"Το χρονικό ενός φυλακισμένου" 1946 - 1961. Αναμνήσεις σε Τρίτο Πρόσωπο" που διαβάσαμε πρόσφατα δεν είναι μόνο οι - σχεδόν αυτοβιογραφικές - αναμνήσεις του λογοτέχνη Τριαντάφυλλου - Λευτέρη Παπάζογλου. Είναι το χρονικό της καθημερινής θυσίας χιλιάδων Ελλήνων που σαν άλλοι Προμηθείς μαρτύρησαν, άοπλοι και ανυπεράσπιστοι, χρόνια θαμμένοι σε ανήλιαγα κελιά και σε θαλασσοδαρμένες εξορίες. Αυτό που ξεχωρίζει ανάμεσα σε άλλα το βιβλίο είναι ότι αναδεικνύει την επίμονη, συστηματική, συλλογή, ψύχραιμη πάλη των κρατουμένων, όχι μόνο να κρατηθούν στη ζωή, αλλά και να παραμείνουν άνθρωποι - από κάθε άποψη. Είναι η πάλλουσα καθημερινή ζωή, ο καθημερινός ηρωισμός που αντιστέκεται στη βάρβαρη προσπάθεια για τσάκισμα κάθε ευαισθησίας. Οι σπαρακτικά ανθρώπινες στιγμές χαράς και λύπης εναλλάσσονται με το χιούμορ. Και είναι πραγματικά θαυμαστή η εφευρετικότητα και η δημιουργική φαντασία των κρατουμένων που προσπαθούν να έχουν με ελάχιστα μέσα πολιτιστικές δραστηριότητες, να διατηρήσουν το "φως που καίει".

Δίπλα στους φυλακισμένους, γυναίκες που ξεροσταλιάζουν σαν "φύλακες άγγελοι", υπομένοντας τις βρισιές και τις χοντράδες των "άλλων" φυλάκων. Προσκλήσεις και χλευασμοί όμως και απέναντι στις γυναίκες φυλακισμένες, στο τμήμα μεταγωγών της Πλάκας:

- "Βέβαια. Δεν κοιτάγατε τις δουλιές του σπιτιού σας! Μπήκατε και σεις στον αγώνα για ελευθερία και για ισότητα. Θα καλοπεράσετε τώρα!", φώναζαν χαιρέκακα στις κρατούμενες, μέχρι που κάποια στιγμή, όπως φαίνεται στο αφήγημα, πήραν την πρέπουσα απάντηση.

Χαρακτηριστικά μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο, όπου ο συγγραφέας μιλά για νέους θανατοποινίτες που πήγαν στο εκτελεστικό απόσπασμα με το παράπονο ότι δε γνώρισαν ποτέ τη γυναίκα, δεν πρόλαβαν να χαρούν τίποτα σ' αυτή τη ζωή... Κι ακόμα για ένα παιδί που εκτελέστηκε για κατοχικό αδίκημα που έκανε τάχα όταν ήταν μόνο 13 (!) χρόνων... Πήγε για εκτέλεση γελώντας και μη πιστεύοντας ότι θα το σκοτώσουν. Ηταν πρόσχαρο παιδί. Πρώτο στα μαθήματα, πρώτο και στο βόλεϊ και στο σκάκι..

Και ένα χιουμοριστικό κομμάτι που πολλά δείχνει για την εποχή εκείνη, την άγρια και τη σκοτεινή:

"Ενας θανατοποινίτης απ' το Ξηρόμερο, έμαθε ότι η αδελφή του (που την προστάτευε κάποιος θείος τους - οι γονείς τους είχαν πεθάνει) αρραβωνιάστηκε". Επειδή σαν αδελφό, έτσι για τα μάτια, ούτε τον ενημέρωσαν ούτε και του ζήτησαν τη γνώμη, έγραψε στο θείο και του ζητούσε το λόγο. Και να η τρανταχτή απάντηση του θείου:

"Για ποια αδελφή σου βρε Βούλγαρε διαμαρτύρεσαι ότι δε σε ρώτησαν; Εσένα η αδελφή σου είναι στη Βουλγαρία και κει να πας να τη βρεις. Αλλά δεν πταίεις εσύ, πταίει το κράτον που σε κρατά ακόμα ζωντανόν και δε σε βάζει δύο μέτρα κάτω από τη γη. Και μη μου ξαναζητήσεις εμένα την αδελφή σου γιατί ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Από δω η Κεφαλλονιά απέχει μόνο μιάμιση ώρα! Παίρνω το βενζινόπλοιο κι έρχομαι αυτού και δε θα μπορέσουν να με κρατήσουν μήτε πόρτες, μήτε σίδερα, μήτε χωροφύλακες. Θα μπω μέσα και θα σε σκίσω με τους όνυχας και τους οδόντας.

Μετά θυμού, ο θείος σου Καράντζαλος!".

Αυτό το αλαμπουρνέζικο γράμμα, γεμάτο ανορθογραφίες και στρεβλωμένες ελληνικούρες, έκανε το γύρο των ακτίνων σκορπώντας σε άλλους το σαρδόνιο γέλιο και σε άλλους την πικρή θυμηδία", σημειώνει ο Λευτέρης Παπάζογλου. Το βιβλίο του όταν εκδόθηκε, πριν από τόσα χρόνια, δεν προβλήθηκε όσο έπρεπε και δυστυχώς πέρασε απαρατήρητο. Κι όμως μιλά με τόσο δυνατό τρόπο για την ίδια την ψυχή του λαού μας, που τόσα πέρασε και δεν επαίρεται, δεν καυχησιολογεί. Υστερόγραφο: Το βιβλίο ο συγγραφέας αφιερώνει "Στην Κατερίνα, σύντροφο της ζωής μου, μ' ένα μεγάλο Ευχαριστώ για την αμέριστη συμπαράσταση της στην πνευματική μου δουλιά, όχι μόνο ηθική αλλά και αποφασιστική για οικονομική στέρηση και θυσία στην έκδοση των βιβλίων μου". (Σ.Σ: Ο Λ. Π. είναι ο δημιουργός του αξέχαστου τραγουδιού "Βροντάει ο Ολυμπος και πάλι").

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