Την περασμένη βδομάδα, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, έκανε μια αιφνιδιαστική επίσκεψη στο Αφγανιστάν και από τη στρατιωτική βάση «Μπάγκραμ» σημείωσε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραμείνουν δεσμευμένες στο Αφγανιστάν μέχρι να εξοντώσουμε την τρομοκρατική απειλή για την πατρίδα και το λαό μας, μια για πάντα». Δεκαεπτά χρόνια μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση του 2001, στην οποία πρωτοστάτησαν για να διασφαλίσουν τη θέση τους σε μια περιοχή - κρίσιμο σταυροδρόμι για πολλούς ενεργειακούς και εμπορικούς διαδρόμους, οι ΗΠΑ ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν περιοχές σημαντικές για τις συνολικότερες ισορροπίες στη διεθνή σκακιέρα (μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η Κεντρική Ασία είναι η «πίσω αυλή» και της Ρωσίας και της Κίνας).

Η ανησυχία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού μεγαλώνει, καθώς, τον τελευταίο χρόνο, διευρύνονται οι διεργασίες για την «αντιμετώπιση της τρομοκρατίας» στο Αφγανιστάν και όλη την Κεντρική Ασία - όπου καθόλου τυχαία δυναμώνει η δράση του «Ισλαμικού Κράτους» - στο όνομα γενικά της «υπεράσπισης της σταθερότητας» και της «ασφάλειας» όλης της περιφέρειας. Πλέον, δυνάμεις όπως η Κίνα αλλά και η Ρωσία διεκδικούν όλο και ενεργότερο ρόλο στον «αντιτρομοκρατικό αγώνα», εκφράζοντας προθυμία να αναλάβουν και ρόλο μεσολαβητή μεταξύ της αφγανικής κυβέρνησης και των «Ταλιμπάν». Φυσικά, τέτοιες πρωτοβουλίες προχωρούν παράλληλα και με σχεδιασμούς ισχυρών μονοπωλιακών ομίλων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Κίνα ιεραρχεί το Αφγανιστάν και όλη την Κεντρική Ασία για την επιτυχία των νέων «Δρόμων του Μεταξιού» («One Belt One Road» - OBOR). Σε αυτό το πλαίσιο, με πρωτοβουλία του υπουργείου Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) της Κίνας, έγινε στις 26 Δεκέμβρη η 1η συνάντηση ΥΠΕΞ Κίνας - Αφγανιστάν - Πακιστάν.

Η ίδια η συνύπαρξη Αφγανιστάν και Πακιστάν σε ένα τραπέζι τριμερούς διαλόγου είναι ενδεικτική ανακατατάξεων που πιθανώς «ψήνονται», αν αναλογιστεί κανείς ότι οι δύο αυτές χώρες μέχρι και μερικά χρόνια πριν αντάλλασσαν βαριές κατηγορίες για τη στήριξη τρομοκρατικών οργανώσεων. Αυτήν τη φορά βρέθηκαν συνομιλητές, με την πρωταγωνιστική συμβολή της Κίνας, που, ολοφάνερα, αναζητά δικά της στέρεα πατήματα, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας, όχι μόνο να διασφαλίσει ισχυρή παρουσία στην Κεντρική Ασία, αλλά και «άνετα» περάσματα προς ζώνες κρίσιμης γεωστρατηγικής σημασίας, όπως ο Περσικός Κόλπος, η Μέση Ανατολή, αλλά και η Αφρική.

Στο ρεπορτάζ του για την πρώτη τέτοια τριμερή συνάντηση, το αμερικανικό πρακτορείο «Ρόιτερς» εστίασε στις επισημάνσεις που έκανε ο Κινέζος ΥΠΕΞ, Γουάνγκ Γι, κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τις επίσημες συνομιλίες, για την πρόθεση Πεκίνου και Ισλαμαμπάντ να συμπεριληφθεί η Καμπούλ στον «Οικονομικό Διάδρομο Κίνας - Πακιστάν» (CPEC), ένα σχέδιο του οποίου η αξία εκτιμάται στα 57 δισεκατομμύρια δολάρια, τουλάχιστον. Ο συγκεκριμένος «Διάδρομος» αποτελεί μέρος της OBOR και μπορεί να επιταχύνει το άνοιγμα των Κινέζων σε παλιές και νέες αγορές, μέσα και από παρεμβάσεις με καίρια έργα, όπως για παράδειγμα η δραστική αναβάθμιση του λιμανιού στην Γκουαντάρ (νοτιοδυτικό Πακιστάν), με τη μετατροπή του σε διαμετακομιστικό κόμβο μοναδικής αξίας για την περιοχή που εκτείνεται από την Αραβική θάλασσα μέχρι τον Κόλπο της Βεγγάλης, μια ζώνη δηλαδή κρίσιμη για την πρόσβαση στις ανερχόμενες αγορές του Ειρηνικού (Ν/Α Ασία κ.τ.λ.), αλλά και για τη σύνδεση με τους μεγάλους ενεργειακούς προμηθευτές της Μέσης Ανατολής.

