Οπως είναι γνωστό, η κατάσταση της εργατικής τάξης συνδέεται άμεσα με τη βασική αντίθεση της καπιταλιστικής κοινωνίας - τις σχέσεις ανάμεσα στο κεφάλαιο και τη μισθωτή εργασία - με την πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση από την εκμετάλλευση και την καταπίεση.

Η μελέτη αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί επιχειρεί την προσέγγιση σημαντικών ζητημάτων που αφορούν στην κατάσταση της εργατικής τάξης ως συνόλου. Κατατίθεται, όπως γίνεται φανερό, για να συμβάλει ουσιαστικά στο μέτωπο της ιδεολογικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη.

Ξεχωρίζουμε και τονίζουμε το γεγονός ότι μέσα από τη μελέτη της κατάστασης της εργατικής τάξης αναδεικνύονται τα βασικά προβλήματα της εργατικής τάξης και η παραπέρα έντασή τους. Αντιμετωπίζονται σύγχρονες αστικές απόψεις με τρόπο κατανοητό, επιστημονικά θεμελιωμένο και εδραιωμένο πάνω στην κοσμοθεωρία του μαρξισμού-λενινισμού.

Κατά συνέπεια δεν είναι καθόλου παράδοξο ότι μέσα από τις γραμμές αυτής της μελέτης, εκτός από το να διαπιστώσει κανείς βασικές πλευρές της σημερινής κατάστασης της εργατικής τάξης της χώρας μας, ταυτόχρονα, διαπιστώνει την ακατάβλητη ζωτικότητα του μαρξισμού-λενινισμού και την ανεξάντλητη διαχρονική επικαιρότητά του.

Αναπτύσσονται βασικές έννοιες που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την παραγωγική διαδικασία και που επιδρούν επίσης άμεσα στην κατάσταση της εργατικής τάξης, όπως είναι η διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου, η έννοια της αξίας της εργατικής δύναμης, ο βαθμός εκμετάλλευσης κ.ά.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αντιμετωπίζεται ένα επίκαιρο και από κάθε άποψη ενδιαφέρον θέμα, της επίδρασης των νέων τεχνολογιών στην κατάσταση της εργατικής τάξης. Γύρω από το θέμα αυτό έχει αναπτυχθεί έντονη ιδεολογική διαπάλη, ενώ οι αντίπαλοι του μαρξισμού-λενινισμού επιχείρησαν, με εφαλτήριο τις νέες τεχνολογίες, να αποδείξουν τη χρεοκοπία της μαρξιστικής θεώρησης.

Στο κεφάλαιο αυτό οι νέες τεχνολογίες παρουσιάζονται αυτό που πραγματικά είναι. Ως οι παραγωγικές δυνάμεις της εποχής μας και ως το αποτέλεσμα της αναπόδραστης εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνικής. Η επαναστατικοποίηση των μέσων παραγωγής, στα πλαίσια του καπιταλισμού και που έχει πάντα ανάγκη ο καπιταλισμός, γεγονός όμως που προσδιορίζει και τον μη ουδέτερο χαρακτήρα τους.

Με την έννοια αυτή αναλύεται η τάση υποκατάστασης της ζωντανής εργασίας από τη νεκρή-αντικειμενοποιημένη εργασία, η τάση υποβάθμισης της άμεσης εργασίας από τη γενική επιστημονική εργασία. Σημειώνονται οι άμεσες συνέπειες στην εργατική τάξη από την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών (αύξηση βαθμού εκμετάλλευσης, επίδραση στις μεθόδους οργάνωσης και καταμερισμού εργασίας, στην ταξική πάλη και στα δημοκρατικά δικαιώματα).

Τέλος, δίνονται τεκμηριωμένες απαντήσεις στις διάφορες αστικές θεωρίες για το τέλος της εργατικής τάξης, της εργασίας, για τις θεωρίες περί μεταβιομηχανικής κοινωνίας και την ανυπαρξία της εκμετάλλευσης στην «πνευματική» εργασία. Εμφαση δίνεται στην κριτική του αστικού μύθου της δήθεν μετάβασης σ' ένα «μετακαπιταλιστικό»-«μεταβιομηχανικό» στάδιο λόγω της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών.

Ξεκινώντας από τις αλλαγές που παρουσιάζονται στη σύνθεση του πληθυσμού της χώρας μας, καταγράφεται η αριθμητική ανάπτυξη και η συγκέντρωση της εργατικής τάξης.

Με βάση τις απογραφές της ΕΣΥΕ για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό εμφανίζεται η κίνηση γύρω από την απασχόληση και την ανεργία, οι εξελίξεις που έλαβαν χώρα στη μισθωτή εργασία, ενώ απεικονίζονται οι απασχολούμενοι μισθωτοί κατά βασικούς τομείς και κλάδους της οικονομίας. Ιδιαίτερη παράγραφος αφιερώνεται για τους αλλοδαπούς εργάτες. Το κεφάλαιο αυτό καταλήγει με τον προσδιορισμό και τη θέση της εργατικής τάξης στην ελληνική κοινωνία.

