Γνωστή, κυρίως, για τη μεγάλη πετρελαϊκή της παραγωγή, που την καθιστά κάτι παραπάνω από υπολογίσιμο οικονομικό παράγοντα, αλλά και για τη στενή της συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες τη θεωρούν τη σημαντικότερη σύμμαχο χώρα στην, υψηλών συμφερόντων, περιοχή, η Σαουδική Αραβία, χωρίς αμφιβολία, αποτελεί κυρίαρχη δύναμη στην "πολύτιμη" αραβική χερσόνησο. Το Ριάντ, από την πλευρά του, έχει φροντίσει να επιβεβαιώσει το ρόλο του στο άρμα της Ουάσιγκτον, τηρώντας, σε ιδιαζόντως κρίσιμες χρονικές περιόδους, ξεκάθαρη θέση, παρά τους χαμηλούς τόνους: Η Σαουδική Αραβία στάθηκε πιστά στο πλευρό των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Πολέμου στον Κόλπο και φιλοξενεί, μέχρι σήμερα, τον μεγαλύτερο αριθμό Αμερικανών στρατιωτών και βάσεων στην περιοχή, μετατρεπόμενη σε ορμητήριο, ανά πάσα στιγμή, της οποιασδήποτε αμερικανικής στρατιωτικής επιχείρησης.

Εκτός, όμως, από τη σαουδαραβική διπλωματία, λίγα πράγματα έρχονται στο φως της δημοσιότητας για τα τεκταινόμενα και την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό της χώρας, η οποία κυριαρχείται από τη βασιλική οικογένεια και χαρακτηρίζεται, από πολλούς, ως ένα "μετριοπαθές θρησκευτικό καθεστώς". Με αφορμή την πολύχρονη αρρώστια του βασιλιά Φαχντ, που έχει προκαλέσει βαθιά ανησυχία για το μελλοντικό καθεστώς, προκλήθηκαν ορισμένες "ρωγμές" στο πέπλο του αγνώστου που καλύπτει τη Σαουδική Αραβία, αφήνοντας ελάχιστα στοιχεία για την καθημερινότητά της και την κοινωνικο-οικονομική της κατάσταση να έρθουν στην επιφάνεια και να δημιουργήσουν, δειλά και επιφυλακτικά, μια πρώτη εικόνα για τη "βασίλισσα του πετρελαίου".

Ενδεικτικές, μεν, αλλά αρκετά αποκαλυπτικές μπορούν να θεωρηθούν οι πληροφορίες που περιέχονται σε άρθρο του Νικολά Μπομπατσί, ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών του Παρισιού, το οποίο φιλοξενήθηκε σε πρόσφατο φύλλο της "Μοντ Ντιπλοματίκ". Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, μικρότερο ποσοστό από το 1/3 των Σαουδαράβων εργάζονται σε τομείς που δε χρειάζονται κάποια ειδίκευση, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία του ενεργού πληθυσμού ζει με τα οικονομικά βοηθήματα του κράτους. Η πρόσβαση στην εργασία είναι απαγορευμένη για τις γυναίκες, οι οποίες, όμως, αποτελούν την πλειοψηφία των φοιτητών στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τις τεχνικές σχολές. Ενα αρκετά μεγάλο ποσοστό του σαουδαραβικού πληθυσμού κατοικεί ακόμη στην επαρχία, ενώ η χορήγηση άτοκων υψηλών μακροπρόθεσμων δανείων έχει εξασφαλίσει στα 2/3 των κατοίκων την αγορά της δικής τους κατοικίας.

Στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως είναι, κυρίως, το λιμάνι της Τζέντα και λιγότερο η πρωτεύουσα Ριάντ, οι περιοχές όπου κατοικούν οι τοπικοί άρχοντες και ο οποιοσδήποτε συνδέεται με τη βασιλική οικογένεια, άρα και με την εξουσία, είναι "κλειστές" για τον απλό λαό, στον οποίο δεν επιτρέπεται η διέλευση. Ανάλογη κατάσταση επικρατεί και με τις πολυάριθμες συνοικίες των οικονομικών μεταναστών, οι οποίες είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οργανωμένες υπό μορφή γκέτο. Η έντονη και μακρόχρονη παρουσία των πολυάριθμων μεταναστευτικών κοινοτήτων στη χώρα δεν έχει αλλάξει, σχεδόν, καθόλου τον τρόπο αντιμετώπισής τους, ο οποίος παραμένει ρατσιστικός και ενισχύεται από τα μέτρα διακρίσεων, που η ίδια η κρατική μηχανή λαμβάνει σε βάρος τους, παρά το γεγονός ότι το σύνολο, σχεδόν, της σαουδαραβικής οικονομικής δραστηριότητας στηρίζεται στους μετανάστες.

