20 προς 21 Αυγούστου του 1948. Μονόπυλο, κοντά στο σύνορο, στην άκρη της Αλεβίτσας. Μεθυσμένοι από τις νίκες τους οι επιτελείς του κυβερνητικού στρατού διαλαλούν πως έχουν σφραγίσει τη μοναδική οδό διαφυγής των «κατσαπλιάδων», που έχουν στριμωχτεί στα υψώματα του Γράμμου.

Καλοκαίρι. Αλλά εκεί πάνω στα βουνά η νύχτα είναι σύμμαχος. Ενας, δύο, τρεις,... δέκα,... εκατό,... χίλιοι,... εννιάμισι χιλιάδες! Τόσοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας πέρασαν εκείνο το βράδυ τον αυχένα, ανάμεσα στις σκοπιές του στρατού με τις αμερικάνικες στολές, του στρατού του πάνοπλου, που όμως για δυο χρόνια γνώριζε τη μία ήττα μετά την άλλη. Ενός στρατού που ξεκίνησε στην αρχή του καλοκαιριού να εφαρμόσει το σχέδιο «Κορωνίς», που πρόβλεπε ότι σε 28 μέρες θα είχαν εξαφανίσει τους «συμμορίτες». Εβδομήντα μέρες κράτησε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως η μάχη του Γράμμου. Σε κάθε έναν μαχητή του ΔΣΕ αντιστοιχούσαν 10 φαντάροι του κυβερνητικού στρατού. 1 προς 50 ήταν η αντιστοιχία στον οπλισμό. Ελιωσαν ως και τα βράχια.

***

Απερίγραπτες μάχες ώσπου να γίνει ό,τι έγινε εκείνο το βράδυ. Χιλιόμετρα πορείας μέσα στη νύχτα. Χιλιόμετρα ατέλειωτα. Απ' τις πλαγιές του Σμόλικα, απ' το Βόιο, απ' το Γράμμο, γενική ανασύνταξη δυνάμεων και χιλιόμετρα πορείας για να βρεθεί το πρωί ο κυβερνητικός στρατός και πάλι με την πλάτη στον τοίχο. Για να περάσουν μέσα σε μια νύχτα 9.500 μαχητές από το Γράμμο στο Βίτσι. Κι εκεί που όλα έδειχναν να τελειώνουν... άρχισαν να πέφτουν τα κεφάλια των στρατηγών του κυβερνητικού στρατού καθώς οι Αμερικάνοι απειλούσαν ως και με αποχώρηση των δυνάμεών τους μετά το φιάσκο.

***

Πρέπει νά 'ταν όμορφο κείνο το πρωινό στις πλαγιές στο Βίτσι. Μια ανάσα μες στη φωτιά του πιο σκληρού πολέμου. Του Εμφυλίου. Μια ανάσα στον καθαρό αέρα. Δίχως βόμβες ναπάλμ να καίνε τα πάντα γύρω.

Λίγες οι μαρτυρίες. Λιγοστοί, πια, 52 χρόνια μετά, οι επιζώντες. Οι περισσότεροι να ζουν ακόμα τη χαρά που έδωσε σε κάθε ελεύθερη σκέψη, σε κάθε ανυπότακτο, σε κάθε μαχητή, εκείνο το στρατήγημα-κατόρθωμα. Ο μεγάλος ελιγμός.

***

Πενήντα δύο χρόνια μετά ακόμα ψάχνουμε. Τα μονοπάτια ένα ένα. Να βρούμε τα βήματα. Να καταγράψουμε τα ίχνη. Λιγοστά. Μόνο η σιωπή μαρτυρά ακόμα. Λες κι εκείνη η νύχτα να σφράγισε τα πάντα. Ενα χρόνο μετά, πάλι Αύγουστο, το '49, δόθηκε το τέλος. Ανιση μάχη. Η πολεμική υπεροπλία σφράγισε το στρατιωτικό αποτέλεσμα. Ομως ακόμα και τότε ένας ελιγμός σφράγισε την πολιτική εξέλιξη. Η διαφυγή απ' τους Χιονάδες. Χιλιάδες μαχητές διασώθηκαν. Βρήκαν φιλόξενη γη στις σοσιαλιστικές χώρες. Μεγαλούργησαν κι εκεί. Γύρισαν πίσω, πάντα αντρειωμένοι.

Χάθηκαν πολλοί. Σ' αυτούς, ίσως, να πρέπει να αφιερώσουμε τούτο το «κομπιασμένο» γραπτό. Στα ίχνη τους που υπάρχουν ακόμα στο Χάρο της Κοτύλης. Στο πέρασμα του 2.520. Στα Πατώματα, στην Πέτρα Μούκα, στο Γενικό Αρχηγείο. Αυτό ήταν τούτη τη φορά το δρομολόγιο. Σ' ένα βουνό σφραγισμένο 52 ολόκληρα χρόνια, που ορισμένοι εσχάτως σκέφτονται να αξιοποιήσουν «οικολογικώς», να σβήσουν, δηλαδή, όπως στην Πρέσπα, κι αυτά τα τελευταία αχνά ίχνη. Ενας ακόμα λόγος, λοιπόν, που αποκτούν ξεχωριστή σημασία αυτά τα ιδιότυπα ιστορικά «σεμινάρια» που γίνονται αδιαλείπτως από το 1996 και μετά εκεί στο ίδιο το πεδίο. Από τότε που το Κόμμα έδωσε κατεύθυνση να σηματοδοτηθούν ένας προς έναν όλοι οι ιστορικοί τόποι όπου διαδραματίστηκε η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ.

***

Εκεί, λοιπόν. Πόσες φορές πήγαμε και ξαναπήγαμε... Πόσες φορές θα χρειαστεί να πάμε και να ξαναπάμε... Και μάλιστα όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Οσο το δυνατόν πιο έγκαιρα. Ο χρόνος κυλά ήδη ανάποδα. Σβήνει και τα τελευταία ίχνη. Το χειρότερο, χαλά όποιον ζωντανό επέζησε ως τώρα για να μαρτυρήσει. Οταν πρωτοφτάσαμε, το '96 στις Πόρτες στο Βίτσι, νομίζαμε πως κοιτώντας από κει ένα γύρω την περιοχή μπορούσαμε να καταλάβουμε τι περίπου έγινε. Ξεχωρίζουν μία μία οι κορφές, αναγνωρίζεται σχετικά εύκολα ο τόπος.

Από τότε κάθε νέα επίσκεψη, όλο και πιο κοντά σε μια κορφή, σ' έναν αυχένα, σε μια ρεματιά, μεγαλώνει την αίσθηση της άγνοιας. Οσο τρέχεις τα χιλιόμετρα φαίνεται μικρός ο τόπος. Οσο περπατάς τόσο πιο δύσκολο κατανοείς ό,τι ήταν το εγχείρημα. Κι όμως. εδώ σ' αυτά τα βουνά εγκαθιδρύθηκε η Ελεύθερη Ελλάδα. Οσο μικρός κι αν νιώθεις, εσύ ο επίγονος, είσαι υποχρεωμένος να πάρεις στον ώμο σου το βάρος. Για την ιστορία είναι μάλλον αδιάφορη η προσωπική σου αντοχή. Το σίγουρο είναι πως κάποιοι θα την περπατήσουν τη στράτα που χαράχτηκε. Εσύ επιλέγεις: Να συμμετάσχεις στο πέρασμα, συνειδητά, ως Ανθρωπος-αυταξία που δικαιώνει τον τίτλο και χρεώνεται ό,τι γεννά η αγωνία για όσα δεν έχουν γίνει ακόμα. `Η, να σε περάσουν από κει εκδρομέα-μέλος ενός κάποιου ομίλου φίλων του... λαγού. Για όσους συμμετείχαν σ' αυτό το ταξίδι περίπου αυτονόητη η επιλογή.