Το τέταρτο κεφάλαιο αφορά στον εργάσιμο χρόνο. Αναλύεται και σχολιάζεται η θεωρητική προσέγγιση του Μαρξ σε σχέση με το διαχωρισμό σε κοινωνικά αναγκαίο και πρόσθετο χρόνο εργασίας, η επίδραση της επιστημικοτεχνικής επανάστασης πάνω στον εργάσιμο χρόνο, η ιστορικά ξεπερασμένη διάσπαση του χρόνου εργασίας, η αναγκαιότητα για την αύξηση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την πολιτιστική και γενικότερα ολόπλευρη ανάπτυξή τους, γεγονός που κατακτιέται ολοκληρωτικά σε συνθήκες σοσιαλιστικής εξουσίας.

Ταυτόχρονα δίνονται στοιχεία για το νομικό πλαίσιο που διαχρονικά διέπει τον εργάσιμο χρόνο στη χώρα μας και μέσα από συγκριτικούς πίνακες αποδεικνύεται ότι οι εργαζόμενοι στη χώρα μας δεν εργάζονται καθόλου λιγότερο σε σχέση με τους εργαζόμενους άλλων χωρών της ΕΕ. Στο ίδιο κεφάλαιο αντιμετωπίζονται μια σειρά από ιδεολογικά ζητήματα γύρω από την οργάνωση του χρόνου εργασίας, που έχουν να κάνουν με τον χρόνο εργασίας και την απασχόληση, τον ανταγωνισμό και τη μείωση του «εργατικού κόστους», τις ελαστικές και ευέλικτες μορφές απασχόλησης, την εφαρμογή του 35ωρου κλπ.

Στο κεφάλαιο αυτό, επίσης, δίνονται απαντήσεις και σε ορισμένες απόψεις που δε δέχονται την ύπαρξη της εκμετάλλευσης. Ουσιαστικά αρνούνται την ύπαρξη της υπεραξίας, ενώ σχολιάζονται και οι μέθοδοι εκμετάλλευσης που εφαρμόζονται πάντα με στόχο την αύξηση των κερδών των καπιταλιστών.

Στη μελέτη υπάρχει ειδικό κεφάλαιο (έκτο) γύρω από τα εργατικά ατυχήματα, τους επαγγελματικούς κινδύνους και την προστασία της υγείας των εργαζομένων, όπου καταδείχνεται ο βαρύς φόρος αίματος που πληρώνει η εργατική τάξη στο βωμό των κερδών του κεφαλαίου.

Το έβδομο κεφάλαιο αναφέρεται στην ανεργία, όπου τονίζεται ότι η ανεργία είναι όρος ύπαρξης του καπιταλιστικού συστήματος ως «μοχλός της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης», ως «εφεδρικός στρατός» του συστήματος. Στο κεφάλαιο αυτό αντιμετωπίζονται επίσης ορισμένες αστικές θεωρίες γύρω από την ανεργία, διευκρινίζεται το πώς ο σύγχρονος καπιταλισμός προσπαθεί να αντιμετωπίσει την όξυνση του προβλήματος της ανεργίας (μείωση θέσεων πλήρους απασχόλησης, αύξηση θέσεων μερικής απασχόλησης), ενώ παράλληλα εξετάζεται το πρόβλημα της ανεργίας και στη χώρα μας.

Τέλος, στο όγδοο κεφάλαιο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο πρόβλημα της εργατικής κατοικίας και των συνθηκών στέγασης των εργαζομένων.

Η μελέτη αυτή του ΚΜΕ είναι μια συλλογική μελέτη και στην έκδοσή της συνέβαλαν οι συγγραφείς-ερευνητές του ΚΜΕ: Πολυμερίδης Γιώργος, Παπαδόπουλος Μάκης, Κυρίτσης Νίκος, Μαγγανάς Γιώργος, Κάππος Κώστας, Ντούρος Γιάννης και Στρατής Γιώργος.

Αφιερώνεται στα 25χρονα του ΚΜΕ, 25 χρόνια ύπαρξης, δράσης, στο πλευρό του εργατικού κινήματος και υπεράσπισης της μαρξιστικο-λενινιστικής κοσμοθεωρίας.

Η έκδοση φιλοδοξεί να γίνει ένας χρήσιμος σύμβουλος για κάθε εργαζόμενο, ιδιαίτερα τώρα που η πάλη του εργατικού κινήματος διεξάγεται κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Σε τελική ανάλυση, τα ζητήματα που θίγει η μελέτη είναι κατά κυριολεξία πολιτικά ζητήματα, συνδέονται με την πάλη για την εργατική εξουσία και την κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης, το σοσιαλισμό.