(4ο)

1. Βασιλιάς και πιόνι εναντίον βασιλιά.

Με αυτό το υλικό είναι δυνατές περισσότερες από 80 χιλιάδες! θέσεις (αν αποκλείσουμε τις συμμετρικές - στις πτέρυγες του βασιλιά και της βασίλισσας). Σ' οποιαδήποτε όμως από τις θέσεις αυτές μπορούμε να καθορίσουμε στη στιγμή ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα - νίκη ή ισοπαλία, οδηγούμενοι σ' αυτό εφαρμόζοντας το πολύ δύο συλλογισμούς 1) το τετράγωνο του πιονιού και 2) τα κρίσιμα (στρατηγικά) τετράγωνα.

Στο διπλανό σχήμα Νο 20 η έκβαση του φινάλε καθορίζεται ως επί το πλείστον από τις "αποστάσεις".

Με κίνηση των λευκών το πιόνι χωρίς βοήθεια προάγεται σε βασίλισσα. Με κίνηση των μαύρων ο βασιλιάς το προλαβαίνει. Για την έγκαιρη εκτίμηση του αποτελέσματος του αγώνα χρησιμοποιείται "ο κανόνας του τετραγώνου" δηλ. ο συλλογισμός αν θα μπορούσε ο βασιλιάς με την κίνησή του να μπει στο "τετράγωνο" του πιονιού (στην περίπτωσή μας: θ3 - θ8 - γ8 - γ3). Πιο απλά να οδηγήσει το βασιλιά νοερά σε μια μόνο γραμμή - τη "διαγώνιο" του τετραγώνου. Ως προς τον αριθμό των τετραγωνιδίων η διαγώνιος ισούται με την πλευρά του τετραγώνου.

Δεν πρέπει να παραλείπουμε, ότι το "τετράγωνο" του πιονιού στο θ2 (εξαιτίας του δικαιώματος της πρώτης κίνησης) είναι το ίδιο με αυτό του θ3. Τα πιόνια στο θ2 ή θ3 χρειάζονται 5 κινήσεις για να προαχθούν σε βασίλισσα.Η ύπαρξη στη σκακιέρα και άλλων πιονιών ακόμη, μπορεί φυσικά να εμποδίζουν το βασιλιά να φτάσει στο "τετράγωνο" του ελεύθερου πιονιού.

1. Στο παράδειγμα: Ρζ1, α2, δ4 - Ρζ3, ε6, ζ7 τα λευκά κερδίζουν με 1. δ5! εΧδ 2. α4 και κερδίζουν. Απουσία του πιονιού ζ7 ο λευκός κερδίζει, εκτός από την 1. δ5! επίσης με 1. α4, Ρε4 2. α5, Ρδ5 3. Ρε2 (μόνο να μη χάσει χρόνο με 3. α6;) 3... Ργ6, 4. Ρε3 κλπ.

2. Στο παράδειγμα: Ρη1, α2, β2, γ5, δ5, ζ5 - Ρθ4, β4, γ7, δ7, η2, (Α. Troitski 1913) η7. θ7. Ο λευκός κερδίζει. Μια ανάλυση της θέσης:

Ο λευκός έχει πλεονέκτημα στην πτέρυγα της βασίλισσας και ο μαύρος στην πτέρυγα του βασιλιά - (και με ένα πιόνι επιπλέον). Η κύρια απειλή του μαύρου είναι Ρη3 κίνηση με την οποία κερδίζει (αν 1. α4). Αν 1. ΡΧη, ο μαύρος βασιλιάς μπαίνει στο "τετράγωνο" του πιονιού α (α2, α8, η8, η2) με Ρη5. 2. α4 βΧα 3. βΧα Ρζ6 με ισοπαλία. Επομένως η 1. ζ6! κερδίζει!

1. ζ6!, ηΧζ (η διαγώνιος τώρα θ4-δ8 κλείνει και ο λευκός πρέπει να εξαλείψει την απειλή του μαύρου Ρθ4 - η3).

2.ΡΧη2, Ρη4 3. α4, βΧα 4. βΧα, Ρζ5 5. α4, Ρε5 6. δ6!, γΧδ 7. γ6! δΧγ 8. α5 και κερδίζουν.

Η μάχη για το "τετράγωνο" παριστάνεται επίσης και στα παραδείγματα:

3. Ρθ8, γ6 - Ρα6, θ5 (ισοπαλία) (R. Reti 1921) 4. Ρθ5, γ6 - Ρα6, ζ6, η7, θ6 (ισοπαλία - απίστευτο!) (R. Reti 1928).

Ας εξετάσουμε μερικές περιπτώσεις όπου η προώθηση του πιονιού δεν πραγματοποιείται χωρίς την υποστήριξη του βασιλιά του. Τα παραδείγματα αυτά είναι απλά, αλλά πολλές φορές ανάγονται σε πιο πολύπλοκα φινάλε.

Το περιεχόμενο αυτών των θέσεων (η δυνατότητα ή μη της κατοχής του κρίσιμου τετραγώνου) διασαφηνίστηκε στο Νο 1. Για τη νίκη το πιόνι πρέπει να φτάσει στην έβδομη οριζόντια χωρίς ΣΑΧ. Οι ιδιαιτερότητες αυτές εμφανίζονται όταν το πιόνι βρίσκεται στις κάθετες του πύργου και του ίππου. Στο Νο 25 ο μαύρος βασιλιάς πρέπει οπωσδήποτε να υποχωρήσει στο γ8 (Μετά την 1. Ρβ5, Ρβ8;2. Ρβ6, δε σώζεται ο μαύρος με την 2... Ρα8, εξαιτίας της 3. Ργ7).

Στο Νο 26 την ισοπαλία θα δώσει η 1..... Ρβ7. Αν την κίνηση έχει ο λευκός, τότε στην 1. Ργ6 μπορεί να απαντήσει 1.... Ργ8 και 1.... Ρα8.