Ξανά εκεί - εδώ, λοιπόν.

Αφήνουμε πίσω την Πέτρα Μούκα σε μια απ' τις λιγοστές στιγμές που η ομίχλη την άφησε να φανεί σ' όλο της το μεγαλείο. Ενα από τα πλέον στρατηγικά σημεία της περιοχής

Ανω Αρένες. Επιστροφή μέσα από ένα δάσος οξιάς. Η ομίχλη μόνιμος σύντροφος. Η πυκνή βλάστηση σκεπάζει - ευτυχώς - τα πάντα. Βρισκόμαστε στην καρδιά του Γενικού Αρχηγείου

Στο Γενικό Αρχηγείο. Οι πέτρες αφήνουν να φανεί ακόμα και σήμερα το σχήμα ενός αμπριού, στο οποίο οι μαρτυρίες που διαθέτουμε τοποθετούν την αίθουσα χαρτών

Στο μικρό αυχένα βορειοανατολικά του «πύργου» της Κοτύλης, η γραμμή των ορυγμάτων και των αμπριών είναι ορατή και σήμερα. Η γη είναι ακόμα σπαρμένη με τόνους μέταλλο

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ

Πατώματα. Πορεία ανάμεσα στο ναρκοπέδιο. Εδώ με τη Γενική Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα. Ως πριν από λίγο καιρό τα κόκαλα των μαχητών του ΔΣΕ παρέμεναν εδώ άθαφτα. Σ' όλο το έδαφος υπάρχουν ακόμα διάσπαρτα εκατοντάδες κομμάτια στρατιωτικού υλικού

Στο υψομετρικό του «πύργου» της Κοτύλης. Το σημείο προσφέρεται για γενική εποπτεία των υψωμάτων που βρίσκονται ανατολικά και νότια του Γράμμου, του οποίου εδώ διακρίνεται η νοτιοανατολική πλευρά. Με τη βοήθεια χαρτών και ντοκουμέντων της εποχής είχαμε εδώ μια καλή ανάλυση της στρατιωτικής κατάστασης των 70 ημερών της μάχης του Γράμμου

Το πέρασμα προς τα 2.520 με πεζοπορία που άρχισε λίγο έξω από τη Γράμμουστα. Εδώ η ομάδα κάνει την πρώτη στάση περίπου στα 2.300. Στο βάθος οι κορφές του Γράμμου είναι χαμένες στην αντάρα. Ενα τέταρτο αργότερα βρέχει «καρέκλες». Είναι τελευταίες μέρες του Ιούλη κι όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία ο Γράμμος κρατά ακόμα χιόνια! Τελικά στο υψομετρικό κατορθώνουν να φτάσουν υπό βροχή οι Δ. Γόντικας, Θ. Κωνσταντινίδης, Κ. Σταμπολίδης, ο Γ. Χαβατζάς σε ρόλο εικονολήπτη και τρεις από τους συνοροφύλακες που συνοδεύουν την ομάδα

Οχτώ φορές μεγαλύτερη ποσότητα σκουπιδιών από αυτήν για την οποία είχε υπολογιστεί, δέχεται σήμερα ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) στα Ανω Λιόσια, αφού η κυβέρνηση αρνείται να προχωρήσει στη χωροθέτηση των άλλων δύο ΧΥΤΑ στη Βόρεια και την Ανατολική Αττική, που κρίνονται απαραίτητοι για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων στην περιοχή. Το χειρότερο είναι πως αν συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση και με μόνο το Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης (ΕΜΑΚ) Ανω Λιοσίων σε λειτουργία, η χωρητικότητα του ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής (μαζί με το δεύτερο τμήμα του, που θα δημοπρατηθεί φέτος το Φθινόπωρο), οριακά επαρκεί, μέχρι το Σεπτέμβρη του 2004...

Ο σχεδιασμός του ΕΣΔΚΝΑ προβλέπει τη δημιουργία τριών Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) - μία στη Δυτική Αττική, μία στη Βόρεια και Βορειανατολική Αττική και μία στη Νότια και Νοτιανατολική Αττική - που περιλαμβάνουν την ίδρυση και λειτουργία ΧΥΤΑ και ΕΜΑΚ. Με βάση το συγκεκριμένο σχεδιασμό, η κάθε ΟΕΔΑ έχει υπολογιστεί να δέχεται συγκεκριμένο αριθμό απορριμμάτων. Σε διαφορετική περίπτωση, μικραίνει και ο χρόνος ζωής τους και αναδεικνύεται και πάλι η ανάγκη δημιουργίας νέων ΧΥΤΑ.

Σήμερα λειτουργεί μόνο ο ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής, το δε ΕΜΑΚ αναμένεται να λειτουργήσει από τις αρχές του 2001. Δηλαδή οδεύει προς ολοκλήρωση η ΟΕΔΑ Δυτικής Αττικής, που βρίσκεται στα όρια του Δήμου Ανω Λιοσίων σε συνέχεια του παλιού χώρου διάθεσης των σκουπιδιών.

Την ίδια ώρα δε διαφαίνεται στον ορίζοντα λύση, αφού η κυβέρνηση συζητά μόνο τη χωροθέτηση ΟΕΔΑ στην Ανατολική Αττική - η οποία θα δέχεται αποκλειστικά τα σκουπίδια της περιοχής της - αχρηστεύοντας έτσι τον ενιαίο σχεδιασμό που κάνει λόγο για τρεις και όχι δύο ΟΕΔΑ. Οι εξελίξεις αυτές, σε συνδυασμό, με τον αποκλεισμό της Ριτσώνας - η τρίτη θέση που έχει υποδειχτεί από τον ΕΣΔΚΝΑ να δημιουργηθεί ΟΕΔΑ - έχουν ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΕΣΔΚΝΑ, να παραμείνει εκτός «χωροταξικού σχεδιασμού» μια ετήσια ποσότητα 1.090.000 τόνων οικιακών απορριμμάτων.

«Αν εκτιμήσουμε ότι η τάση περαιτέρω αύξησης των απορριμμάτων θα αντισταθμιστεί από τα προγράμματα μείωσης των απορριμμάτων επαναχρησιμοποίησης και διαλογής στην πηγή συγκεκριμένων υλικών, μπορούμε να θεωρήσουμε διαχρονικά σταθερή μια ετήσια ποσότητα 1.000.000 τόνων οικιακών και προσομοιαζόντων με αυτά απορριμμάτων που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση», σημείωνε χαρακτηριστικά στην εισήγηση που παρουσίασε ο πρόεδρος του ΕΣΔΚΝΑ στη συνεδρίαση της ΤΕΔΚΝΑ για το ζήτημα της χωροθέτησης εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων. Και συνέχιζε: «Αυτό οδηγεί στην ανάγκη για κατασκευή δύο ακόμη ΟΕΔΑ, ετήσιας δυναμικότητας, η κάθε μία, 500.000 τόνους, ή 1.670 τόνους την ημέρα, ή 140 τόνους την ώρα, για 12ωρη λειτουργία».

