Η τιτάνια μάχη που έδωσε ο σοβιετικός λαός για να ανορθώσει μια χώρα, όπου για πρώτη φορά οικοδομούνταν ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση, για τη δημιουργία του νέου ανθρώπου που θα πιστέψει και θα μεγαλώσει με βάση τα κομμουνιστικά ιδανικά, αναδείχθηκαν στην προχτεσινή εκδήλωση που διοργάνωσε η «Σύγχρονη Εποχή» στα Γιάννενα όπου παρουσιάστηκε το βιβλίο του μεγάλου Σοβιετικού Παιδαγωγού Αντόν Μακάρενκο «Παιδαγωγικό Ποίημα».

Αυτό το έργο, που περιγράφει το «άλμα» της ανθρωπότητας μέσα από τη ζωή συνηθισμένων ανθρώπων, παιδιών και εκπαιδευτικών στα πρώτα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο, όπου παιδιά εγκαταλελειμμένα, «χτυπημένα» από τη φτώχεια και την εξαθλίωση που κληροδότησε το καπιταλιστικό σύστημα «πλάθονται» με αγωνιστικό πνεύμα, αναπτύσσουν τη συλλογικότητα και αλληλεγγύη, παρουσίασε ο Ελισαίος Βαγενάς, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα στο «Καμπέρειο Θέατρο»

Παίρνοντας το λόγο ο Ελισαίος Βαγενάς αναφέρθηκε αρχικά στο εκρηκτικό πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων παιδιών - έφταναν τα 7.500.000 περίπου - που δημιούργησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και η στρατιωτική επέμβαση 14 καπιταλιστικών κρατών ενάντια στην μπολσεβίκικη επανάσταση. Η νεαρή εργατική εξουσία έπρεπε να επιλύσει το πρόβλημα των παιδιών που συχνά κατέληγαν σε συμμορίες, που έκλεβαν, επαιτούσαν και εκ των οποίων τουλάχιστον το 10% έκανε και χρήση ναρκωτικών ουσιών.

«Στις δύσκολες αυτές συνθήκες του εμφυλίου πολέμου ο Μακάρενκο αρχίζει να αναρωτιέται και να διερευνά πιθανούς δρόμους του νέου, του σοβιετικού συστήματος διαπαιδαγώγησης», σημείωσε ο ομιλητής και εξήγησε: «Αυτή η προσπάθεια περιγράφεται με μυθιστορηματικό και βιωματικό, γλαφυρό και συχνά χιουμοριστικό τρόπο μέσα από το έργο του Αντόν Μακάρενκο "Παιδαγωγικό Ποίημα" του Σοβιετικού παιδαγωγού. Μέσα από τη ζωή παιδιών και εκπαιδευτικών που δημιούργησαν έναν παιδικό σταθμό (Σταθμό "Γκόρκι") όπου περιγράφονται γεγονότα που δένουν με το σύστημα της παιδικής αγωγής, προβάλλοντας τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης με τη δημιουργία παιδικής κολεκτίβας και του εργασιακού πολυτεχνικού σχολείου».

«Το σύστημα διαπαιδαγώγησης που εφαρμοζόταν πρόβαλε διαρκώς νέες απαιτήσεις προς το κάθε παιδί του σταθμού, που ταυτόχρονα συνοδευόταν με την αύξηση του σεβασμού προς το κάθε παιδί. Απαιτήσεις που γεννούσε και πρόβαλε η ίδια η κολεκτίβα, η ομάδα των παιδιών στην οποία ήταν ενταγμένη το κάθε παιδί και που περιέβαλε με σεβασμό και φροντίδα το κάθε μέλος της».

Ο Ε. Βαγενάς αναφέρθηκε στη σύγκρουση του Μακάρενκο με τους εκπροσώπους της «ελεύθερης διαπαιδαγώγησης»: «Στην λεγόμενη "ελεύθερη", "αντιαυταρχική αγωγή" αντιπαρατέθηκε η σκέψη για τον ιδιαίτερο ρόλο που μπορεί να παίξει η παιδική κολεκτίβα και η συνειδητή εργασιακή δραστηριότητα στη διαμόρφωση των νεαρών πολιτών του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους». Ο ομιλητής πρόσθεσε ότι η κολεκτίβα «απηχούσε τη συγκεκριμένη εποχή και τα βιώματα της, έδινε τη δυνατότητα να καλλιεργηθούν μια σειρά προσωπικά γνωρίσματα των αυριανών Σοβιετικών πολιτών, όπως η συμμετοχή στη ζωή της ομάδας, η λογοδοσία και υπευθυνότητα. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όταν μιλάμε για παιδιά που μεγάλωσαν μέσα στην παραβατικότητα. Η πειθαρχία, που επιβλήθηκε αρχικά από τον εκπαιδευτικό και στη συνέχεια με την αλύγιστη δύναμη όλης της κολεκτίβας, ήταν στοιχείο της διαπαιδαγώγησης. Ταυτόχρονα τα παραπάνω στοιχεία δεν εμπόδιζαν την ανάπτυξη μιας πολύμορφης πολιτιστικής δραστηριότητας στην "αποικία" των παιδιών. Από το διάβασμα, το θέατρο και τον κινηματογράφο, έως την ζωγραφική, τη μουσική και τον αθλητισμό, τις εκδρομές που ήταν επίσης στοιχεία της διαπαιδαγώγησης, δίπλα στη διδασκαλία των μαθημάτων».

Σχετικά με την παιδαγωγική εμπειρία του Μακάρενκο και το στοιχείο που προκαθορίζει όλη αυτή την μεγαλειώδη προσπάθεια που περιγράφεται στο βιβλίο του, ο Ελισαίος Βαγενάς υπογράμμισε την τεράστια κοινωνικοπολιτική αλλαγή: «Η σοσιαλιστική επανάσταση και οικοδόμηση, που επέτρεψε σε μια καθυστερημένη, αγράμματη στην πλειοψηφία της χώρα, μέσα σε μόλις μισό αιώνα να γίνει μια από πρωτοπόρες χώρες στον τομέα της επιστήμης και του πολιτισμού. Οι παιδαγωγικές απόψεις του Μακάρενκο δεν ήταν έτσι κάποιες παιδαγωγικές "συνταγές" ξένες προς το σύνολο των ριζοσπαστικών διεργασιών που γίνονταν στην κοινωνία την εποχή εκείνη. Οι θέσεις και ιδέες που διατύπωσε δε θα μπορούσαν να "δουλέψουν", αλλά ούτε καν να εμφανιστούν αν δεν αντανακλούσαν το όλο οικονομικό, κοινωνικο-πολιτικό σύστημα που καθορίζει το εκπαιδευτικό πλαίσιο, δηλαδή το σύστημα της ανθρωπιάς, της Λαϊκής Παιδείας που χαρακτήρισε το σοσιαλιστικό σύστημα στην ΕΣΣΔ».