Για εμάς που δεν καταφέραμε να γιορτάσουμε το Πάσχα σε άλλον τόπο από αυτόν που μένουμε, δεν πειράζει. Θα ταξιδέψουμε νοητά και θα διαλέξουμε το μέρος που θα προτιμούσαμε να ήμασταν εκεί. Και ποιος ξέρει, ίσως κάποια άλλη φορά, βρεθούμε σ' ένα απ' αυτά τα μέρη...

Στην Αράχωβα, όλοι οι κάτοικοι ξημερώνοντας η Λαμπρή, συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Το προσκλητήριο σημαίνουν οι γεροντότεροι, καλώντας τη γειτονιά να αρχίσει τις προετοιμασίες για το ψήσιμο του αρνιού, αρχίζοντας με το μάζεμα των κληματόβεργων, το άναμμα και την ιδιαίτερη φροντίδα της φωτιάς. Οταν οι εμπειρότεροι αποφανθούν πως η φωτιά είναι έτοιμη, «φορτώνονται» πάνω της τα αρνιά, που ξεπερνούν τα 10 σε κάθε λάκκο. Οι καπνοί σε κάθε γειτονιά είναι τόσο έντονοι, που αν κοιτάξει κανείς την Αράχωβα από μακριά, νομίζει ότι καίγεται το χωριό! Ολοι μαζί κάθονται γύρω από το λάκκο και αρχίζουν το ψήσιμο, αφού ψάλουν το «Χριστός Ανέστη». Οσο περνάει η ώρα, το κέφι ανεβαίνει με καλούς μεζέδες, όπως τηγανητές συκωταριές, με το πολύ γευστικό, αραχωβίτικο κρασί, τα κόκκινα αυγά, το ντόπιο τυρί και πολλά άλλα εδέσματα που έχουν ετοιμάσει οι νοικοκυρές. Τραγούδι και χορός συνοδεύουν απαραίτητα το παραδοσιακό γλέντι. Οι περαστικοί είναι καλοδεχούμενοι σε κάθε λάκκο και δε γίνεται να φύγουν αν δεν τους φιλέψουν κατιτίς.

Επειτα από 4-5 ώρες, το σύνθημα της λήξης του ψησίματος δίνουν πάντα οι γεροντότεροι, με την ευχή «και του χρόνου να είμαστε καλά» και βέβαια με τις απαραίτητες τουφεκιές.

Στη συνέχεια σε κάθε σπίτι στρώνουν το πασχαλινό τραπέζι με το αρνί, τα αυγά, το γιαούρτι, τη φέτα, τη φορμαέλλα, το μπρούσκο κρασί και τα απαραίτητα σαλατικά. Για τους επισκέπτες, ο δήμος φροντίζει για το λαμπριάτικο αραχωβίτικο μενού. Το λαμπριάτικο τραπέζι συνεχίζεται μέχρι να «πέσουν οι τρεις κανονιές», που τραντάζουν συθέμελα όλο το χωριό και μαζί με τις καμπάνες καλούν όλους στην περιφορά της εικόνας του Αϊ-Γιώργη που βγαίνει την ίδια μέρα.

Στη Μάρπησσα της Πάρου, το Πάσχα είναι μοναδικό. Εθιμα, τα οποία χρονολογούνται από το 1937, αναβιώνουν στο νησί, ξεκινώντας από τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου νέοι και νέες συμμετέχουν στις αναπαραστάσεις των Παθών.

Ανήμερα της Λαμπρής, οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με την «Γιορτή της Αγάπης» που πραγματοποιείται στο γήπεδο της Μάρπησσας. Την ημέρα αυτή όλο το χωριό γιορτάζει την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Εκεί, με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων, προσφέρονται αρνί ψητό, κόκκινα αυγά, τυρί και άφθονο παριανό κρασί.

Στην Κάρπαθο υπάρχει το πατροπαράδοτο έθιμο, το «Βυζάντι», σύμφωνα με το οποίο αντί για σουβλιστό αρνί, οι ντόπιοι ετοιμάζουν γεμιστό αρνί με ρύζι, πλιγούρι και εντόσθια. Η προετοιμασία του γίνεται το Μεγάλο Σάββατο. Στη συνέχεια, τοποθετείται στον παραδοσιακό καρπάθιο φούρνο, ο οποίος σφραγίζεται με λάσπη και πηλό και ανήμερα του Πάσχα τον ανοίγουν και γιορτάζουν την ημέρα αυτή με καρπάθιο κρασί και παραδοσιακούς χορούς.

