«Θέλετε η περιοχή του Κουρδιστάν και οι κουρδικές περιοχές έξω από τα διοικητικά όρια της κυβέρνησης της περιοχής, να γίνουν ανεξάρτητο κράτος;». Σε αυτό το ερώτημα του δημοψηφίσματος θα κληθούν να απαντήσουν αύριο Δευτέρα, 25 Σεπτέμβρη (εκτός απροόπτου λόγω των πιέσεων που ασκούνται...) εκατομμύρια Κούρδοι ψηφοφόροι, σε κάλπες που θα έχουν στηθεί εντός και πέριξ των εδαφών του αυτόνομου Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ (π.χ. επαρχία Κιρκούκ) και σε κάλπες που στήθηκαν από χτες στο εξωτερικό για τα εκατομμύρια των Κούρδων μεταναστών.

Οι εξελίξεις με το κουρδικό ζήτημα είναι αναπόσπαστα δεμένες με το γενικότερο μοίρασμα αγορών, φυσικών πόρων και σφαιρών επιρροής που κάνουν οι ιμπεριαλιστές στην περιοχή, ιδιαίτερα μετά από την αμερικανοΝΑΤΟική επέμβαση στο Ιράκ και στη συνέχεια στη Συρία. Οι διακηρύξεις περί «δικαιώματος αυτοδιάθεσης» ενός λαού που δεν έχει πατρίδα, αν και εγκλωβίζουν λαϊκές δυνάμεις, δεν έχουν καμία σχέση με τα πραγματικά λαϊκά συμφέροντα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Κούρδοι του Ιράκ καλούνται να συμμετάσχουν σε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία. Το Γενάρη του 2005 πραγματοποιήθηκε και τότε δημοψήφισμα, όπου είχε ταχθεί υπέρ της ανεξαρτησίας το 98,8%. Πιο πρόσφατα, στα τέλη Αυγούστου, δημοσκόπηση κατέγραφε το «ΝΑΙ» στην ανεξαρτησία στο 52,9% και το «ΟΧΙ» στο 25,6%, ενώ το 17,9% δήλωνε αναποφάσιστο και το 3,6% δήλωνε ότι θα απέχει.

Τα διαφορετικά «στρατόπεδα» στην αστική τάξη της περιοχής αφορούν ιδιαίτερα συμφέροντα μεγαλοκαπιταλιστών και επιλογή συμμαχιών.

Η διαφαινόμενη τάση μείωσης του ποσοστού του «ΝΑΙ» σε σχέση με το δημοψήφισμα του 2005 δεν είναι ανεξήγητη. Αντανακλά ακριβώς αυτές τις διαφοροποιήσεις. Κατά της ανεξαρτησίας έχει ταχθεί το (ιδρυθέν το 2009) «Κίνημα της Αλλαγής» (ΓΚΟΡΑΝ), που στις εκλογές του 2013 κατέλαβε τη δεύτερη θέση στη Βουλή. Το κόμμα αυτό, που συσπείρωσε το μεγαλύτερο μέρος της νεολαίας, η οποία έχει δυσαρεστηθεί από το οικονομικοπολιτικό κατεστημένο των δύο μεγαλύτερων κομμάτων (του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος (KDP) του Μ. Μπαρζανί και της Πατριωτικής Ενωσης Κουρδιστάν (PUK) του Τζαλάλ Ταλαμπανί και του Μπαρχάμ Σαλίχ) φαίνεται να παίζει ρόλο «μπαλαντέρ» και «αναδιαμόρφωσης» του πολιτικού σκηνικού. Κατά της ανεξαρτησίας είναι επίσης η Κουρδική Ισλαμική Ομάδα, το Ιρακινό Τουρκμενικό Μέτωπο και το Ασσυριακό Δημοκρατικό Κίνημα.

Το (νομικά μη δεσμευτικό) δημοψήφισμα δεν αναμένεται να οδηγήσει άμεσα σε ανεξάρτητο Κουρδιστάν. Χρησιμοποιείται, όπως αυτό του 2005 (που οδήγησε στην κατοχύρωση της αυτονομίας του Κουρδιστάν από το ιρακινό Σύνταγμα) ή το ακυρωθέν το 2014, από τον Πρόεδρο Μπαρζανί, ως μοχλός διαπραγμάτευσης σε βάθος χρόνου. Και με την ιρακινή κυβέρνηση, και με συμμάχους των Κούρδων σε ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία και όμορες χώρες με σημαντικό κουρδικό πληθυσμό, όπως η Τουρκία.

Ο πρωθυπουργός των Κούρδων του Ιράκ, Νετσερβάν Μπαρζανί (ηγετικό στέλεχος του KDP και ανιψιός του Προέδρου), μιλώντας μεσοβδόμαδα στο κουρδικό δίκτυο «Rudaw», ξεκαθάρισε πως το δημοψήφισμα είναι «μέσο για την έναρξη διαλόγου με τη Βαγδάτη, που θα οδηγήσει στο στόχο της ανεξαρτησίας». Το επανέλαβε και ο Πρόεδρος Μπαρζανί, προβλέποντας ότι τα επικείμενα παζάρια θα οδηγήσουν «στον ιερό στόχο της ανεξαρτησίας μετά από δύο χρόνια». Επίσης οι κινήσεις στην πολιτική σκακιέρα γίνονται και με το βλέμμα στις επικείμενες την 1η Νοέμβρη βουλευτικές και προεδρικές εκλογές.

