Στόχος αυτής της ενότητας ενεργειών που συμπυκνώνονται στη Διακήρυξη, είναι σύμφωνα με τα ίδια τα κείμενά της η «δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, που θα αποτελέσει το κλειδί για την προώθηση της κινητικότητας και απασχολησιμότητας των Ευρωπαίων πολιτών». Επεξηγηματικά αναφέρουν ότι στόχος τους είναι η «καλύτερη συμβατότητα και συγκρισιμότητα» των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Τι εξυπηρετεί όμως αυτή η προσπάθεια;

Ανώτατη εκπαίδευση στα μέτρα της... καπιταλιστικής αγοράς

Οι λέξεις - κλειδιά «κινητικότητα» και «απασχολησιμότητα», είναι η ουσία που αποκαλύπτει τους πραγματικούς στόχους των εμπνευστών του κειμένου της Μπολόνια: οι αλλαγές στα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να εναρμονιστούν με τις γενικότερες αναδιαρθρώσεις που προωθεί η ΕΕ, με τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις και τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου ώστε να παράγεται μαζικά ένα ευέλικτο, μισοειδικευμένο εργατικό δυναμικό και μια ελίτ επιστημόνων στην υπηρεσία της καπιταλιστικής παραγωγής και της σημερινής φάσης ανάπτυξής της. Τι σημαίνει πρακτικά αυτή η εναρμόνιση; Πολιτικές στην παιδεία που θα συμβαδίζουν με: την ιδιωτικοποίηση της οικονομίας, την άμεση υπαγωγή της ερευνητικής δραστηριότητας στις προτεραιότητες του μεγάλου κεφαλαίου.

Αυτό συνάγεται άμεσα από την «υιοθέτηση ενός συστήματος σπουδών που θα στηρίζεται βασικά σε δυο κύκλους σπουδών, ένα προπτυχιακό και ένα μεταπτυχιακό», που το επίπεδο του προπτυχιακού θα είναι υποβιβασμένο στα τρία χρόνια, και το μεταπτυχιακό θα σπάει σε δυο χρόνια μάστερ και τρία χρόνια διδακτορικό, το λεγόμενο σχήμα 3-2-3. Αυτή η κατεύθυνση υποβάθμισης σημαίνει ότι ο «τίτλος» του «πρώτου κύκλου σπουδών», που θα έχει άμεση αναφορά στην αγορά εργασίας, δε θα έχει καμιά απολύτως σχέση με τα πανεπιστημιακά πτυχία που όλοι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια θα βγάζουν μαζικά αποφοίτους χωρίς ολοκληρωμένες επιστημονικές γνώσεις (τρία χρόνια δε φτάνουν σε καμιά περίπτωση για κάτι τέτοιο), που θα έχουν απλά μια αρχική κατάρτιση. Χωρίς ολοκληρωμένες επιστημονικές γνώσεις δε θα έχουν φυσικά και τα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα που αρκετοί επιστημονικοί κλάδοι έχουν κατοχυρώσει μέχρι σήμερα. Δηλαδή, θα αποτελούν μια στρατιά ανέργων ή αλλιώς «απασχολήσιμων», «ευέλικτων» και χωρίς δικαιώματα νέων που το κεφάλαιο θα έχει στη διάθεσή του για να αξιοποιεί σύμφωνα με τις ανάγκες του. Στην ίδια λογική σχεδιάζεται και από την κυβέρνηση η λεγόμενη «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ.

Ταυτόχρονα, διαμορφώνεται ένα σύστημα μεταπτυχιακών για λίγους, που θα συνιστούν ουσιαστικά μια τέταρτη βαθμίδα εκπαίδευσης, όπου εκεί θα παρέχεται πια η επιστημονική γνώση και η απαραίτητη ειδίκευση. Στη χώρα μας ήδη είναι έτοιμο να θεσμοθετηθεί αυτό το σύστημα μεταπτυχιακών με το νομοσχέδιο που θα καταθέσει άμεσα στη Βουλή το υπουργείο Παιδείας.

Στη λογική αυτών των στόχων διαμορφώνεται η αντίδραση των πρυτάνεων στα πανεπιστήμια της χώρας μας που καταγγέλλουν ότι τρίχρονες προπτυχιακές σπουδές σημαίνει «μετατροπή της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης σε σύστημα επαγγελματικών σπουδών».