Παρόμοιο είναι το γεύμα της Λαμπρής και στην Κάλυμνο, όπου οι γυναίκες παραγεμίζουν με ρύζι και ψιλά συκωτάκια το αρνί και το βάζουν σε πήλινο σκεύος το «μουούρι», το οποίο μπαίνει σε παραδοσιακό θολωτό φούρνο. Στις 12 ακριβώς σημαίνουν ταυτόχρονα οι καμπάνες όλων των εκκλησιών, ενώ από τα βουνά ρίχνουν δυναμίτες. Την επομένη του Πάσχα, το απόγευμα, ο κόσμος μαζεύεται στην πλατεία στο λιμάνι όπου γίνεται αναπαράσταση της αναχώρησης των σφουγγαράδων, όπως στα παλιά χρόνια, δηλαδή αγιασμός μέσα στα πλοία, χοροί και τραγούδια.

Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, την τρίτη ημέρα του Πάσχα, πάνω στους λόφους γιορτάζεται το έθιμο «Του μαύρου νιου τ' αλώνι». Πρόκειται για την αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την Επανάσταση του 1821. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν επαναστάτησαν οι Ελληνες της Χαλκιδικής, οι Τούρκοι κυριάρχησαν και οι πρόκριτοι, φοβισμένοι για αντίποινα, έφυγαν στα βουνά. Ηρθε τότε το Πάσχα (1845) και η Ιερισσός φαινόταν έρημη χωρίς τους Ελληνες. Οι Τούρκοι τους αναζήτησαν και τους μήνυσαν να κατέβουν από τα βουνά με την «υπόσχεση» πως δε θα τους πειράξουν. Την Τρίτη λοιπόν του Πάσχα φάνηκαν όλοι. Οταν έφτασαν στα πρώτα αλώνια, οι Τούρκοι δεν τους πείραξαν μεν, αλλά τους έβαλαν να περάσουν κάτω από αψίδα που σχημάτιζαν δυο στρατιώτες με τα σπαθιά τους, για να τους δείξουν πως υποτάσσονται. Κάποιοι πέρασαν, ώσπου μια στιγμή ένα παλικάρι ντράπηκε για την ταπείνωση, άρπαξε τα σπαθιά και τα πέταξε. Φυσικά, οι Τούρκοι τον έσφαξαν επί τόπου μαζί με τους άλλους.

Από τότε, λοιπόν, στην Ιερισσό, κάθε Τρίτη του Πάσχα, στις 11 το πρωί, βγαίνουν στου «Μαύρου Νιου τ' αλώνι». Οι γεροντότεροι αρχίζουν το χορό. Σιγά - σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι, τραγουδώντας όλα τα πασχαλινά τραγούδια. Τελειώνουν με τον «Καγκελευτό» χορό για μνημόσυνο. Ετσι μάλιστα με τον ίδιον τρόπο, σηκώνοντας τα χέρια σαν αψίδα ψηλά, ώστε να περνούν οι άλλοι από κάτω. Τελειώνοντας, οι συμμετέχοντες περνάνε κάτω από μια δάφνινη αψίδα και δύο παλικάρια κρατούν υψωμένα σπαθιά.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζονται σε όλους καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι, «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά. Ο χορός επαναλαμβάνεται το απόγευμα στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας τις μέρες του Πάσχα τηρούνται ήθη και έθιμα που συνδυάζουν τη θρησκευτική μυσταγωγία με ηρωικές και «αναστάσιμες» στιγμές του λαού. Οπως στο Μορφοβούνι, ένα από τα μεγαλύτερα ορεινά χωριά της Καρδίτσας, στη Ρεντίνα τη «Βασίλισσα των Αγράφων», στη Ναύπακτο, τη Μονεμβασιά. Αλλά και σε πολλά νησιά, όπως την Κρήτη, την Αμοργό, τη Σκιάθο, τη Θάσο, την Κω, τη Ρόδο.

Πάντως, όπου κι αν μας βρίσκει η σημερινή μέρα, ας ευχηθούμε όλοι «Ανάσταση Λαών».