Οι επαφές της Αγκελα Μέρκελ στην Κίνα (24 - 25 Μάη) με τον Πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, και τον πρωθυπουργό, Λι Κετσιάνγκ, και οι εκατέρωθεν «δεσμεύσεις» στο «ανοιχτό, πολυμερές και δίκαιο εμπόριο», αλλά και στην «εμβάθυνση των εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων», πραγματοποιήθηκαν σε μια συγκυρία που οξύνεται ο ανταγωνισμός και των δυο κρατών με τις ΗΠΑ αλλά και μεταξύ τους. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει επιβάλλει δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου και απειλεί να τους επιβάλλει και στην ΕΕ, ενώ αποχώρησε από την πυρηνική συμφωνία για το Ιράν και θα επιβάλλει κυρώσεις στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκεί, ανάμεσά τους πολλές γερμανικές και κινεζικές.

Την ίδια στιγμή, τόσο η Γερμανία όσο και η Κίνα εφαρμόζουν αντίστοιχα μέτρα «προστατευτισμού», για να προστατεύσουν τα συμφέροντα των δικών τους ομίλων. Η Γερμανία για να εμποδίσει τις «επιθετικές» κινεζικές εξαγορές γερμανικών στρατηγικών επιχειρήσεων και η Κίνα πριμοδοτώντας τις κινεζικές επιχειρήσεις στο έδαφός της σε βάρος των ξένων επενδυτών.

«Χτίζουμε στρατηγικές σχέσεις», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος από την Κίνα, δίνοντας έμφαση στη σημασία που δίνουν οι γερμανικοί μονοπωλιακοί όμιλοι στην κινεζική αγορά. Οι σχέσεις Γερμανίας - Κίνας έχουν φτάσει σε ένα «πρωτοφανές εύρος και βάθος» και «οι προοπτικές είναι πολλά υποσχόμενες», σημείωσε ο Πρόεδρος Σι. Συνεργασίες και αντιθέσεις «βαδίζουν χέρι - χέρι» στις δυο από τις μεγαλύτερες καπιταλιστικές οικονομίες του κόσμου, με τον ανταγωνισμό σε μια σειρά τομείς - ιδιαίτερα στις νέες τεχνολογίες και την ψηφιοποίηση - να οξύνεται.

Σε όλη τη διάρκεια της επίσκεψής της, η Αγκ. Μέρκελ ζήτησε ευθέως ευκολότερη πρόσβαση των γερμανικών επενδύσεων στην κινεζική αγορά με «ίδιους όρους», ιδιαίτερα σε τεχνολογικούς τομείς που «η Κίνα είναι ο απόλυτος ηγέτης». «Διαφορετικά θα οδηγηθούμε σταδιακά να θέσουμε κι εμείς - ίσως πάρα πολλούς - περιορισμούς, κι αυτό δεν θα ήταν καλό», προειδοποίησε.

Η καγκελάριος σημείωσε πως οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει περισσότερο στη Γερμανία. Οι γερμανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, διαμαρτύρονται εδώ και πολύ καιρό για την έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την ανομοιογενή πρόσβαση στη γιγαντιαία κινεζική αγορά. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, οι κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ είχαν διογκωθεί: Οι ετήσιες κινεζικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ αυξήθηκαν από 700 εκατ. ευρώ το 2008 σε περίπου 35 δισ. ευρώ το 2016, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Μελετών της Κίνας (MERICS). Οι επενδύσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση, ωστόσο, καθυστέρησαν.

Ο πρωθυπουργός Λι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της καγκελαρίου υποσχέθηκε στις γερμανικές επιχειρήσεις ένα περαιτέρω άνοιγμα της αγοράς στον χρηματοπιστωτικό τομέα και τις υπηρεσίες. Επίσης, ικανοποίηση εκφράστηκε από τη γερμανική πλευρά για τη μείωση των εισαγωγικών δασμών σε αυτοκίνητα από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που ανακοίνωσε η κινεζική κυβέρνηση λίγο πριν την άφιξη της Μέρκελ. Οι κινήσεις «καλής θέλησης» της Κίνας θεωρήθηκαν ως αποτέλεσμα πίεσης της αμερικανικής κυβέρνησης και της εμπορικής «σύγκρουσης».

Επίσης, τόνισε ότι επιθυμεί πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία για την προστασία των επενδύσεων μεταξύ ΕΕ - Κίνας, η οποία «θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για μεταγενέστερη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών», παζαρεύοντας βέβαια σκληρά η κάθε πλευρά τους όρους μιας τέτοιας συμφωνίας. «Η Γερμανία είναι έτοιμη να αξιοποιήσει τις νέες ευκαιρίες της μεταρρύθμισης της Κίνας, να ανοίξει και να επεκτείνει τη συνεργασία για το εμπόριο και τις επενδύσεις», υπογράμμισε η καγκελάριος. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, με το συνολικό διμερές εμπόριο να ανέρχεται σε περίπου 186,6 δισ. ευρώ (2017).

