Μία από τις πιο "σημαδιακά τραγικές" (και, ίσως, κάπως παραγνωρισμένες) σελίδες των σχέσεων Ελλάδας - ΝΑΤΟ υπήρξε η - όπως θα αποδείξουμε, προφανώς - σχέση της ένταξης της χώρας μας στον Οργανισμό αυτό με την επάνοδο εκ νεκρών (και την εφαρμογή) του ΑΝ 375/36.

Πριν προχωρήσουμε, ας πούμε δύο λόγια για το νόμο αυτό: Ο νόμος αυτός καθιερώθηκε το Δεκέμβρη του 1936 από τη Μεταξική δικτατορία, προφανώς ενόψει της όλο και πιο φανερής προσέγγισης του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Ο νόμος προέβλεπε την ποινή του θανάτου για το αδίκημα της κατασκοπίας και σε καιρό ειρήνης και επεξέτεινε την αρμοδιότητα των στρατοδικείων και στους πολίτες στις περιπτώσεις κατηγορίας διάπραξης αυτού του αδικήματος. Από τότε που δημοσιεύτηκε ως και 15 χρόνια αργότερα, ο νόμος αυτός ουδέποτε εφαρμόστηκε. Τον Αύγουστο του 1950, κυρώνεται ο νέος Ποινικός Κώδικας. Προβλέπει τιμωρία του αδικήματος της κατασκοπίας με κάθειρξη σε καιρό ειρήνης και ισόβια κάθειρξη ή θάνατο "εν καιρώ πολέμου" (άρθρο 148).

Ο νέος Ποινικός Κώδικας (ΠΚ) θα ισχύει από την 1.1.1951. Ωστόσο, πριν φθάσουμε εκεί, σημειώνεται έντονη παρασκηνιακή επέμβαση των ηγετικών στρατιωτικών κύκλων και κυριολεκτικά, την τελευταία στιγμή (δηλαδή στις 31 Δεκέμβρη 1950) ψηφίζεται ο νόμος 1612, ο οποίος προβλέπει την παράλληλη διατήρηση του ΑΝ 375/1936. Ετσι, δημιουργείται, πέραν των άλλων, και μια ιδιαίτερα περίεργη και, πιθανότατα, μοναδική κατάσταση, όπου ο ίδιος ΠΚ προβλέπει δύο διαφορετικές ποινές για το ίδιο αδίκημα (Λιναρδάτος σελ. 321).

Τα πράγματα ίσως έμεναν στα πλαίσια του αξιοπερίεργου, αν, σε λίγους μήνες δεν έπαιρναν σοβαρή τροπή.

Στις 8 Νοέμβρη 1951, στη δίκη του Ν. Μπελογιάννη και των συγκατηγορούμενών του, αγορεύει ο βασιλικός επίτροπος. Οι ποινές τις οποίες ζητά είναι βαρύτατες: 12 σε θάνατο, 6 ισόβια, 7 είκοσι χρόνια κλπ. Οι ποινές είναι, αναντίρρητα, βαριές αλλά, στην αγόρευση, υπάρχει και κάτι ακόμη βαρύτερο: Η πρόταση παραπομπής μερικών από τους κατηγορουμένους για κατασκοπία.

Ποιο είναι το χαρακτηριστικό αυτής της εξέλιξης;

Ενα μόνο τέτοιο βλέπουμε: Στις 22 Σεπτέμβρη 1951, δηλαδή περίπου ενάμιση μήνα πριν την εισαγγελική αγόρευση, έχουμε την απόφαση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου να δεχτεί στους κόλπους του την Ελλάδα και την Τουρκία. Βλέπουμε, δηλαδή ότι, στην Ελλάδα, η οποία έχει, στο μεταξύ, περάσει εμφυλίους πολέμους, μετεμφυλιακά κλπ, ο 375/36 να παραμένει πάντοτε εν υπνώσει και να αφυπνίζεται μόνο μετά το πρώτο βήμα ένταξης στο ΝΑΤΟ.