Η οικογένεια του Μ. Μπαρζανί (όπως και η οικογένεια του Τζ. Ταλαμπανί) διαθέτει τεράστια περιουσία, καθώς ελέγχει τις περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις της αυτόνομης περιοχής. Ο Μπαρζανί, εκλεκτός των ΗΠΑ από την εισβολή του 2003, παραμένει στη θέση του Προέδρου που κατέχει από το 2005. Τον Αύγουστο του 2013, το κουρδικό κοινοβούλιο παρέτεινε τη θητεία του για 2 χρόνια, αλλά εξακολουθεί να παραμένει στη θέση λόγω των εξελίξεων σε Ιράκ και Συρία, με την εμφάνιση του «Ισλαμικού Κράτους».

Η στάση μεγάλων ιμπεριαλιστικών και περιφερειακών δυνάμεων στο δημοψήφισμα ποικίλει, ανάλογα με τα συμφέροντα και τους σχεδιασμούς τους.

Γειτονικές χώρες όπως το Ιράν και η Τουρκία διαφωνούν με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, προβλέποντας ότι θα έρθει η δική τους «σειρά» μετά την ανεξαρτητοποίηση των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ. Η Τουρκία έχει απειλήσει με κυρώσεις και εμμέσως με στρατιωτικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν και σενάρια τουρκοϊρανικής συνεργασίας, που για την ώρα δεν επιβεβαιώνονται από την Τεχεράνη.

Δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ, ΕΕ κ.λπ.) τάσσονται φαινομενικά κατά του δημοψηφίσματος, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Προτείνουν λύση «μέσω διαλόγου». Επισήμως η ΕΕ λέει πως «υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ και πως οι μονόπλευρες ενέργειες, όπως το δημοψήφισμα, είναι βλαβερές».

Χαρακτηριστικά υποκριτική είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, που ενώ αντιτίθενται στη χρονική στιγμή διεξαγωγής του δημοψηφίσματος με το πρόσχημα πως θα «βλάψει τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους», χτίζουν αυτή την περίοδο στο Ερμπίλ νέο προξενείο σε διαστάσεις πρεσβείας. Παράλληλα, από τον Αύγουστο του 2016 χρηματοδοτούν και εξοπλίζουν τους Κούρδους του Ιράκ με 400.000.000 δολάρια, για να καλύψουν το «κενό» που άφησε τα τελευταία χρόνια η απόφαση της Βαγδάτης να διακόψει τη χρηματοδότηση στο αυτόνομο Κουρδιστάν. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι ΗΠΑ από τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, στις αρχές της δεκαετίας του '90, έβαλαν τις βάσεις για μελλοντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις, αρχικά με τις «ζώνες απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από το βόρειο Ιράκ. Το 1991 προκάλεσαν την αυτονόμηση των κουρδικών περιοχών από το υπόλοιπο Ιράκ, και το 2005 την αναγνώρισή της από το ιρακινό Σύνταγμα.

Η Ρωσία, που έχει παραδοσιακά πολύ καλές σχέσεις με τους Κούρδους του Ιράκ, αποφεύγει ξεκάθαρα να πάρει θέση κατά της ανεξαρτησίας. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ έχει δηλώσει πως βλέπει «με κατανόηση» το δημοψήφισμα, «σαν εκδήλωση της φιλοδοξίας του κουρδικού λαού». Εχει τονίσει ότι η τελική απόφαση θα πρέπει να ληφθεί «συνυπολογίζοντας όλες τις πολιτικές, γεωπολιτικές, δημογραφικές και οικονομικές συνέπειες» και «το γεγονός πως το Κουρδικό έχει επιπλοκές πέρα από τα σύνορα του σημερινού Ιράκ». Αυτά ενώ δεν έχει καλά - καλά «στεγνώσει» το μελάνι από τη συμφωνία της «Rosneft» με την κυβέρνηση Μπαρζανί για νέο αγωγό αερίου.

Η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του Κόλπου έχουν προσφερθεί να παίξουν ρόλο «μεσολαβητή».

Το Ισραήλ, που θεωρείται πρότυπο από Κούρδους αστούς για τη δημιουργία μελλοντικού κράτους, είναι το μόνο που υποστηρίζει ξεκάθαρα την ανεξαρτησία των Κούρδων. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπ. Νετανιάχου και μέρος της ισραηλινής αστικής τάξης εκτιμούν πως ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα φρέναρε τα σχέδια των αστικών τάξεων της Τουρκίας και του Ιράν.

Βεβαίως, η στάση πολλών εκ των παραπάνω δυνάμεων δεν αποκλείεται να μεταβληθεί, ανάλογα με τις ρευστές εξελίξεις.