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος, αξίζει να κάνουμε μια αναφορά στους τόνους απορριμμάτων, που παράγονται στην Αττική και στο σημερινό τρόπο διαχείρισής τους. Σύμφωνα με στοιχεία του 1999, στην Αττική παράγονται 1.775.000 τόνοι αστικά στερεά απόβλητα, εκ των οποίων το 95%, δηλαδή 1.685.000 τόνοι οδηγούνται στον ΧΥΤΑ Ανω Λιοσίων. Οι υπόλοιποι 88.750 τόνοι απορρίπτονται στις ανεξέλεγκτες χωματερές της Αττικής, κύρια στην περιοχή της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής.

Από τους 1.685.000 τόνους απορριμμάτων, που οδηγήθηκαν στον ΧΥΤΑ Ανω Λιοσίων, οι 1.248.000 ήταν οικιακά απορρίμματα, οι 240.000 εμπορικά, δημοτικά, οι 85.000 ιδιωτικά (εμπορικά, βιοτεχνικά, βιοχημικά), οι 96.000 ογκώδη δημοτικά και οι 16.000 απορρίμματα κήπων, δεντροστοιχιών και πάρκων.

Τη θέση της, να προχωρήσει άμεσα ο ενιαίος σχεδιασμός διαχείρισης των απορριμμάτων του Λεκανοπεδίου, έτσι όπως προβλέπεται από τις επανειλημμένες προτάσεις της Αυτοδιοίκησης, επανέλαβε και η Τοπική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΤΕΔΚΝΑ), σε πρόσφατη σύσκεψή της για το ζήτημα, με αφορμή και την «εμπλοκή» που προέκυψε στη χωροθέτηση ΧΥΤΑ στην Ανατολική Αττική.

Η ΤΕΔΚΝΑ, η Ενωση που εκπροσωπεί τους δήμους του Λεκανοπεδίου, επισημαίνει στην απόφαση που έλαβε στη σύσκεψή της: «Δεν αποθαρρύνουμε πρωτοβουλίες ομάδων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να σχεδιαστούν επιπλέον συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις της περιβαλλοντικές καταλληλότητας, της επιστημονικής αρτιότητας, της οικονομικής τους βιωσιμότητας και δεν έρχονται σε αντίθεση με τον κεντρικό σχεδιασμό». Σε κάθε περίπτωση όμως - υπογραμμίζει η ΤΕΔΚΝΑ - υπεύθυνος φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του όλου συστήματος διαχείρισης των απορριμμάτων είναι ο ΕΣΔΚΝΑ και τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης.

Στην ίδια απόφαση η ΤΕΔΚΝΑ επαναλαμβάνει την πάγια θέση της να κλείσουν άμεσα όλες οι ανεξέλεγκτες χωματερές που λειτουργούν στο Λεκανοπέδιο και να αποκατασταθούν. Στην κατεύθυνση αυτή, η ΤΕΔΚΝΑ αναλαμβάνει, σε συνεργασία με τον ΕΣΔΚΝΑ, την υποχρέωση να εξασφαλίσει την εναπόθεση των απορριμμάτων των ΟΤΑ που χρησιμοποιούσαν τις ανεξέλεγκτες χωματερές στον υπάρχοντα ΧΥΤΑ, μέχρι να ολοκληρωθούν τα έργα των νέων εγκαταστάσεων.

Στις αρχές Αυγούστου ο ΕΣΔΚΝΑ επανέφερε προς την κυβέρνηση τους κινδύνους που εγκυμονεί η καθυστέρηση στη χωροθέτηση των δύο ακόμα Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) που προβλέπει ο ενιαίος σχεδιασμός. Κίνδυνοι που χρόνο το χρόνο καθίστανται μη αναστρέψιμη πραγματικότητα. Ηδη η κυβέρνηση έχει αλλοιώσει τον ενιαίο σχεδιασμό του ΕΣΔΚΝΑ, εξαιρώντας από αυτόν τη χωροθέτηση τρίτης ΟΕΔΑ στη Βορειανατολική Αττική. Την ίδια ώρα η χωροθέτηση της ΟΕΔΑ στην Ανατολική Αττική δεν προχωρά, αφού η μεν αρμόδια Νομαρχία δεν έχει υποδείξει ακόμη το χώρο που αυτή θα δημιουργηθεί, το δε αρμόδιο υπουργείο αρνείται να αναλάβει την ευθύνη και να προχωρήσει στη χωροθέτησή της.

Οι λόγοι που εξηγούν μια τέτοια στάση είναι καθαρά πολιτικοί. Η κυβέρνηση αρνείται να αναλάβει το πολιτικό κόστος και να προχωρήσει στη χωροθέτηση χώρου για την κατασκευή ΟΕΔΑ, μιας και ήδη από το 1993, οπότε και ξεκινά η σχετική διαδικασία, σημειώνονται αντιδράσεις από τους κατοίκους της περιοχής. Παράλληλα, ευελπιστεί - κάτι που ήδη δρομολογείται - στην ανατροπή του σχεδιασμού του ΕΣΔΚΝΑ και την προώθηση αντίθετα άλλων επιλογών για τη διαχείριση των σκουπιδιών. Δεν είναι άγνωστο το ενδιαφέρον πολυεθνικών εταιριών για την προώθηση της μεθόδου της καύσης ή της πυρόλυσης των απορριμμάτων, μέθοδοι που σιγά - σιγά εγκαταλείπονται στις ευρωπαϊκές χώρες. Οπως δεν είναι άγνωστο το «φλερτ» εταιριών με δήμους, στους οποίους προτείνουν να αναλάβουν οι ίδιες τη διαχείριση των απορριμμάτων τους. Κάτι τέτοιο, πέρα από το γεγονός ότι διασπά τον οποιοδήποτε ενιαίο σχεδιασμό, αποβαίνει και σε βάρος των δημοτών, οι οποίο θα κληθούν, μέσα από αυξημένα ανταποδοτικά τέλη, να πληρώσουν το κόστος μιας τέτοιας συνεργασίας.

Φαίνεται, λοιπόν, πως η συνεχής υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας που προκαλεί η ανερμάτιστη πολιτική την οποία ακολουθεί το ΥΠΕΧΩΔΕ στην υπόθεση, είναι «φτηνότερη» από το πολιτικό κόστος εφαρμογής ενός ενιαίου σχεδιασμού διαχείρισης των σκουπιδιών. Αλλωστε, η κυβέρνηση έχει φροντίσει ήδη να εξασφαλίσει το άλλοθι για τη διαιώνιση του χρόνιου αυτού προβλήματος, με τη μετάθεση ευθυνών στην Αυτοδιοίκηση. Πρόσφατα, μάλιστα, ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Κ. Λαλιώτης, επιτέθηκε εναντίον της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής, η οποία δεν ανταποκρίθηκε στην προθεσμία που της είχε θέσει το υπουργείο - μέχρι τις 31 Ιούλη - ώστε να υποδείξει χώρο για την κατασκευή ΕΜΑΚ και ΧΥΤΑ. Από την πλευρά της η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής υποστηρίζει πως οι τρεις χώροι που υπέδειξε το Περιφερειακό Συμβούλιο και ανάμεσα στους οποίους πρέπει να επιλέξει, είναι προβληματικοί. Ο ένας (Αυλώνα) βρίσκεται εντός του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας, ο δεύτερος (Λαυρεωτική) στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου και ο τρίτος (Γραμματικό ) πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Ραμνούντας και στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις που θα γίνουν στο Μαραθώνα.

