Ακατοίκητες νησίδες σήμερα στη μέση του Αιγαίου, το Δεσποτικό και το Τσιμηντήρι, έσφυζαν από ζωή για αιώνες. Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε «σπαράγματα» πολιτισμών από την προϊστορική ακόμη εποχή.

Η φετινή έρευνα ολοκληρώθηκε στις αρχές Ιουλίου και για το Δεσποτικό ξεκίνησε από το τειχισμένο Νότιο Συγκρότημα, όπου αποκαλύφθηκε ο βόρειος τοίχος του ήδη ανεσκαμμένου μεγάλου τετράγωνου αρχαϊκού κτίσματος Θ (β΄ μισό 6ου αι. π.Χ.), οι τοίχοι του οποίου σώζονται σε μέγιστο ύψος 1,50μ και το οποίο επικοινωνεί με το λουτρό του ιερού. Αποκαλύφθηκαν, επίσης, έξι νέοι τοίχοι, «γεγονός που αποδεικνύει πως προϋπήρχε αυτών ακόμα ένα κτίσμα χρονολογούμενο στην πρώτη φάση λειτουργίας του ιερού (550 π.Χ.)».

Στο ναόσχημο οικοδόμημα του λατρευτικού περιβόλου του ιερού βρέθηκε εντοιχισμένος ο άνω κορμός - χωρίς το κεφάλι - αρχαϊκού Κούρου, κομμένος στο ύψος της μέσης. Ο Κούρος έχει το αριστερό χέρι λυγισμένο πάνω στο θώρακα, χαρακτηριστικό γνώρισμα των παριανών εργαστηρίων γλυπτικής του τέλους του 6ου αι. π.Χ. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, «η αποκάλυψη του Κούρου είναι πολύ σημαντική, καθώς είναι μόλις το τρίτο γλυπτό αυτής της ιδιαίτερης κατηγορίας Κούρων (...) Η προσεχής μελέτη των τριάντα και πλέον μαρμάρινων βάσεων αγαλμάτων θα βοηθήσει στην ταύτιση της παραπάνω πλίνθου και του Κούρου με μία από αυτές τις βάσεις».

Στο στυλοβάτη του ναού (μήκους 17μ) αποκαλύφθηκε «ιδιαίτερα ισχυρή θεμελίωση» «αποτελούμενη από μεγάλους δόμους γνευσίου (σ.σ. είδος πετρώματος) μήκους 2-4μ. τοποθετημένους σε δύο ή τρεις επάλληλες σειρές, συνολικού ύψους 1μ. Ο στυλοβάτης ανήκει στην κιονοστοιχία του ναού που κατασκευάστηκε γύρω στο 500 π.Χ. Η κιονοστοιχία είχε επτά κίονες, ύψους 3,80μ., επομένως απαιτούσε μία πολύ ισχυρή θεμελίωση για τη στήριξη της κιονοστοιχίας, αλλά και του θριγκού και του αετώματος. Επίσης, κάτω από το βωμό της Εστίας Ισθμίας και εξωτερικά του ναού αποκαλύφθηκε τμήμα πρωιμότερου τοίχου κατασκευασμένου από μαρμάρινους δόμους».

Βρέθηκε επίσης «πληθώρα γραπτής αρχαϊκής και γεωμετρικής κεραμικής, που αποδεικνύει τη λειτουργία του ιερού ήδη από τα γεωμετρικά χρόνια».

Το Τσιμηντήρι κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό, σχηματίζοντας έναν ισθμό, όπως μαρτυρά και ο βωμός της Εστίας Ισθμίας. Διαπιστώθηκε η ύπαρξη πέντε μεγάλων κτιρίων, κτισμένων από μεγάλους δόμους τοπικού δολομίτη, γνευσίου και σχιστόλιθους, αλλά ανασκάφηκε μόνο το ένα. Πρόκειται για μεγάλο κτίριο, με ορατές διαστάσεις 10,45Χ5,35μ. Η κατασκευή του θυμίζει αυτή των κτιρίων στο Δεσποτικό και πιθανότατα χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο (6ος αι. π.Χ.).