Στις 15.11.1951, ανακοινώνεται η απόφαση στη δίκη Μπελογιάννη: Δώδεκα κατηγορούμενοι σε θάνατο, 3 σε ισόβια και οι υπόλοιποι σε ελαφρότερες ποινές. Ωστόσο, θεωρείται βέβαιο ότι οι θανατικές καταδίκες δε θα εκτελεστούν. Από την άλλη, όμως, προβάλλει ένας άλλος πολύ σοβαρός - και, όπως θα αποδειχθεί, μοιραίος - κίνδυνος: Νέα δίκη και αυτή τη φορά όχι με τον ΑΝ 509, αλλά με τον ΑΝ 375/36.

Η δίκη αυτή θα αρχίσει όντως στις 15 Φλεβάρη 1952.

Ωστόσο, προηγούμενα έχουν συμβεί δύο σοβαρά γεγονότα:

α) Αρθρο της "Εστίας" της 12ης Δεκέμβρη 1951, δηλαδή περίπου ένα μήνα μετά την εισαγγελική αγόρευση. Το άρθρο αυτό περιέχει το εξής απόσπασμα: "Από ετών ήδη, αι κυβερνήσεις των Φαυλοκρατών και των Συνοδοιπόρων είχον κατ' επανάληψιν ειδοποιηθεί αφ' ενός μεν να δικάζουν τους πράκτορας του εχθρού κατά τους 10 μήνας καθ' ότι δε συνεδριάζει η Γενική Συνέλευσις του ΟΗΕ, αφ' ετέρου δε ΝΑ ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΝ ώστε η παραπομπή των να γίνεται επί κατασκοπία δεδομένου ότι και εις αυτήν ακόμη την Αμερικανήν, οι ερυθροί που δικάζονται να καταδικάζονται ως κατάσκοποι, υφίστανται ασυζητητί την ΕΣΧΑΤΗΝ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ, χωρίς ουδεμίαν διαμαρτυρίαν να εγερθή".

Με άλλα λόγια, η εφημερίδα αποκαλύπτει ότι σχέδια κίνησης του ΑΝ 375/36 υπήρχαν από καιρό ("από ετών ήδη",πράγμα που ακριβώς δυναμώνει το σκέλος της εφαρμογής τους μόνο μετά την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

β) Εντονη ανάμειξη των Αμερικανών. Ο Τύπος ήδη της εποχής βρίθει άρθρων και σχολίων για την ανάμειξη αυτή, για την οποία τα στοιχεία σήμερα αφθονούν. Αυτό αποτελεί επιπρόσθετη απόδειξη της σύνδεσης της υπόθεσης με το ΝΑΤΟ, καθώς, όπως είναι γνωστό, εκείνος που επέμενε να μπει οπωσδήποτε η Ελλάδα στο τελευταίο, ήταν οι ΗΠΑ, συχνά με τόσο ζήλο, ώστε προκάλεσαν εντάσεις και τριβές με τη Μεγ. Βρετανία.

Οπως και αν έχει το πράγμα, η συνέχεια των γεγονότων είναι εξόχως χαρακτηριστική:

15 Φλεβάρη 1952: Εναρξη δίκης

18 Φλεβάρη 1952: Εναρξη της κοινοβουλευτικής συζήτησης για την ένταξη στο ΝΑΤΟ (έγκριση με παμψηφία, εκτός 8 βουλευτών της ΕΔΑ και Μ. Κύρκου).

25 Φλεβάρη 1952: Δραματική απολογία Ν. Μπελογιάννη

30 Μάρτη 1952: Εκτέλεση Ν. Μπελογιάννη και 3 άλλων συγκατηγορούμενων.

Χρειάζονται, άραγε, άλλες αποδείξεις;

Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι η υπόθεση Μπελογιάννη ήταν η πρώτη, αλλά καθόλου η τελευταία όπου χρησιμοποιήθηκε - συχνά με μοιραία κατάληξη - ο ΑΝ 375/36. Η εξέλιξη θα επαληθεύσει την "Εστία".

Δεν πρόκειται για πρόσκαιρη και παροδική ενέργεια, αλλά για εφαρμογή μακροπροθέσμου προγράμματος "εξάλειψης" (ή, για όσους το προτιμούν "χειρουργικής εξάλειψης") του ΚΚΕ.