Γιάννης Κεφαλληνός, «Το παγώνι στο αηδόνι» |
Στην ελληνική μυθολογία ο αετός ήταν το σύμβολο του πατέρα των θεών, του Δία, και φορέας του θεϊκού του όπλου του κεραυνού. Από τον αετό, σύμβολο δύναμης και κυριαρχίας, προέκυψαν τα ονόματα Αετός και Αετιδεύς, ο γιος του Αετού. Σύμβολο κύρους, δύναμης και εξουσίας είναι και το γεράκι. Μεταξύ των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων, αυτό το πουλί ήταν αφιερωμένο στον Ηλιο, όπως ο αετός, απ' όπου παίρνει όλες τις δυνάμεις που προέρχονται από το συμβολισμό αυτού του ουράνιου σώματος. Από το γεράκι προέκυψαν τα Γερακίνα, Γερακούλα.
Από το λιοντάρι, σύμβολο της δύναμης και της υπεροχής, τα Λεοντής, Λεοντίνη, Λιοντάρης, Λέων, Λεόντιος, ένα από τα συνηθέστερα βαφτιστικά της Παλαιολόγειας εποχής. Το γνωστότερο όλων το Λεωνίδας. Η ανδρεία του ομώνυμου Σπαρτιάτη ήταν σίγουρα μεγάλη, εξασφαλίζοντας και τη διατήρηση του ονόματός του στην αιωνιότητα και το από την αρχαιότητα προερχόμενο Τιμολέων (θα το εξετάσουμε αναλυτικά στην αντίστοιχη ενότητα).
Αηδόνα από το αηδόνι = γυναίκα με γλυκιά φωνή. Ανήκει στην κατηγορία των πολύ σπάνιων ονομάτων. Δεν εμφανίζεται στο δείγμα, όμως συνεχίζει να χρησιμοποιείται και σήμερα. Το αρσενικό Αηδόνης εμφανίζεται μία φορά.
Γιώργος Βαρλάμος, «Δέντρο με πουλί» |
Από το περήφανο παγώνι προέκυψαν τα Παγώνης - Παγώνα, μεγεθυντικό της λέξης παγώνι (< παγώνι < παώνιον < πάων = η περήφανη).
Το Παγώνι είναι σύμβολο της αθανασίας και της αιωνιότητας. O συμβολισμός αυτός ίσως σχετίζεται με το γεγονός ότι ήταν το ιερό πτηνό της θεάς Ηρας, της αθάνατης βασίλισσας των ουρανών. Πολλές φορές χρησιμοποιούνταν ως χλευαστικό γυναικείο παρανόμι για ψηλομύτα και γεμάτη έπαρση γυναίκα, η οποία είναι κακόγλωσση και κακόψυχη.
Περιστέρα, από το περιστέρι, που είναι σύμβολο της αγνότητας, της πίστης, της αγάπης, της επικοινωνίας και της ειρήνης. Ομως τα περιστέρια από ηθικής απόψεως είναι πολύ διεφθαρμένα και όσοι λένε «λευκή περιστερά» μάλλον δεν έχουν ιδέα για το πόσο λάγνα είναι τα περιστέρια. Είναι τα πιο λάγνα και τα πιο ερωτύλα πουλιά. Οι Βαβυλώνιοι τα είχαν αφιερώσει στην Αφροδίτη τους, την Πιράχ ικ Ιστάρ, και από εκεί του έμεινε Πιράχ Ιστάρ, περιστερά. Οι Ελληνες τα ταύτιζαν με τη Διώνη, μητέρα της Αφροδίτης και συμβόλιζαν τον έρωτα.
Πέρδικα από την πέρδικα. Το πανέμορφο τούτο πτηνό έχει ένα αρκετά «δύσοσμο» όνομα. Κατά το λεξικό του Μπαμπινιώτη, η λέξη πέρδικα παράγεται από το ρήμα πέρδομαι, πιθανά λόγω του θορύβου που προκαλούν τα φτερά της. Η ερμηνεία της λέξης μπορεί να είναι «η κλανιάρα», η χιλιοτραγουδισμένη όμως λεβεντοπερπατούσα Ρήγισσα των ελληνικών βουνών προβάλλει περήφανη και καμαρωτή μέσα από θρύλους και παραδόσεις. Ο λαός την ταυτίζει με την όμορφη γυναίκα: «Καλώς την να την πέρδικα, που περπατάει λεβέντικα» ή την «περδικόστηθη», είτε επειδή αναφέρεται στην καλή υγεία: «σε δυο μέρες θα είσαι περδίκι», είτε αναφέρεται στο θάρρος του ανθρώπου: «το λέει η περδικούλα του».
Πάμπλο Πικάσο, «Το παιδί με το περιστέρι» |
Είναι και επώνυμο (Περδικάρης, Περδίκης, Πέρδικας), το οποίο χρησιμοποιούσαν πολύ οι Βυζαντινοί.
Τρυγόνα από το τρυγόνι, το σύμβολο της συζυγικής αγάπης και αφοσίωσης. Το ζευγάρι των τρυγόνων έχει παροιμιώδη αγάπη μεταξύ του. Οταν το ένα πεθάνει, το άλλο δε ζευγαρώνει με άλλο και μερικές φορές πεθαίνει από τη λύπη του. Είναι χαριτωμένα πουλιά, ήμερα και ευγενικά, γι' αυτό και χρησιμοποιούνταν ως χαϊδευτική προσφώνηση γυναικών. Παλαιότερα το Τρυγόνα ήταν ένα όνομα αρκετά συνηθισμένο. Σήμερα κρύβεται πίσω από κάποιο χαϊδευτικό. Διαπίστωσα κάποτε στο διαδίκτυο την έκπληξη κάποιας που έμαθε ότι το χαϊδευτικό Νέλλη της φίλης της «έκρυβε» το Τρυγόνα.
Και τέλος από τη μέλισσα, το σύμβολο της εργατικότητας, τα Μελισσώ, Μέλισσα, Μελισσίνη.
Από τα πουλιά προέκυψαν 10 ανδρικά ονόματα με εμφανίσεις σε δείγμα ανδρών και 11 γυναικεία με εμφανίσεις σε δείγμα γυναικών. Το δημοφιλέστερο είναι ο Λέων με 70 εμφανίσεις και ακολουθούν η Παγώνα με 45, η Περιστέρα με 9, ο Λεόντιος με 6, οι Λεοντής, Αηδόνης από 3 το καθένα, η Μελισσίνη, Μέλισσα και ο Αετός από 2 και από μία εμφάνιση Γερακίνα, Τρυγόνα, Λιοντάρης, Παγώνης, Περιστέρης, Πέρδικας, Αετιδεύς. Τα Λεοντίνη, Αηδόνα, Πέρδικα, Μελισσώ, Γερακούλα δεν έχουν καμία εμφάνιση στο δείγμα, όμως χρησιμοποιούνται και σήμερα.
Συνηθέστερη είναι η χρήση των ονομάτων των πουλιών για την παραγωγή οικογενειακών ονομάτων (επιθέτων).
Λιθογραφία του Herni Motte εμπνευσμένη από την «Ιλιάδα» |
Στην ελληνική μυθολογία ο αετός ήταν το σύμβολο του Δία και φορέας του θεϊκού του όπλου του κεραυνού |
Ρωμαϊκό μωσαϊκό μιας πέρδικας, του 1ου - 2ου μ.Χ. αιώνα |