Σήμερα, 16 χρόνια μετά το πρώτο πόρισμα ειδικής επιτροπής για τον εντοπισμό νέων χώρων διάθεσης απορριμμάτων, δε μιλάμε απλά για στασιμότητα και απραξία, αλλά για αρνητικές εξελίξεις. Τη χαριστική βολή, που τινάζει στον αέρα τον ενιαίο σχεδιασμό για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική, έδωσε η υπ' αριθμόν 15043/4921/16-5-97 απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ για την προέγκριση χωροθέτησης ΟΕΔΑ στα διοικητικά όρια της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Η απόφαση αυτή αντί να επιλέγει δύο θέσεις, μια για κάθε ΟΕΔΑ, προεπιλέγει τρεις θέσεις (Αυλώνα, Γραμματικό, Λαυρεωτική) από τις οποίες θα επιλεγεί μία, για να υποδέχεται τα απορρίμματα μόνο της Ανατολικής Αττικής. Να σημειωθεί ότι με βάση το σχεδιασμό του ΕΣΔΚΝΑ απαιτούνται άλλες δύο ΟΕΔΑ δυναμικότητας η κάθε μία 400.000 τόνων το έτος. Ενώ με βάση την επιλογή του ΥΠΕΧΩΔΕ η ΟΕΔΑ Ανατολικής Αττικής θα υποδέχεται μόνο 150.000 τόνους το χρόνο.

Πυρκαγιά σε ανεξέλεγκτη χωματερή στην περιοχή Αυλώνα, δίπλα στην εθνική οδό

Αυτή την κατάσταση χαρακτήρισε πρόσφατα «άθλια τριτοκοσμική πραγματικότητα», ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Κ. Λαλιώτης, φροντίζοντας βέβαια να την καταλογίσει στους φορείς της Αυτοδιοίκησης. Και να αποκρύψει έτσι, τις κυβερνητικές και τις δικές του ευθύνες ως αρμόδιος υπουργός, στη συντήρηση αυτών των χωματερών, με την άρνηση επιβολής ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού διαχείρισης των απορριμμάτων, που θα τις καθιστούσε πραγματικά «άχρηστες».

Αποκαλυπτικές των συνεπειών της λειτουργίας των ανεξέλεγκτων χωματερών και των ευθυνών της κυβέρνησης που τις συντηρεί, είναι οι εκθέσεις αυτοψίας, το 1999, σε αυτές του Νομού Αττικής, από την αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Σύμφωνα με αυτές, στους χώρους αυτούς διαπιστώθηκαν:

- Εντονες οσμές από τις εκπομπές βιοαερίου. Καπνοί από αυτοαναφλέξεις. Οικιακά απορρίμματα δίπλα σε μπαταρίες, ελαστικά, ογκώδη αντικείμενα, ακόμη και πτώματα ζώων.

- Ελλειψη δεξαμενής νερού για την αντιμετώπιση πυρκαγιών. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπήρχε περίφραξη ή αυτή ήταν κατεστραμμένη, καθιστώντας το χώρο εύκολα προσβάσιμο.

- Σε ορισμένες χωματερές δε γίνεται επικάλυψη των σκουπιδιών με χώμα ή γίνεται σε πολύ αραιά διαστήματα, όπως ανά δύο μήνες.

- Περιμετρικά των χώρων αυτών διαπιστώθηκαν διάσπαρτα αντικείμενα και πυλώνες υψηλής τάσης της ΔΕΗ.

- Ακόμη πολλές ανεξέλεγκτες χωματερές λειτουργούν μέσα ή δίπλα σε δασική έκταση και πολύ κοντά σε καλλιέργειες, θάμνους, οικισμούς ή και σε θάλασσα.

- Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώθηκαν μεγάλες κλίσεις στα πρανή, εξαιτίας μεγάλου όγκου απορριμμάτων, κάτι που αλλοιώνει τη μορφολογία του εδάφους, αλλά ταυτόχρονα καθίσταται επικίνδυνο για τους εργαζόμενους και το περιβάλλον.

Το συμπέρασμα των εκθέσεων αυτοψίας - που κοινοποιήθηκε και στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ - ήταν, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων το εξής: «Η κατάσταση της χωματερής είναι επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Πρέπει να κλείσει άμεσα και να γίνει αποκατάσταση του χώρου».

Οι αυτοψίες της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ έγιναν στις ανεξέλεγκτες χωματερές που βρίσκονται στις ακόλουθες περιοχές: Στη δασική έκταση «Βρύση Πασά», που εξυπηρετεί τις κοινότητες Νέων Παλατιών, Σκάλας Ωρωπού, Ωρωπού, Συκαμίνου και Μαρκόπουλου Ωρωπού. Στο Δήμο Καλυβίων. Στην κοινότητα Οινόης, στη θέση «Γκουρίστα». Στην κοινότητα Καπανδριτίου. Στο δήμο Λαυρίου. Στο δήμο Αυλώνας. Στην κοινότητα Γραμματικού (η χωματερή έχει κλείσει από το 1996, όμως δεν έχει γίνει αποκατάστασή της). Στο δήμο Ερυθρών, στη θέση «4 γεφύρια» ή «Παντάνασσα. Στο δήμο Μαραθώνα (η χωματερή έχει κλείσει από το 1995, δεν έχει γίνει όμως αποκατάστασή της). Στην κοινότητα Πολυδενδρίου, στη θέση - ρέμα «Παλιό Βάθη». Στην κοινότητα Βαρνάβα. Στο δήμο Μεγάρων, στη θέση «Καμπία» - δημόσια δασική έκταση, που έχει κριθεί αναδασωτέα. Στο δήμο Κερατέας. Στην κοινότητα Κουβαρά. Στην κοινότητα Καλάμου, στη θέση «Λιμνιώνα». Στο δήμο Παιανίας. Στο δήμο Μαρκόπουλου και στο δήμο Κορωπίου:

Μόνο μέχρι το Σεπτέμβρη του 2004 αντέχει ο μοναδικός αυτή τη στιγμή στην Αττική ΧΥΤΑ, στα Ανω Λιόσια

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ΕΣΔΚΝΑ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την τύχη των απορριμμάτων στην Αττική. Μόνο που πλέον τα περιθώρια ολοένα και στενεύουν, με την κυβέρνηση να αρνείται προκλητικά να υλοποιήσει το σχεδιασμό του ΕΣΔΚΝΑ για τη διαχείριση των απορριμμάτων και παράλληλα να διαιωνίζει το απαράδεκτο καθεστώς της λειτουργίας ανεξέλεγκτων χωματερών. Πίσω από αυτή την άρνηση της κυβέρνησης να εφαρμόσει τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό του ΕΣΔΚΝΑ - που υποστηρίζει μόνο στα λόγια - βρίσκεται η βούλησή της ή καλύτερα η πολιτική επιλογή να ικανοποιήσει ιδιωτικά συμφέροντα που έχουν βλέψεις στον προσοδοφόρο χώρο της διαχείρισης των σκουπιδιών. Το «φλερτ» με μεγάλες εταιρίες (ελληνικές και ξένες) που προτιμούν άλλες μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων, όπως για παράδειγμα την καύση, είναι αυτό που έχει «παγώσει» την υλοποίηση του σχεδιασμού του ΕΣΔΚΝΑ.