Οπως υποστήριξε λοιπόν ο Γι, «η Κίνα και το Πακιστάν επιθυμούν να εξετάσουν μαζί με το Αφγανιστάν, στη βάση του αμοιβαίου οφέλους, κοινά επωφελείς αρχές, χρησιμοποιώντας κατάλληλα μέσα για να επεκτείνουν τον "Οικοδομικό Διάδρομο Κίνας - Πακιστάν" στο Αφγανιστάν».

Ενδεικτική είναι και η ανακοίνωση που εξέδωσε το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών για την ολοκλήρωση της πρώτης τριμερούς υπουργικής συνάντησης. Μιλώντας για «κρίσιμη φάση μετάβασης» στην οποία βρίσκεται το Αφγανιστάν και για «βαριές ευθύνες για την πολιτική συμφιλίωση και την οικονομική ανοικοδόμηση» που υπάρχουν, το υπουργείο προσθέτει ότι και «το Πακιστάν μπήκε σε ένα κρίσιμο στάδιο για τη διαφύλαξη της σταθερότητας και την περαιτέρω προώθηση της ανάπτυξης, που απαιτεί ένα "ηχηρό" εξωτερικό περιβάλλον» και χωρίς περιστροφές ξεκαθαρίζει ότι επιδιώκει να αξιοποιήσει τις δύο ασιατικές χώρες ως μοχλούς αλλαγής ευρύτερων συσχετισμών: «Η Κίνα προωθεί ενεργά την κατασκευή των δρόμων "Belt and Road" (ΟΒΟR). Θεωρώντας το Αφγανιστάν και το Πακιστάν ως σημαντικούς εταίρους, η Κίνα επιθυμεί να κάνει θετικές προσπάθειες για τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ανάπτυξη του Αφγανιστάν και του Πακιστάν, όπως και (όλης) της περιοχής». Ενώ ιεραρχώντας τους στόχους της αναδυόμενης αυτής τριμερούς συνεργασίας, το κινεζικό ΥΠΕΞ ξεχωρίζει μεταξύ άλλων και την «ενίσχυση της τριμερούς συνεργασίας σε ζητήματα ασφάλειας, για την από κοινού αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, κάθε μορφής».

Χαρακτηριστικές είναι όμως και αρκετές επισημάνσεις από την Κοινή Δήλωση που εκδόθηκε με τις υπογραφές και των τριών ΥΠΕΞ, μετά τη συνάντηση στο Πεκίνο: «Οι τρεις πλευρές συμφώνησαν να αναπτύξουν τριμερή οικονομική συνεργασία αμοιβαίου οφέλους, με μια αυξητική προσέγγιση, ξεκινώντας από ευκολότερες πρωτοβουλίες και με κατεύθυνση τις πιο δύσκολες... Επανέλαβαν τη σθεναρή τους απόφαση να αντιπαλέψουν την απειλή της τρομοκρατίας (...) την ισχυρή τους απόφαση να μην επιτρέψουν σε οποιαδήποτε χώρα, οργάνωση ή άλλον να χρησιμοποιήσουν τις επικράτειές τους για τρομοκρατικές ενέργειες ενάντια σε άλλες χώρες...». Ειδικά, για την «ειρηνευτική διαδικασία» στο Αφγανιστάν, εκφράστηκε προσήλωση στη σημασία η «διευθέτηση» της σύγκρουσης να είναι «αφγανικής προέλευσης» (και όχι «ξένης», όπως αμερικανικής).

Από τη μεριά του, ο Πακιστανός ΥΠΕΞ Κχαγουάζα Ασίφ επέλεξε να χαρακτηρίσει το Πακιστάν και την Κίνα «σιδερένια αδέλφια», ενώ δίνοντας και άλλες προεκτάσεις στη συνάντηση, είπε ότι η πετυχημένη εφαρμογή του CPEC «θα εξυπηρετήσει ως μοντέλο για την ενίσχυση της συνδεσιμότητας και της συνεργασίας μέσω παρόμοιων σχεδίων με γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Αφγανιστάν, του Ιράν και (χωρών) της Κεντρικής και της Δυτικής Ασίας».

