Στο ΔΣΕ ήμουν εθελόντρια. Βγήκα από τη Θεσσαλονίκη στις 21 Δεκέμβρη του 1947, με μια ομάδα συναγωνιστών κι ένα σύνδεσμο και φθάσαμε στο Αρχηγείο του Μπέλες την πρωτοχρονιά του 1948. Ολες αυτές τις μέρες ή μάλλον τις νύχτες, περπατούσαμε. Υστερα από 2 - 3 μέρες μ' έστειλαν στο Γ.Α. του ΔΣΕ, που είχε έδρα τότε στην Πύλη, στη μικρή Πρέσπα. Το ατομικό μου βιβλιάριο, του μαχητή του ΔΣΕ, έχει τον αριθμό Γ.Μ.10119 και ημερομηνία κατάταξης την 12.1.1948. Η υπηρεσία που μου ανατέθηκε ήταν η πολιτική δουλιά στις μαχήτριες κι έτσι μου δινόταν η ευκαιρία να βρίσκομαι σε διαφορετικά τμήματα, με διαφορετικούς διοικητές, μαχήτριες και μαχητές.

Στη μάχη η εικόνα ήταν μια: Αυτή που περιγράφει η Ελένη Παχή (φύλ. "Ρ" 1/1/1997). Οι μαχήτριες και οι μαχητές, με τους διοικητές τους επικεφαλής, με τον ηρωισμό, την αυτοθυσία, την αυταπάρνηση, την υπομονή και την επιμονή τους έκαναν τις περισσότερες φορές τη ζυγαριά να κλίνει προς το μέρος μας, παρά τη μεγάλη υπεροχή του αντίπαλου στρατού, σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Δεν είναι λίγες φορές, που έπεσαν όλοι στο πεδίο της μάχης μα δεν υποχώρησαν.

Ο μεγάλος Γάλλος κομμουνιστής ποιητής Πωλ Ελυάρ,που επισκέφθηκε το Γράμμο το 1949, γράφει σε αυτόγραφο: "Οι Ελληνίδες αδελφές μας με τον ηρωισμό τους θεωρούνται στον κόσμο, σαν η πιο αρμονική ισοτιμία ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα".Και ο Ανρί Μπασίς,που τον συνόδευε σ' αυτό το ταξίδι: "Οι γυναίκες της Ελλάδας, αδελφές της Ηλέκτρας Αποστόλου, είναι επίσης οι αδελφές της δικής μας Ντανιέλ Καζανοβά. Είναι η προσωποποίηση του ηρωισμού και της τρυφερότητας της Ελλάδας".

Οι μαχήτριες του ΔΣΕ, στην πλειοψηφία τους ήταν αγρότισσες. Λίγες ήταν από τις πόλεις της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας - Θράκης και ελάχιστες από την Αθήνα και τον Πειραιά. Οι περισσότερες είχαν τελειώσει μια - δυο τάξεις του δημοτικού. Από τα χωριά, στα κατσάβραχα, αγράμματες. Εφθαναν στο ΔΣΕ, εθελόντριες ή επιστρατευμένες, χωρίς οι περισσότερες να έχουν επίγνωση, πού ακριβώς πηγαίνουν. Ομως, πολύ γρήγορα προσαρμόζονταν, πείθονταν να φορέσουν τη στρατιωτική στολή, ακόμα και να κόψουν τα μαλλιά τους, για ευκολία. Στα τμήματα, πλάι πλάι με τους μαχητές, χωρίς να τους γίνεται κανένα σκόντο, παρ' όλες τις παραπανίσιες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ως γυναίκες, όχι μόνο τα 'βγαζαν πέρα παλικαρίσια, μα ακόμα νοικοκύρευαν το τμήμα τους και πολλές φορές έπλεναν και τα ρούχα όλων. Σκορπούσαν στην τραχιά και γεμάτη κινδύνους ζωή δροσιά, χάρη, απλότητα κι ευθυμία. Μετά τη μάχη ή την οποιαδήποτε υπηρεσία, αφού πλύνονταν, χτενίζονταν, έδεναν και καμιά κόκκινη κορδέλα στα μαλλιά τους, παράσερναν τους πάντες στο χορό και το τραγούδι. Χορεύοντας, πιασμένοι από τους ώμους, σε κύκλο, τραγουδούσαν τ' αγαπημένα αντάρτικα τραγούδια, όπως "Αντε γιούρια - γιούρια, άντε κι ο πόλεμος θέλει τραγούδια...", ή το "Κίνησε η γερακίνα, για νερό κρύο να φέρει...". Δεν ήταν, όμως, λίγες και οι φορές, που ξαπλώνοντας τη νύχτα να ξαποστάσουν λίγες ώρες, με μαξιλάρι το γυλιό και σκέπασμα τη χλαίνη, θυμούνταν τα χωριά, τους γονείς τους, τα παιδιά τους οι μεγαλύτερες και σκέπαζαν το πρόσωπό τους, για να μη δει κανείς το πικρό τους δάκρυ.