Κάπως έτσι θα είναι οι δρόμοι της Αθήνας αν δεν προχωρήσει έγκαιρα ο σχεδιασμός για τη διαχείριση των σκουπιδιών Δείχνει όμως είναι δείχνει την κατάσταση απεργία

Την ίδια ώρα και με αποκλειστικά κυβερνητική ευθύνη, η χωροθέτηση άλλων δύο χώρων διάθεσης των απορριμμάτων (εκτός από αυτόν των Ανω Λιοσίων), στη βόρεια και την ανατολική Αττική, που προβλέπει ο σχεδιασμός του ΕΣΔΚΝΑ, όχι μόνο δεν προχωρά, αλλά έχει τιναχτεί στον αέρα. Η κυβέρνηση φαίνεται να περιορίζει την επίλυση του προβλήματος διαχείρισης των απορριμμάτων σε δύο και όχι σε τρεις χώρους, όπως προβλέπει σχεδιασμός. Παράλληλα, αρνείται να επιβάλει ακόμα και αυτόν, τον «πετσοκομμένο» από την ίδια, προγραμματισμό, φοβούμενη το πολιτικό κόστος από τις αντιδράσεις των κατοίκων.

Στο ρεπορτάζ που ακολουθεί επιχειρούμε να καταδείξουμε τη σημερινή κατάσταση στη διαχείριση των απορριμμάτων, τις ευθύνες για τη μη εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού και τα αποτελέσματα από την έλλειψη αυτού.

Ακούς τον Αλβανό, λοιπόν, πεσμένο στα πόδια σου, να σε παρακαλάει. Και εσύ, με την καραμπίνα στο χέρι, πιστό παιδί του συστήματος, άνθρωπος με ευρωπαϊκούς προσανατολισμούς, πρέπει να αποφασίσεις: τον καθαρίζεις, «μια και έξω», όπως ζητάει ή τον τραυματίζεις στα πόδια - για παράδειγμα - στην κοιλιά ή όπου αλλού, τέλος πάντων, που δε θα τον στείλει. Και λες σαν καλός πατριώτης, «όχι, ρε, μπαγάσα δε θα σου κάνω τη χάρη να σε σκοτώσω. Θα σε τραυματίσω, για να σε παραλάβει ο Παπαδόπουλος (ο υπουργός, για να μη γίνουν συγχύσεις) για τα υπόλοιπα. Θέλω να σε βλέπω να σέρνεσαι πνιγμένος στα αίματα και κανένας να μην σου δίνει σημασία. Να σαπίζει το πόδι σου, να παθαίνεις γάγγραινα, να μολύνονται τα κόκαλά σου, να κραυγάζεις, για να μάθεις - και μαζί με σένα και οι υπόλοιποι- να μην κλέβετε τα τσιγάρα των νοικοκυραίων, καθάρματα»!

Και μπαμ η πρώτη σφαίρα στο αριστερό πόδι. Και μπαμ και μια δεύτερη στον ώμο. Και μια τρίτη στο δεξί χέρι (αυτή για να μην ξανακλέψει). Και έτοιμο το πειραματόζωο του πράσινου σοσιαλισμού. Το άτομο που πάνω του θα γράψει, χαραγμένες με ατσάλινο λεπίδι, νέες σελίδες ανθρωπισμού η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Αυτός ο λαθραίος, αυτός ο αγράμματος, αυτός που δε διάβασε Γκαίτε, που δεν άκουσε Μπραμς, που δεν είδε ζωγραφική του Μονέ, αυτός ο άθλιος, που χώθηκε στην Ευρώπη του Μπλερ, του Σημίτη... για να τη μολύνει, θα βρει το τέλος που του ταιριάζει. Θα πέφτουνε τα κομμάτια του άθλιου κορμιού του έξω από τον «Ευαγγελισμό», θα ξεκολλάει από πάνω του το άθλιο δέρμα του έξω από το Κρατικό, θα χάνει τα αυτιά του, τη μύτη του, έξω από το Ιπποκράτειο...

Ολα αυτά τα απρόσεκτα κτήνη που αντί να σκοτωθούν «μια και έξω» -όπως όφειλαν να κάνουν- τραυματίζονται σε εργατικά ατυχήματα και ζητάνε περίθαλψη. Αρρωσταίνουν ο ένας μετά τον άλλον με αρρώστιες βαριές που κοστίζουν. Ζητάνε να αλλάζουνε τα σάπια δόντια τους, να βγάζουνε τις σκωληκοειδίτιδές τους. Ζητάνε πολυτέλειες. Ζητάνε ασπιρίνες για τον πονοκέφαλο, ζητάνε βιταμίνες για να δυναμώσουν, λεξοτανίν για το στρες, (άκου στρες τα ζώα)! Ζητάνε γυναικολόγο για τις έγκυες. Παιδίατρο για τα παιδιά. Θέλουν, οι άθλιοι, να ζουν σαν κανονικοί άνθρωποι ενώ, δεν είναι τέτοιοι!... Εξω οριστικά οι ξένοι από τα νοσοκομεία!

Τώρα ξέρουμε -και ξέρουμε καλά- τι σημαίνει πράσινος -και ευρωπαϊκός- σοσιαλισμός. Τι σημαίνει ελληνική και ευρωπαϊκή κεντροαριστερά. Τι σημαίνει κυνισμός. Τι σημαίνει σιγανοπαπαδιές και κρυπτοφασίστες. Τιμή σας που δεν κρύψατε τίποτα. Που αποκαλυφθήκατε!

Τώρα ξέρουμε τι μας περιμένει. Και ο καθένας ας πράξει σύμφωνα με τη συνείδησή του!

Οι γυναίκες ήταν και είναι φορείς του λαϊκού πολιτισμού - αυτές κυρίως τον μετέδιδαν στις νεότερες γενιές: τρία βιβλία που κυκλοφόρησαν τελευταία, έρχονται για μια ακόμα φορά να το πιστοποιήσουν...

Το πρώτο έχει τίτλο «Νανουρίσματα και ταχταρίσματα της λαϊκής Ελληνίδας μάνας για το παιδί της - η ιατροψυχολογική ερμηνεία τους» (Εκδόσεις «Ακίδα»). Συγγραφέας, ο Δρ. Χρίστος Οικονομόπουλος, παιδοχειρουργός και δημιουργός του «Μουσείου της Μητέρας» - μοναδικού όπως γράφει ο ίδιος, Μουσείου Μητρότητας στον κόσμο - που φευ! παραμένει αναξιοποίητο. Πηγές του λαογραφικού θησαυρού που αποκαλύπτεται στο βιβλίο, οι γιαγιάδες και μητέρες των 20.000 (!) μικρών ασθενών που χειρούργησε από το 1962 μέχρι σήμερα, δεκάδες περιοδικά, μια πλουσιότατη βιβλιογραφία αλλά και αρχεία που ερεύνησε: Το Αρχείο του Κέντρου Ερευνας Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το Αρχείο Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας και το Αρχείο γλωσσικό, ιστορικό και λαογραφικό του «Μουσείου της Μητέρας».