Ενώ ο Αφγανός ΥΠΕΞ, Σαλαχουντίν Ραμπανί, περιέγραψε ως «βασική προτεραιότητα» της χώρας του τη συνεργασία με την Κίνα σε ζητήματα ασφάλειας και αντιτρομοκρατικής δράσης και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της Καμπούλ για τις συνεχιζόμενες προσπάθειες του Πεκίνου σχετικά με την οικοδόμηση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε Αφγανιστάν και Πακιστάν. Να σημειωθεί, εξάλλου, ότι με στόχο την ενίσχυση και τη συνεργασία σε ζητήματα ασφάλειας, την Τετάρτη 27 Δεκέμβρη έγινε στο Πεκίνο και συνάντηση του Αφγανού υπουργού Αμυνας, Ταρίκ Σχαχ Μπαχραμί, και του αντιπροέδρου της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής της Κίνας, Σου Κιλιάνγκ. Εκεί, ο Σου τόνισε ότι η χώρα του θα στηρίξει την υπεράσπιση της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, αλλά και της εδαφικής ακεραιότητας του Αφγανιστάν, ενώ ο Μπαχραμί διαμήνυσε ότι η χώρα του επιθυμεί τη συνεργασία με την Κίνα σε διάφορα πεδία.

Σε αυτό το σημείο, χρειάζεται να σημειωθεί ότι η προσπάθεια της Κίνας να φέρει πιο κοντά Πακιστάν και Αφγανιστάν δυναμώνει, σε μία περίοδο που πυκνώνουν τα «σύννεφα» στις σχέσεις του Πακιστάν με τις ΗΠΑ, που μέχρι πριν μερικά χρόνια θεωρούνταν «παραδοσιακός» τους σύμμαχος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Αμερικανός Πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «βλακωδώς έδωσαν 33 δισεκατομμύρια δολάρια βοήθεια στο Πακιστάν τα τελευταία 15 χρόνια και εκείνοι δεν μας έδωσαν τίποτα σε αντάλλαγμα, παρά μόνο ψέματα και απάτη...». Ενώ και ο Πενς, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Αφγανιστάν, σχολίασε ότι «το Πακιστάν είχε να κερδίσει πολλά από τη συνεργασία με τις ΗΠΑ και πολλά να χάσει από την περίθαλψη εγκληματιών και τρομοκρατών...».

Η αντίδραση του Ισλαμαμπάντ ήταν έντονη, με το υπουργείο Εξωτερικών να καλεί για επίσημη διαμαρτυρία τον Αμερικανό πρέσβη στη χώρα και να επισημαίνει ότι για την αντιμετώπιση της κατάστασης στο Αφγανιστάν μόνο οι γειτονικές χώρες μπορούν να βρουν μια ειρηνική λύση για την περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια. Ακόμα, ο υπουργός Αμυνας Χουράμ Νταστγκίρ-Χαν υποστήριξε πως η χώρα του «παρείχε δωρεάν πρόσβαση στις ΗΠΑ στον εναέριο και χερσαίο χώρο της, στρατιωτικές βάσεις και συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών, που οδήγησε στον αποδεκατισμό της Αλ Κάιντα εδώ και 16 χρόνια, αλλά εκείνοι (οι Αμερικανοί) δεν μας έδωσαν τίποτα σε αντάλλαγμα, παρά μόνο ύβρεις και δυσπιστία».

Οπως και να έχουν τα πράγματα, είναι καθαρό πως το Αφγανιστάν και η γύρω «γειτονιά» παραμένουν πεδίο εκδήλωσης σφοδρών ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, εν μέσω ευρύτερων διεθνών ανακατατάξεων.

Στην εξαμηνιαία έκθεση για το Αφγανιστάν, που συντάσσει το Πεντάγωνο για το αμερικανικό Κογκρέσο, εντοπίζονται «τα χαμηλά, αλλά αυξανόμενα επίπεδα της στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής ανάμειξης της Κίνας (στο Αφγανιστάν)», όπως και «η αυξανόμενη επιθυμία της Κίνας να προστατεύσει τα περιφερειακά της οικονομικά συμφέροντα».

Η κλιμάκωση των ανταγωνισμών είναι σίγουρη, λοιπόν, ενταγμένη στο ευρύτερο πλαίσιο αναμετρήσεων που «καίνε» τους λαούς, από όποια μεριά κι αν τις προσεγγίσει κανείς. Γι' αυτό και από την πλευρά των λαϊκών συμφερόντων είναι σημαντικό το πόσο αποφασιστικά και έγκαιρα θα δυναμώσουν η οργάνωση και πάλη ενάντια σε όλες τις «εναλλακτικές» κολιγιές των εκπροσώπων των μονοπωλίων. Μένει να δούμε πώς αυτοί θα αλληλεπιδράσουν και με άλλες εξελίξεις, περιφερειακές, σε μικρότερα ή μεγαλύτερα μέτωπα.