Αυτά ήταν στις ελάχιστες ώρες της ανάπαυσης. Στον πόλεμο, όμως και στη δουλιά, πάντα και παντού, ίσες με τους μαχητές, πρώτες ανάμεσα στους πρώτους.

Στις πορείες, μέσα στη σιωπή της νύχτας, με φεγγάρι ή σκοτάδι, πολλές φορές αποκομμένοι, χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, να σε παίρνει ο ύπνος για ένα δευτερόλεπτο, για να ονειρευτείς το αναμμένο τζάκι και τη σούπα να βράζει στην πυροστιά, κρεβάτι στρωμένο με καθαρά σεντόνια και ζεστά παπλώματα! Την άλλη στιγμή, πίσω στη σκληρή πραγματικότητα. Στις ολιγόστιγμες στάσεις, να πέφτεις στο χώμα, για να ρουφήξεις λίγη δροσιά, γιατί βάλλονταν από το εχθρικό πυροβολικό όλες οι πηγές και οι βρυσούλες και το παγούρι ήταν αδειανό! Στην πεντάλεπτη στάση, ο ύπνος γέμιζε και τα 300 δευτερόλεπτα, για να ανακτηθούν οι δυνάμεις και να συνεχίσεις την πορεία, μην αργοπορήσεις και χάσεις τους συντρόφους σου.

Οι μαχήτριες υπηρετούσαν παντού, σε όλα τα όπλα και τις υπηρεσίες. Ακόμα πήγαιναν γι' ανίχνευση, έμπαιναν για πληροφορίες στα κατεχόμενα χωριά, μιλούσαν με το "χωνί" για να προσελκύσουν τους φαντάρους του κυβερνητικού στρατού, έπιαναν "γλώσσες", έκαναν επιθέσεις με πάντζερ, μετέφεραν τραυματίες, ήταν νοσοκόμες στα ορεινά χειρουργεία και στα προωθημένα τμήματα, φύλαγαν σκοπιά, κλπ.

Πολλές μαχήτριες, όμως, απόκτησαν και λαμπρές διοικητικές ικανότητες. Περίπου 100 ονομάστηκαν αξιωματικοί και πάρα πολλές υπαξιωματικοί.