Ενα πραγματικά πλούσιο υλικό συγκέντρωσε ο ερευνητής για χρόνια ολόκληρα - πάνω από μισό αιώνα. Την πρωτοβουλία γι' αυτό το έργο ζωής, τη συγγραφή του βιβλίου, είχε ύστερα από παρακίνηση της δυναμικής προέδρου του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών - Μαιευτών Αθηνών Ελένης Σαμαριτάκη, που προλογίζει το βιβλίο: «Ελπίζουμε, γράφει, η έκδοση αυτή να εκτιμηθεί σωστά από τους αρμόδιους φορείς όπως τα υπουργεία Πολιτισμού και Υγείας, ώστε να μπει στις βιβλιοθήκες των νοσοκομείων, των μαιευτηρίων, σε βρεφονηπιακούς σταθμούς κλπ. και να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για παρόμοιες εκδόσεις, με σκοπό τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς στις επόμενες γενιές».

Το βιβλίο κυκλοφόρησε με την υποστήριξη του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών Αθηνών και τα τραγούδια του αντιπροσωπεύουν τις προσδοκίες, τα όνειρα και τις ελπίδες της Ελληνίδας Μάνας για το μέλλον του παιδιού της. Αυτής της Μάνας που κυρίως στα χρόνια της σκλαβιάς συνειδητοποίησε αξίες, δημιουργώντας παιδιά με φιλελεύθερο, έξυπνο, ταχύ και αποφασιστικό πνεύμα, που αργότερα επηρέασε θετικά τη ζωή του λαού μας...

«Αθάνατη λαϊκή σοφία» είναι ο τίτλος του δεύτερου βιβλίου, που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα (εκδόσεις «Βαρβάκη»). Η συγγραφέας του, εκπαιδευτικός Βάγια Παπαγκόγκου, δεν είναι μόνο μια παλαίμαχη αγωνίστρια αλλά και έμπειρη φιλόλογος: Κάτοχος πτυχίων Μαρξιστικής - Λενινιστικής Φιλοσοφίας, ρωσικής γλώσσας και φιλολογίας, γαλλικής γλώσσας και φιλολογίας και πτυχίου Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν έχει ασχοληθεί μόνο με τη συγγραφή ιστορικών έργων αλλά και με τη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού από την ιδιαίτερη πατρίδα της, το Παχτούρι Τρικάλων. Σ' αυτό το γραφικό χωριό του Ασπροποτάμου (Αχελώου) η Βάγια δούλεψε μέρες και νύχτες καταγράφοντας διηγήσεις ανδρών και γυναικών - αλλά κυρίως ηλικιωμένων γυναικών - για τα ήθη και έθιμα της περιοχής, τη ζωή στο χωριό - στοιχεία που βέβαια δεν αφορούν αποκλειστικά τη συγκεκριμένη περιοχή. Οι περισσότερες γιαγιάδες που της μίλησαν - με την ντοπιολαλιά που αποτυπώθηκε στο βιβλίο - δε ζουν πια... Γνώριζαν όμως πως αυτά που μετέδωσαν μια μέρα θα περάσουν μέσα από το τυπωμένο χαρτί στις επόμενες γενιές.

Πολύτιμη η συμβολή της συγγραφέα στη διάσωση της μνήμης ενός πολιτισμού που μέρα με τη μέρα χάνεται... Χάνονται οι άνθρωποι, χάνονται οι χοροί και τα τραγούδια, τα γλέντια νοθεύονται και ο καταιγισμός της «προκάτ» διασκέδασης με τα υποπροϊόντα που προωθούν οι εταιρίες και τα ΜΜΕ, ασκούν πλύση εγκεφάλου στον κόσμο που τα συνηθίζει... Πριν από το πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο, είχε προηγηθεί «Ο Παχτουριώτικος Σύλλογος του 1920 και η ιστορία του». Ομως, στην «Αθάνατη λαϊκή σοφία βλέπουμε να ζωντανεύει μέσα από τις μαρτυρίες και τις διηγήσεις η ιστορία των γιαγιάδων μας αλλά και των μητέρων που ζούσαν σε αγροτικές περιοχές: Μια δύσκολη ζωή, όπου οι γυναίκες έφτιαχναν με τα χέρια τους ό,τι χρειαζόταν η οικογένειά τους. Η επεξεργασία του μαλλιού λ.χ. ήταν μια ολόκληρη διαδικασία μέχρι να υφανθεί (μαρτυρία της κυρα - Βασίλως). Το βιβλίο περιέχει πολύτιμα στοιχεία για τις παραδοσιακές κατοικίες, το κυνήγι, τη γεωργία, τη μελισσοκομία, την κτηνοτροφία αλλά και την κοινωνική και πνευματική ζωή του χωριού, διηγήσεις για νεράιδες «ξωτικά», παροιμίες, μοιρολόγια, λαϊκή ιατρική, τον τρόπο που έφερναν σε αίσιο τέλος τους τοκετούς οι αυτοδίδακτες μαίες του χωριού (πρακτικές μαμές). Κάτι που κάνει ακόμα το έργο να ξεχωρίζει, είναι οι επώνυμες μαρτυρίες ορισμένων γυναικών (σώζεται και η φωτογραφία τους) που μοιάζουν με παραμύθια. Σε ορισμένες περιπτώσεις η κουβέντα γίνεται με μορφή διαλόγου (όπως με τη θεία Παναγιώταινα) και αποκτάει ακόμα μεγαλύτερη ζωντάνια. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ερευνήτρια συμπεριλαμβάνει στο έργο της και δημοσιεύματα άλλων συγχωριανών της που αναφέρονται σε ήθη και έθιμα της περιοχής...

Πρωταγωνίστρια η γυναίκα στο θάνατο, όπως και στη γέννηση. Η συγγραφέας αναφέρει μια συγκλονιστική περίπτωση μοιρολογιού ενός νέου που γύρισε από τον πόλεμο φυματικός. Πέθανε την ημέρα του Αϊ - Λια. Στο χωριό υπήρχαν όργανα για το πανηγύρι: Βιολιά, κλαρίνα και άλλα. Τον συνόδεψε όλο το χωριό για την τελευταία του κατοικία, όπως σε γάμο. Μπροστά πήγαινε το φλάμπουρο και ακολουθούσαν τα όργανα δίπλα στο φέρετρο, παίζοντας τραγούδια λυπητερά. Ολοι οι χωριανοί τουφεκούσαν. Τα μοιρολόγια ήταν σπαραξικάρδια. Μοιρολογούσε η μάνα του, η αδερφή του η Ευθυμία και όλες οι γυναίκες του χωριού. Ορίστε κι ένα μοιρολόγι που είπαν τότε: «Με γελάσανε τα πουλιά,/ της άνοιξης τ' αηδόνια./ Μούπαν ποτέ δε θ' αρρωστώ,/ ποτέ δε θα πεθάνω.../».

