των πολεμικών, ιδιαίτερα του Κ40 και πολυάριθμα στρατεύματα.

Σε ημερολόγιο που κρατήθηκε εκείνες τις μέρες διαβάζουμε:

- 6-12-44 Το πολεμικό πλοίο Κ40 έβαλε αδιάκοπα όλη τη μέρα με ταχυβόλα και όλμους στους δρόμους του Πειραιά.

11-12-44 Η Καλλίπολη δέχτηκε άγριο βομβαρδισμό με όλα τα μέσα. Μέχρι τις 3 η ώρα στο Ζάννειο προσκομίστηκαν 100 νεκροί και τραυματίες.

13-12-44 Τέσσερις τραυματιοφορείς με φορείο και σημαίες του Ερυθρού Σταυρού πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν μπροστά στον Ευαγγελισμό (Γεωργίου Α και Κουντουριώτου).

14-12-44 Σήμερα χτυπήθηκαν οι εκκλησίες Αγ. Λευτέρης, Καμίνια, Αγ. Γεώργιος Κοκκινιάς, Προφήτης Ηλίας που σχεδόν καταστράφηκε.

21-12-44 Στο υπόγειο Βιθυνίας 61 που είχαν μαζευτεί 50 περίπου άνθρωποι για να προφυλαχτούν σκοτώθηκαν από βόμβα των Αγγλων αεροπόρων.

23-12-44 Σήμερα στο Κουτσουκάρι αεροπλάνα πυροβόλησαν από ύψος 40 μέτρων ένα κοπάδι πρόβατα.

(...) Τόσο πολυαίμαχτος και καταστροφικός αγώνας ποτέ δεν ματάγινε στον Πειραιά (...) σκόρπισαν πάνω στα κεφάλια μας, πάνω στα καταφύγια και πάνω στις παράγκες των συνοικιών μας τη φωτιά και τον όλεθρο (...) ο θάνατος βρήκε ανθρώπους που μόλις βγαίναν απ' το φούρνο κρατώντας τα 50 δράμια ψωμί. Ο θάνατος κατακεραύνωσε παιδιά που ξεμύτισαν μια στιγμή απ' το καταφύγιο να κάνουν το νερό τους».

«Τη νύχτα της 5 του Γενάρη οι μαχητές του ΕΛΑΣ και πολύς λαός του Πειραιά αποχώρησαν από την πόλη (...) Ετσι ο ΕΛΑΣ χωρίς να νικηθεί, με το κεφάλι ψηλά και το τραγούδι στο στόμα τράβηξε για τη Θεσσαλία. Ξανά στην Ελεύθερη Ελλάδα...».