Ενα κομβικό σημείο στο παζάρι για τους όρους συνεργασιών και επενδύσεων είναι η λεγόμενη «κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας», δηλαδή της τεχνογνωσίας των γερμανικών ομίλων, αλλά και η προστασία των δεδομένων στην ψηφιοποιημένη βιομηχανία. Και σε αυτό το μέτωπο, Γερμανία και ΗΠΑ έχουν κοινό συμφέρον απέναντι στην Κίνα, χωρίς να αναιρούνται οι μεταξύ τους αντιθέσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, και η Αγκ. Μέρκελ έθεσε με επιμονή τη δημιουργία «αξιόπιστου πλαισίου» στην προστασία των δεδομένων που έχουν στη διάθεσή τους οι επιχειρήσεις, καθώς «τα δεδομένα είναι οι πρώτες ύλες του μέλλοντος» και «η ασφάλειά τους είναι το Α και το Ω για τις εταιρείες». Ο νέος κινεζικός νόμος για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο είναι αμφιλεγόμενος, επειδή οι γερμανικές εταιρείες στην Κίνα πρέπει να αποθηκεύουν δεδομένα που συλλέγονται σε τοπικούς διακομιστές. Γι' αυτό φοβούνται για την ασφάλεια των δεδομένων που μπορεί να «πέσουν» στα χέρια κινεζικών επιχειρήσεων και κυβερνητικών αρχών.

Σημείωσε πως η συνεργασία μεταξύ Κίνας και Γερμανίας πρέπει να τεθεί σε μια εντελώς νέα βάση στην εποχή της ψηφιοποίησης. «Είμαστε πολύ σημαντικοί εμπορικοί εταίροι ο ένας για τον άλλο, αλλά επίσης όλο και περισσότερες κινεζικές εταιρείες εισέρχονται στη γερμανική αγορά, μερικές φορές σε τομείς με πολύ εξελιγμένες τεχνολογίες», δήλωσε κατά τη συνάντησή της με τον Πρόεδρο Σι σχετικά με την προστασία της «πνευματικής ιδιοκτησίας» και πρόσθεσε: «Αυτό θα μας συνοδεύσει τα επόμενα χρόνια και έτσι το ζήτημα της πρόσβασης στην αγορά και η αμοιβαιότητα θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο».

Οι στοχευμένες παρεμβάσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου γίνονται στο φόντο των οξυμένων αντιθέσεων, με την Κίνα να φιλοδοξεί να καταστεί η κορυφαία βιομηχανική δύναμη στον κόσμο τα επόμενα χρόνια. Στο πλαίσιο μιας δεκαετούς στρατηγικής που ονομάζεται «Made in China 2025», η κινεζική οικονομία επαναπροσδιορίζεται από την έντονη και χαμηλής αξίας παραγωγή προς την πιο κερδοφόρα παραγωγή με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Περιλαμβάνει σχέδια για τη βελτίωση της καινοτομίας, την ενσωμάτωση τεχνολογίας - βιομηχανίας, την ενίσχυση της βιομηχανικής βάσης, την προώθηση των κινεζικών εμπορικών σημάτων και την επιβολή της πράσινης βιομηχανίας.

Επιπλέον, στοχεύει στην προώθηση καινοτομιών σε 10 βασικούς κλάδους, όπου η Κίνα θέλει να είναι ηγέτης στο μέλλον, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών της πληροφορικής, της ρομποτικής, της αεροδιαστημικής, των σιδηρόδρομων και των ηλεκτρικών οχημάτων. Μεταξύ άλλων, η κινεζική κυβέρνηση σχεδιάζει να συνεχίσει την κρατική στήριξη της καινοτομίας, με την ίδρυση 40 κέντρων βιομηχανικής καινοτομίας έως το 2025. Δεδομένων των προνομίων που θα εξακολουθήσουν να παρέχονται στις εγχώριες εταιρείες, τα γερμανικά και άλλα μονοπώλια ανησυχούν ότι θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν διακριτική μεταχείριση και «αθέμιτο ανταγωνισμό» στην Κίνα. Ετσι, οικονομολόγοι και στελέχη επιχειρήσεων θεωρούν σημαντική την πίεση από πλευράς ΗΠΑ και ΕΕ προς την κινεζική κυβέρνηση για «μεταρρύθμιση» και «απελευθέρωση» της οικονομίας.

Στην Ευρώπη κινδυνεύουν ιδιαίτερα τα γερμανικά συμφέροντα, καθώς οι γερμανικοί όμιλοι έχουν το κατεξοχήν πλεονέκτημα στην προηγμένη βιομηχανική παραγωγή. Μέχρι στιγμής η Κίνα είναι μεγάλος αγοραστής εμπορευμάτων «Made in Germany», αλλά υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία στο Βερολίνο ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση στοχεύουν όλο και περισσότερο να αποκτήσουν βασικές τεχνολογίες, με την απόκτηση γερμανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών σε στρατηγικούς βιομηχανικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ρομποτικής, των ενεργειακών συστημάτων και της βιοϊατρικής.

Μια μελέτη (Bertelsmann media group) που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, δείχνει ότι από τις 175 επιχειρήσεις που αγοράστηκαν εν μέρει ή εντελώς από Κινέζους επενδυτές μεταξύ του 2014 και του 2017, οι 112 βρίσκονταν σε τομείς τους οποίους η Κίνα ιεραρχεί στη στρατηγική της «Made in China 2025».