Ενα ιδιαίτερο κεφάλαιο αφιερώνει στις γυναίκες η Μαρία Γκασούκα στο βιβλίο της «Κοινωνικές - Λαογραφικές παράμετροι» (Εκδόσεις «Φιλιππότη»). Και το κεφάλαιο αυτό αφορά ακριβώς τις γυναίκες σαν φορείς - και μεταδότριες - του λαϊκού πολιτισμού. Αναφέρεται ειδικότερα στην παρέμβαση και συμμετοχή των γυναικών σ' αυτό τον πολιτισμό, στον τομέα της λαϊκής θεραπευτικής, της λαϊκής τέχνης, στον προφορικό λόγο και στη «διαχείριση» των μεταφυσικών δυνάμεων και σχέσεων. Ακόμα, στον τομέα κοινωνικοποίησης των παιδιών, όπου η μητέρα παίζει πρωτεύοντα ρόλο, αφού συχνά ο πατέρας λείπει (ξενιτεμένος) και η μητέρα μεγαλώνει μόνη τα παιδιά. Ετσι κι αλλιώς βρίσκεται συνεχώς κοντά τους τα πρώτα, καθοριστικά για την εξέλιξή τους χρόνια...

Οι γυναίκες ασχολούνται με τη βοτανολογία και τη μαιευτική - μια προσφορά υποτιμημένη. Αυτές καλούνται σαν μαίες να αντιμετωπίσουν κι ένα δύσκολο πρόβλημα - την έκτρωση... Γυναίκες διαπρέπουν στην κεντητική και υφαντική...

Οι γυναίκες τραγουδούν, μοιρολογούν, διηγούνται. «Κι αν οι άντρες συμμετέχουν το ίδιο ενεργητικά στο τραγούδι και στη διήγηση, το μοιρολόι αποτελεί μια καθαρά γυναικεία υπόθεση, με τις όποιες εξαιρέσεις της».

Οι γυναίκες χρησιμοποιούν τον παροιμιακό λόγο συχνότερα από τους άντρες. Ομως, όπως επισημαίνει η συγγραφέας (διδάκτωρ του παιδαγωγικού τμήματος του Παν/μίου Αθηνών) σε πλήθος παροιμιών οι γυναίκες συκοφαντούνται και διασύρονται, ταυτίζονται με το κακό (σ.σ. βλέπε και το σχετικό κεφάλαιο, στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου «Διδάγματα κοινωνικοπολιτικά των παροιμιών όλων των εθνών»).

Μέσα από το λόγο - σημειώνει η ερευνήτρια - οι γυναίκες, διά του μυθικού και εξωπραγματικού συντελούν σε αποδράσεις από το «βάρος της ζωής», μιας ζωής τις περισσότερες φορές άχαρης, μονότονης, σκληρής και επαναλαμβανόμενης...».

Σε έρευνα που έκανε η ίδια στην περιοχή Δέλτα του Αχελώου, στο χωριό Κατοχή, σε 56 παραμύθια οι άντρες είναι εκείνοι που αποφασίζουν να παντρευτούν. Ούτε μια φορά δε ζητήθηκε η γνώμη της ηρωίδας!

«Παρ' όλα αυτά, γράφει, εντοπίζονται παράλληλα μια σειρά γεγονότων γυναικείας αυτονομίας και χειραφέτησης καθ' όλα αξιοσημείωτα - και βεβαίως αντίθετα από την υφιστάμενη πραγματικότητα: Ενδεικτικό παράδειγμα οι ηρωίδες που ταξιδεύουν ολομόναχες - συνήθως για να προστατέψουν τον καλό τους ή κάποιο-α συγγενή τους από κίνδυνο ή προκειμένου να εξιλεωθούν - διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις, ερημιές κτλ. Πάντως, αυτού του είδους συμπεριφορές βρίσκονται εντός των ορίων και καταλήγουν με την ένταξη της ηρωίδας εκεί που ανήκει: στον ιδιωτικό χώρο, υπό τη σκέπη του κύρη της (πατέρα, συζύγου - αδιάφορο).

Το έργο της ανάπλασης του Φαληρικού Ορμου πρόκειται να υλοποιηθεί σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση αφορά στις απαραίτητες αθλητικές εγκαταστάσεις που πρέπει να γίνουν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Η δεύτερη φάση της ανάπλασης θα γίνει μέσα στο διάστημα 2004-2006 και αφορά στην ολοκλήρωση των έργων της ανάπλασης του Φαληρικού Ορμου.

Με βάση τους σχεδιασμούς του ΥΠΕΧΩΔΕ θα δημιουργηθούν πέντε εδαφικές ενότητες, οι οποίες θα διαμορφώνονται ανάλογα με τις χρήσεις που θα προτείνονται.

Ετσι θα δημιουργηθούν:

• Ενα γραμμικό πάρκο με κλίση προς το κανάλι και το μέτωπο της πόλης.
• Η έκταση του «νησιού», που θα διαμορφωθεί μπροστά από τη θάλασσα, θα φιλοξενήσει το άθλημα του μπιτς βόλεϊ κατά τη διάρκεια των αγώνων. Δεν προσδιορίζεται όμως τι ακριβώς θα γίνει μετά τους αγώνες.
• Στην κεντρική περιοχή θα δημιουργηθεί μια νέα ναυταθλητική μαρίνα και ένα ανοιχτό αμφιθέατρο πολλαπλών χρήσεων (δυτικά), εστιατόρια και εγκαταστάσεις ομίλων (ανατολικά).
• Το χώρο του Ιπποδρόμου που ενώνεται με τη θάλασσα μέσω της αστικής πλατείας και που θα στεγάσει για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων τέσσερα κλειστά στάδια. Στον ίδιο χώρο μετά το 2004 θα κατασκευαστεί Συνεδριακό Κέντρο.
• Το πάρκο των μουσείων, στο οποίο υπάρχει ήδη η βίλα Συγγρού (Μουσείο Μνήμης της Πολεμικής Αεροπορίας) και αναπτύσσεται το Ναυτικό Μουσείο. Εκεί θα κατασκευαστεί το νέο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (σ.σ. γεννηθήτω το θέλημα των Γουλανδρήδων).

Τα απαραίτητα έργα που θα γίνουν έως το 2004 ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων περιλαμβάνουν:

• Την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων κατά μήκος της παραλιακής λεωφόρου.
• Τη διαμόρφωση ισόπεδου κόμβου πρόσβασης προς τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις μπιτς βόλεϊ.
• Τη βελτίωση των κάτω διαβάσεων στην περιοχή του ΣΕΦ και του Παλαιού Φαλήρου.