Στο 2ο Συνέδριο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Γυναικών, που έγινε στη Βουδαπέστη, το Δεκέμβρη του 1948, πήρε μέρος και αντιπροσωπεία από την Ελλάδα. Επικεφαλής ήταν η πρόεδρος της Πανελλήνιας Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών, Χρύσα Χατζηβασιλείου,η οποία μιλώντας στο Συνέδριο, ανάμεσα σε άλλα, είπε: "Οι γυναίκες της Ελλάδας έδειξαν ότι ξέρουν να σηκώνουν τόσα βάρη όσα δικαιώματα ζητούν και διεκδικούν. Δεν αρκούνται μονάχα στα καθήκοντα των αγωνιστών των μετόπισθεν, αλλά πήραν τα όπλα και αντιμετώπισαν τον εχθρό, ίσος προς ίσον. Το 15% της δύναμης του ΔΣΕ αποτελείται από γυναίκες... Υπάρχουν νέα κορίτσια, που πήραν μέρος σε 100 τουλάχιστον μάχες. Υπάρχουν ακόμα παραδείγματα ηρωισμών, ομαδικών και ατομικών, που ξεπερνάνε όλες τις τόσο πλούσιες, ηρωικές μας παραδόσεις...". Πολλές είναι οι νεκρές μαχήτριες και αξιωματικοί, που έπεσαν ηρωικά, θυσιάζοντας τα νιάτα τους στο βωμό της λευτεριάς. Αξιωματικοί, όπως η Ελευθερία Ιωαννίδου,πολιτικός επίτροπος τάγματος, που έπεσε στη μάχη του Γκόλιο - Κάμενικ, στις 3/8/48. Η Κατίνα Ανδρεοπούλου (Τοβέτα),που πήρε μέρος σε 80 μάχες, τραυματίστηκε 4 φορές και τιμήθηκε δύο φορές, με το Μετάλλιο Ανδρείας. Οι αδελφές Καλαϊτζίδου Αθανασία και Λυδία,που σκοτώθηκαν την ίδια μέρα στο Ταμπούρι του Γράμμου το 1948, σε διαφορετικές όμως μάχες. Επίσης, έπεσαν ηρωικά η Δήμητρα Γαλάνη,από την Αγόριανη Δομοκού, η Παναγιώτα Γεωργακοπούλου από το Τσακνοχώρι Βοϊου, η Θάλεια Λάγκα,επίσης από την Αγόριανη, η Αφροδίτη Καρρά από το Αηδονοχώρι Καρδίτσας, η Πίπη Κυρίτση από τα Γιαννιτσά, η Θεανώ Πάτσιου,επίτροπος λόχου από το Δισπήλιο Καστοριάς, η Δήμητρα Παπαδοπούλου από την Κάτω Αγόριανη Δομοκού, που σκοτώθηκε τον Ιούνη του 1949, μαζί με τον αξέχαστο Διαμαντή,διοικητή της 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ και πολλές άλλες. Ας με συγχωρέσουν, που ο λίγος χώρος μιας διήγησης δε φθάνει, για να αναφερθούν όλα τα ονόματα των ηρωίδων, που έπεσαν στις μάχες, στους βομβαρδισμούς και στις άλλες πράξεις του εχθρού. Πολλές απ' αυτές τιμήθηκαν με τα παράσημα Ηλέκτρας και Ανδρείας. Ομως, όλες διακρίθηκαν για το ήθος και τη λεβεντιά τους. Πολλές είναι κι αυτές, που τραυματίστηκαν και αρκετές που έμειναν ανάπηρες και άλλες που πέθαναν αργότερα στην προσφυγιά, εξαιτίας της οπωσδήποτε δύσκολης - για τις γυναίκες - δουλιάς του πολεμιστή.

Υποχωρώντας τον Αύγουστο του 1949, μετά την ήττα μας στον άνισο πόλεμο, εκείνη την εφιαλτική νύχτα, με το ολόγιομο φεγγάρι και την απόλυτη σιγαλιά, όλες μας ήμασταν φοβερά πικραμένες και απέραντα ψυχικά πληγωμένες, όπως άλλωστε και οι μαχητές, μα όχι υποταγμένες. Εκείνη τη νύχτα, ήμασταν απόλυτα βέβαιες, ότι θα γυρνούσαμε ξανά πίσω στην πατρίδα μας, στα αγαπημένα μας βουνά και μάλιστα, πολύ γρήγορα. Οτι αυτός είναι ένας εφιάλτης προσωρινός, που θα περάσει.

Δυστυχώς, οι ελπίδες μας δε δικαιώθηκαν. Ωστόσο, η 3χρονη εποποιία του ΔΣΕ θα είναι αιώνια, μια από τις πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας του ΚΚΕ, της ιστορίας των δίκαιων αγώνων του ελληνικού λαού.

Πηγές:

1. Το 2ο Συνέδριο της Παγκόσμιας Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών. Βουδαπέστη 1 - 6/12/1948. Εκδόσεις Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών, σελ. 12

2. "Μορφές Ηρώων", εκδόσεις "Νέα Ελλάδα" 1953

3. Ονομασίες και προαγωγές του ΔΣΕ. Από διατάγματα και ημερήσιες διαταγές, εκδόσεις ΔΣΕ, Ιούλης 1949.

4. Αυτόγραφα, που αφιέρωσαν στις μαχήτριες του ΔΣΕ ο Πωλ Ελυάρ και ο Ανρί Μπασίς

Ηρώ ΜΠΑΡΤΖΩΤΑ