Προς αναζήτηση δεξιοτήτων... για την αγορά εργασίας

Ενα ακόμα σημείο της Διακήρυξης, με αρνητικές συνέπειες, που δείχνει την κοινή λογική της προσαρμογής της ανώτατης εκπαίδευσης στις αναδιαρθρώσεις που εξελίσσονται στην οικονομία, είναι η «καθιέρωση ενός συστήματος διδακτικών μονάδων» σύμφωνα με τα πρότυπα του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς Πιστωτικών - διδακτικών Μονάδων». Οπως επί λέξει σημειώνεται «οι διδακτικές μονάδες μπορούν να συγκεντρώνονται και σε συστήματα εκτός εκπαίδευσης του πλαισίου της ανώτατης εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων και των συστημάτων διά βίου εκπαίδευσης, αρκεί να αναγνωρίζονται αυτά τα εμπλεκόμενα πανεπιστήμια υποδοχής». Εισάγεται έτσι η κατηγοριοποίηση των σχολών και των επιστημονικών αντικειμένων. Καθιερώνεται ένα κυνήγι υποτίθεται «προσόντων» αφού οι φοιτητές θα συλλέγουν διδακτικές μονάδες για να μπορούν να βγουν στην αγορά εργασίας.

Χαρακτηριστικό επίσης της ίδιας λογικής, είναι η υιοθέτηση από τη Διακήρυξη της Μπολόνια του λεγόμενου θεσμού του «Συμπληρώματος Διπλώματος» που όπως επεξηγείται από το ίδιο το κείμενο, έχει «στόχο την προώθηση της απασχολησιμότητας των Ευρωπαίων πολιτών και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης». Ο θεσμός αυτός μπορεί να ερμηνευτεί ως μια απόδειξη ότι το πτυχίο από μόνο του δε θα αρκεί και ο φοιτητής θα περιφέρεται σαν γυρολόγος για να συλλέξει και άλλες πιστοποιήσεις, καταρτίσεις, είτε μέσω διδακτικών μονάδων είτε με άλλους τρόπους, με την ελπίδα να βρει δουλιά.

Αν δε, συνυπολογίσουμε ότι τέτοιου είδους διδακτικές μονάδες θα παρέχουν και ιδρύματα εκτός της ανώτατης εκπαίδευσης, είναι φανερό ότι οι νέοι θα οδηγούνται σ' ένα καθεστώς άκρατου ανταγωνισμού, σ' έναν αγώνα δρόμου από τα πανεπιστήμια στα ΙΕΚ, στα φροντιστήρια, στα «κολέγια» και τα κάθε είδους «μαγαζιά» που εμπορεύονται τη γνώση. Ετσι με το σύστημα της μεταφοράς πιστωτικών μονάδων ακόμη και μέσα από άτυπες μορφές εκπαίδευσης, θα αναγνωριστούν και οι σπουδές που πραγματοποιούνται στη χώρα μας μέσα στα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών - «κολέγια» σαν ένα μέρος των σπουδών σε ένα ξένο πανεπιστήμιο. Ετσι τα ξένα πανεπιστήμια θα εισβάλλουν σαν επιχειρηματίες στη χώρα μας, επιβάλλοντας τις αξίες, τα πρότυπα και τις πρακτικές της καπιταλιστικής αγοράς, σε βάρος της επιστήμης και σε αντίθεση με τις ανάγκες της χώρας. Βρισκόμαστε δηλαδή στα πρόθυρα μιας επιχείρησης ιμπεριαλιστικής πολιτιστικής διείσδυσης στην πηγή παραγωγής της γνώσης, στην ανώτατη εκπαίδευση. Βασικός στόχος της πολιτικής της επιχειρηματικής δράσης των πανεπιστημίων και των «ελευθεριών κίνησης» που τους παρέχονται, είναι η υπερίσχυση στα πλαίσια του ανταγωνισμού, των μεγάλων ξένων πανεπιστημίων για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της γνώσης και την κοινωνική χειραγώγηση.

Ολα αυτά συνδέονται και με τις αναφορές στη «διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση», που διαπερνάει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και συνεχίζεται και μετά την ανώτατη. Ο στόχος και εδώ ένας, να παράγεται τέτοιο εργατικό δυναμικό που θα έχει ανάγκη η αγορά.

Τον ίδιο βασικό προσανατολισμό έρχεται να συμπληρώσει η διαδικασία αξιολόγησης των πανεπιστημίων, των σχολών και των προγραμμάτων, με κριτήρια της «αγοράς» και αντίστοιχο καθορισμό της χρηματοδότησής τους. Οι σχολές που έχουν οικονομική σημασία για την ΕΕ και το κεφάλαιο, οι σχολές που θα λειτουργούν «ανταγωνιστικά» και θα εξασφαλίζουν πόρους από «πελάτες» (επιχειρήσεις, σπουδαστές, πτυχιούχους κλπ.) θα χρηματοδοτούνται και θα πριμοδοτούνται πρόσθετα από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, ενώ άλλες θα περιθωριοποιούνται και θα κλείνουν. Και αυτό έρχεται σε άμεση σύνδεση με την επιχείρηση ιδιωτικοποίησης της έρευνας και την εισαγωγή επιχειρήσεων στις σχολές και στα προγράμματά τους.