Τα πρόσθετα έργα που θα κατασκευαστούν μετά το 2004 είναι τα εξής:

• Διαμόρφωση της Παραλιακής Λεωφόρου στην οριστική της θέση και κατάλληλη προσαρμογή της στους Ανισόπεδους Κόμβους Κηφισού και Δέλτα Φαλήρου. Η ταπείνωση της λεωφόρου Ποσειδώνος σε νέα θέση νοτιότερα, σε απόσταση 100 μέτρων από τα οικοδομικά τετράγωνα και μέσα σε όρυγμα.
• Κατασκευή Συλλεκτήρα Διώρυγας πλάτους 40 μέτρων περίπου ανάντη της νέας παραλιακής Λεωφόρου (δηλαδή προς Μοσχάτο, Φάληρο, Καλλιθέα) στην προβλεπόμενη από τον ΟΡΣΑ θέση και ενσωμάτωση σε αυτή της προσωρινής διώρυγας.
• Κατασκευή άνω διαβάσεων για τη σύνδεση του παραλιακού μετώπου με τους ανάντη οικισμούς.
• Ολοκλήρωση έργων Μαρίνας στο Φαληρικό Δέλτα.
• Οριστική και ολοκληρωμένη διαμόρφωση όλης της παράκτιας ζώνης (από το ΣΕΦ μέχρι το Φλοίσβο) σύμφωνα με το σχεδιασμό του ΟΡΣΑ, όπου αυτός επηρεάζεται από τα νέα έργα και δεν έχει διαμορφωθεί στο προηγούμενο στάδιο.

Τα καταργούμενα έργα είναι τα εξής:

• Η υπάρχουσα υπερυψωμένη Παραλιακή Λεωφόρος και η μετακίνησή της προς τη θάλασσα σύμφωνα με την οριστική χάραξη και κατασκευή της.
• Ο υφιστάμενος συλλεκτήρας ομβρίων κατάντη υφιστάμενης υπερυψωμένης παραλιακής λεωφόρου.
• Οι υφιστάμενες υπόγειες Διαβάσεις κάτω από την υφιστάμενη παραλιακή λεωφόρο γιατί δε θα έχουν λόγο ύπαρξης.
• Ο προσωρινός ισόπεδος κόμβος Ιλισού.
• Οι πρόσθετες αντιπλημμυρικές συνδέσεις.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα το κόστος του έργου θα φτάσει τα 50 δισεκατομμύρια δραχμές. Αναλυτικά:

• Τα λιμενικά και υδραυλικά έργα του Ιλισού και της ναυταθλητικής μαρίνας θα κοστίσουν 15 δισ. δρχ.
• Τα έργα οδοποιίας, πρωτεύον και δευτερεύον δίκτυο, τροποποιήσεις κόμβου Λεωφ. Συγγρού, 12 δισ. δρχ.
• Η διαμόρφωση της αστικής πλατείας και κτιριακά έργα στην περιοχή της ναυταθλητικής μαρίνας και του υπαίθριου αμφιθεάτρου, 14 δισ. δρχ.
• Εργα χωματουργικά, διαμορφώσεις υπαίθριων χώρων, φυτεύσεις, γραμμικοί χώροι στάθμευσης και εξυπηρέτησης επισκεπτών νότια της ταπεινωμένης νέας λεωφόρου, 8 δισ. δρχ.
• Οι μελέτες, 1 δισ. δρχ.

Φαληρικός Ορμος. Στο πιάτο των επιχειρηματιών με πρόσχημα τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Τα παραπάνω προβλέπει το σχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ και του «Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας» (ΟΡΣΑ), που αφορά στις απαιτούμενες παρεμβάσεις στην περιοχή, έκτασης 340 στρεμμάτων, από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας έως το Φλοίσβο. Εκεί, όπου θα διεξαχθεί το άθλημα του μπιτς βόλεϊ και μετά τους αγώνες θα μετατραπεί σε μια τεράστια επιχειρηματική ζώνη.

Το σχέδιο πρόκειται να υλοποιηθεί με ταχύτατους ρυθμούς, δηλαδή με αδιαφανείς διαδικασίες, με πρόσχημα τις σημαντικές καθυστερήσεις στην κατασκευή των Ολυμπιακών έργων.

Το μεγάλο αυτό «φιλέτο» της Αττικής πρόκειται να παραχωρηθεί σε επιχειρηματίες, αφού, σύμφωνα με το πρόγραμμα του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΟΡΣΑ, το έργο θα κατασκευαστεί με τη μέθοδο της αυτοχρηματοδότησης. Μάλιστα, ήδη έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για το έργο εταιρίες που σχετίζονται με τη διεξαγωγή τυχερών παιχνιδιών... Σύμφωνα με πληροφορίες, ορισμένες από τις ενδιαφερόμενες εταιρίες έχουν ήδη προχωρήσει στη σύσταση θυγατρικών για να αναλάβουν την ανάπλαση, δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος του έργου θεωρείται... περιβαλλοντικό.

«Αθήνα 2004»

Σε ολόκληρη την περιοχή από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας έως το Φλοίσβο θα αναπτυχθούν επιχειρηματικές δραστηριότητες. (Μακέτα του Πολυδύναμου Αθλητικού Κέντρυο στον ιππόδρομο).

Προϋποθέσεις...

Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις για την έγκαιρη υλοποίηση του έργου; «Αμεσες και σφιχτές διαδικασίες δημοπρατήσεων, αναθέσεων μελετών και έργων. Ανάληψη των έργων από έμπειρους εργολάβους (μεγάλες εταιρίες). Μηδενισμός του χρόνου λήψεως αποφάσεων. Συναίνεση όλων των εμπλεκομένων φορέων». Αυτές είναι οι κατευθύνσεις, όπως περιγράφονται στο πρόγραμμα και ο καθένας μπορεί εύκολα να καταλάβει τι πρόκειται να γίνει.

Η ολοκλήρωση των έργων έχει καταληκτική ημερομηνία την 30.3.2004. Ετσι, η υλοποίηση των διαδικασιών ανάθεσης μελετών και έργων, καθώς και ο χρόνος κατασκευής τους δεν μπορεί να υπερβεί τους 46 μήνες. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά το πρόγραμμα, «με αυτές τις προϋποθέσεις διαμορφώνεται το χρονοδιάγραμμα, που, βέβαια, όπως πολύ εύκολα ο καθένας αντιλαμβάνεται, είναι εξαιρετικά σφιχτό».

Τόσο σφιχτό δηλαδή, που το μόνο που δεν αναφέρει το ΥΠΕΧΩΔΕ και ο ΟΡΣΑ είναι ότι θα δώσουν και σχετικά πριμ στους εργολάβους που θα αναλάβουν την κατασκευή του έργου...

Τα επόμενα βήματα που προτείνει το πρόγραμμα για να προχωρήσει άμεσα το έργο είναι:

• Η πολιτική δέσμευση για την πραγματοποίηση του συνόλου της ανάπτυξης.
• Προκήρυξη σε σύντομο χρόνο όλων των μελετών. Οι αναθέσεις θα πρέπει να είναι για οριστικές μελέτες, με ενδιάμεσο στάδιο το γενικό σχεδιασμό και να περιλαμβάνουν τεύχη δημοπράτησης (ήδη έχει προκηρυχτεί η μελέτη).
• Αμεση σύσταση φορέα εφαρμογής. Θεωρείται - αναφέρει το πρόγραμμα του ΥΠΕΧΩΔΕ - ότι μόνο μια Ανώνυμη Εταιρία διαθέτει την ικανότητα γρήγορων αποφάσεων και την ευελιξία που απαιτεί ένα τόσο σύνθετο έργο. Θα προσληφθεί project manager (πρότζεκτ μάνατζερ) και θα στελεχωθεί με έμπειρα στελέχη για την παρακολούθηση των οριστικών μελετών και της παράλληλης κατασκευής των σημαντικών έργων υποδομής.