Οι ασθένειες του ανοσοποιητικού που έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι σήμερα ξεπερνούν τις 40 και περιλαμβάνουν μερικές όχι και τόσο σπάνιες, όπως ο διαβήτης τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος) και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Σε πολλές χώρες αποτελούν την τρίτη αιτία θανάτου, μετά τις καρδιαγγειακές νόσους και τον καρκίνο.

Πρόσφατες έρευνες υπόσχονται να βελτιώσουν την εικόνα αυτή, στοχεύοντας στην πρόληψη. Την τελευταία δεκαετία βεβαιώθηκε ότι χρόνια πριν εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα κάποιας ασθένειας του ανοσοποιητικού, το σώμα αρχίζει να παρασκευάζει ορισμένα αντισώματα που στρέφονται εναντίον του, γνωστά ως αυτοαντισώματα. Η ικανότητα πρόβλεψης της εμφάνισης των ασθενειών αυτών, αλλάζει τον τρόπο που γιατροί και ερευνητές σκέφτονται για τις αυτοάνοσες καταστάσεις και για το πόσο χρόνο χρειάζεται ώστε να εμφανιστούν. Παράλληλα, δημιουργεί την ελπίδα, ότι στο μέλλον οι γιατροί θα μπορούν να ελέγχουν το αίμα ενός υγιούς ανθρώπου για συγκεκριμένα αντισώματα και να προλέγουν αν πρόκειται να νοσήσει μετά από αρκετά χρόνια από μια βαριά αυτοάνοση ασθένεια. Εξοπλισμένοι με τέτοιες προβλέψεις, οι ασθενείς θα μπορούσαν ν' αρχίσουν να καταπολεμούν την ασθένεια με φαρμακευτική αγωγή και άλλα διαθέσιμα μέσα, εμποδίζοντας ή έστω καθυστερώντας την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Αυτές οι παρεμβάσεις ίσως δεν είναι και τόσο εύκολο να ανακαλυφθούν. Το πιθανότερο είναι ότι η προληπτική θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στη συγκεκριμένη κατάσταση κάθε ασθενούς. Σε ορισμένες νόσους, όπως η μυασθένεια, τα αυτοαντισώματα συμμετέχουν στην εξέλιξή της, οπότε εμποδίζοντας τη δραστηριότητά τους πιθανότατα θα οδηγούμασταν σε θεραπεία. Ωστόσο, τα αυτοαντισώματα άλλων ασθενειών του ανοσοποιητικού λειτουργούν περισσότερο σαν σειρήνα και λιγότερο σαν πυρκαγιά, προαναγγέλλοντας την επερχόμενη ασθένεια, που οφείλεται, όμως, σε άλλα συστατικά στοιχεία του ανοσοποιητικού, όπως τα Τ-λεμφοκύτταρα και οι μακροφάγοι. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, οι αποτρεπτικές θεραπείες θα πρέπει να επικεντρώσουν στα κύτταρα που προκαλούν το πρόβλημα.

Η επανάσταση στην προληπτική ιατρική και φροντίδα που φέρνει η νέα γνώση για τα αυτοαντισώματα, θα χρειαστεί χρόνο μέχρι να εφαρμοστεί. Αν και πολλά αυτοαντισώματα έχουν ήδη αναγνωριστεί, λίγες μεγάλης κλίμακας κλινικές δοκιμές έχουν πραγματοποιηθεί, για να εκτιμηθεί με πόση ακρίβεια μπορούν να προβλέψουν την εμφάνιση ασθενειών. Αν κατασκευαστούν φτηνές και γρήγορες μέθοδοι ελέγχου αυτοαντισωμάτων, θα μπορούσαν να γίνουν μέρος των συνηθισμένων εξετάσεων αίματος, αλλά αυτό δεν εξαρτάται μόνο από την επιστημονική πρόοδο, αλλά και από τους υπολογισμούς για τα αναμενόμενα κέρδη που κάνουν οι φαρμακευτικές εταιρείες...

Κάποιος που παρακολουθεί τις εξελίξεις στον τομέα της γενετικής, ίσως αναρωτηθεί γιατί χρειάζονται νέες μέθοδοι που αξιοποιούν τα αυτοαντισώματα, όταν οι γιατροί ίσως σύντομα θα μπορούν να σαρώσουν το γενετικό κώδικα των ανθρώπων, ώστε να βρουν γονίδια η ύπαρξη των οποίων προειδοποιεί για το ενδεχόμενο εμφάνισης διαφόρων ασθενειών. Η απάντηση είναι ότι οι περισσότερες χρόνιες ασθένειες εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της περίπλοκης αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες και μια πλειάδα γονιδίων, το καθένα από τα οποία έχει μικρή συνεισφορά στην ασθένεια. Γι' αυτό, η ανίχνευση γονιδίων που κάνουν το φορέα τους ευάλωτο, δε θα σήμαινε την εκδήλωση της αντίστοιχης αυτοάνοσης ασθένειας με κανενός είδους βεβαιότητα, μικρή ή μεγάλη. Αντίθετα, η ανίχνευση συγκεκριμένων αυτοαντισωμάτων θα σήμαινε ότι η διαδικασία που οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου είναι ήδη σε εξέλιξη. Τελικά, ο έλεγχος του γενετικού κώδικα για βλαβερά γονίδια, αποκαλύπτοντας ποιος έχει προδιάθεση για μια αρρώστια, θα βοηθούσε να εντοπιστούν εκείνοι οι άνθρωποι που πρέπει να κάνουν έγκαιρα και έλεγχο για αυτοαντισώματα.

Βέβαια, πριν τα αυτοαντισώματα χρησιμοποιηθούν ευρέως για την εκτίμηση κινδύνου εμφάνισης ασθενειών, θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως αυτά: Θα πρέπει οι γιατροί να ελέγχουν για ασθένειες που δεν έχουν καμιά θεραπεία; Πώς θα εξασφαλιστεί ότι οι ασθενείς δε θα παρερμηνεύσουν το αποτέλεσμα του ελέγχου θεωρώντας το ως απόλυτη βεβαιότητα εμφάνισης της ασθένειας; Είναι δυνατό να ελαχιστοποιηθούν οι λαθεμένες θετικές ή αρνητικές πιστοποιήσεις από τέτοιους ελέγχους; Πώς θα εξασφαλιστεί ότι οι εργοδότες, το κράτος, ακόμα και ιδιώτες, όπως οι ασφαλιστές, δε θα κάνουν διακρίσεις σε βάρος όσων έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αυτοάνοσων ασθενειών; Ειδικά για το τελευταίο, ο μόνος τρόπος είναι η εξάλειψη οποιουδήποτε συμφέροντος από τη χρήση πληροφοριών για την κατάσταση υγείας των ανθρώπων. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει όσο υπάρχουν εργοδότες, δηλαδή εκμεταλλευτές.