Πιο συγκεκριμένα, μόλις το 1995 το υπουργείο Εσωτερικών της Σαουδικής Αραβίας αναγνώριζε, επισήμως, ότι οι μετανάστες ξεπερνούν τα 6.256.000 άτομα και παρουσιάζουν συνεχή τάση ανάπτυξης, τη στιγμή που οι ντόπιοι αριθμούσαν 12.304.835 άτομα, μάλλον με τάση μείωσης. Σε όλους τους τομείς, οι μετανάστες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων. Υπολογίζεται ότι το 80% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας είναι ξένοι και η υπεροχή αυτή εμφανίζεται ακόμη και σε τομείς, όπως η εκπαίδευση και η υγεία, στους οποίους υποτίθεται ότι έγινε προσπάθεια να αλλάξει η αναλογία υπέρ του αραβικού πληθυσμού. Εντούτοις, το 1995 το 84% των γιατρών, το 80% του νοσηλευτικού προσωπικού, το 55% των φαρμακοποιών, μέσα στο δημόσιο τομέα και στα δημόσια νοσοκομεία δεν ήταν Σαουδάραβες και ανάλογα ήταν τα ποσοστά στην εκπαίδευση και στις δημόσιες υπηρεσίες (τόσο σε στελεχικό, όσο και εργατικό δυναμικό). Οσο για τον ιδιωτικό τομέα, έχει, πλήρως, αλωθεί από τους ξένους.

Οι μετανάστες, με εξαίρεση ελάχιστο αριθμό "εκλεκτών", περνούν ιδιαίτερα δύσκολες ώρες στη χώρα του βασιλιά Φαχντ. Κατοικούν, σε ποσοστό 90%, στα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως στην Τζέντα. Δεν έχουν δικαίωμα να αγοράσουν γη ή σπίτι, δεν έχουν κανένα δικαίωμα προσφυγής στην οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία, ακόμη και αν πρόκειται για την υγεία τους. Στους περισσότερους, έχει απαγορευτεί να φέρουν τις οικογένειές τους μαζί, ενώ όσοι το κατάφεραν αναγκάζονται να απομακρύνουν σε μικρή ηλικία τα παιδιά τους από τη χώρα, καθώς, εάν παραμείνουν, θα πρέπει να εργαστούν, αφού δεν έχουν δικαίωμα στη μόρφωση, παρά μόνο στα ελάχιστα, απλησίαστα από οικονομικής άποψης για τους περισσότερους, ιδιωτικά ξένα σχολεία. Οι σαουδαραβικές αρχές ελέγχουν την κάθε τους κίνηση, την κάθε τους μετακίνηση μέσα στη χώρα, για την οποία θα πρέπει να έχουν προμηθευτεί σχετική άδεια. Το υπουργείο Αστικών και Επαρχιακών Υποθέσεων, το οποίο μέχρι το 1974 ήταν απλώς ένα τμήμα του υπουργείου Εσωτερικών, ελέγχει και καθορίζει την εγκατάστασή τους σε κάποια πόλη και τα τελευταία χρόνια ευνοεί την ανέγερση εργατικών συνοικιών στην περίμετρο των βιομηχανικών και πετρελαϊκών μονάδων, έτσι ώστε οι μετανάστες να παραμείνουν μακριά από τον ντόπιο πληθυσμό.

Σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια, η σαουδαραβική ηγεσία έλαβε έκτακτα μέτρα για όλους τους μη μουσουλμάνους μετανάστες, τους οποίους υποχρέωσε να έχουν έναν μουσουλμάνο Σαουδάραβα συγγενή ή γνωστό (καφίλ), ο οποίος θα πρέπει να εγγυηθεί για το διάστημα παραμονής τους στη χώρα και στην ουσία αποτελεί το μέσο για να εξασφαλίσουν βίζα νόμιμης παραμονής. Αντί για τα αναμενόμενα αποτελέσματα, το νέο αυτό μέτρο δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για την άνθηση μιας σειράς εικονικών εταιριών, που, στην ουσία, εξασφαλίζουν πλαστές βίζες παραμονής, αλλά και δανεικούς "καφίλ". Μάλλον, δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι στις περισσότερες από αυτές τις εταιρίες τον πρώτο λόγο, τόσο στη συγκέντρωση των χρημάτων που καταβάλλουν οι μετανάστες, όσο και στις αποφάσεις που αφορούν την τύχη τους - δηλαδή την άρση της βίζας που τους υποχρεώνει να συνεχίζουν να εργάζονται εν κρυπτώ, ανεχόμενοι τα πάντα, προκειμένου να αποφύγουν ποινικές κυρώσεις - έχουν μέλη της πολυάριθμης (πλέον των 7.000 ατόμων) βασιλικής οικογένειας.

Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που το Ριάντ έχει χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης τις μεγάλες κοινότητες μεταναστών σε περιόδους έντασης στις σχέσεις του με γειτονικές χώρες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της κοινότητας των Υεμενιτών, οι οποίοι σήμερα αριθμούν, περίπου, 424.000 ανθρώπους. Η συμφωνία του 1934, που έβαλε τέλος στον πόλεμο των δύο χωρών, ουδέποτε βελτίωσε και τις σχέσεις τους. Η Υεμένη δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί τις κατειλημμένες επαρχίες Ασίρ, Ναζράν και Τζιζάν και η Σαουδική Αραβία δεν έκρυψε ποτέ την επιθυμία της να καταλάβει και την περιοχή Χαντραμαούτ, έτσι ώστε να εξασφαλίσει μια έξοδο στον Ινδικό Ωκεανό. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, η σαουδαραβική ηγεσία αναμειγνύεται, όπως και σήμερα, στο εσωτερικό της Υεμένης, υποστηρίζοντας είτε τους βασιλικούς αντικαθεστωτικούς μετά την επανάσταση των δημοκρατικών νασερικών το 1962, είτε την αποσχιστική ηγεσία της Νότιας Υεμένης, κατά τη διάρκεια της εμφύλιας διαμάχης της χώρας το 1994. Σε κάθε περίοδο ιδιαίτερης όξυνσης της έντασης, το Ριάντ στέλνει "μηνύματα" στην Υεμένη, απελαύνοντας Υεμενίτες μετανάστες, με τη δικαιολογία ότι είναι παράνομα στη χώρα. Μάλιστα, από τις αρχές του τρέχοντος έτους και καθώς οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται πάλι σε κρίση, έχουν απελαθεί από τη Σαουδική Αραβία περισσότεροι από 6.000 Υεμενίτες.

Η λαϊκή δυσαρέσκεια και η ανησυχία οξύνονται μέρα με τη μέρα στη Σαουδική Αραβία, της οποίας η ηγεσία περηφανεύεται για το "εκμοντερνισμένο ισλαμικό καθεστώς της", το οποίο αντιπαραβάλλει, κατά καιρούς, στο καθεστώς της Τεχεράνης. Τα προβλήματα μοιάζουν να οξύνονται, τουλάχιστον με βάση τα λίγα πρώτα στοιχεία που γίνονται γνωστά, ενώ η απόλυτη ηγεμονία της βασιλικής οικογένειας και η ελέω Θεού διακυβέρνηση της χώρας από αυτήν κλυδωνίζονται ολοένα και περισσότερο, όσο χειροτερεύει η κατάσταση της υγείας του βασιλιά Φαχντ και οξύνεται το φαινόμενο της διαφθοράς στους κόλπους της ηγετικής οικογένειας. Ο μαύρος χρυσός, που πλουτίζει το υπέδαφος της χώρας, δε φαίνεται να καλυτερεύει την καθημερινότητα του σαουδαραβικού λαού ή των εκατομμυρίων μεταναστών, που ζουν στο περιθώριο της σαουδαραβικής κοινωνίας και γίνονται αντικείμενα στυγνής εκμετάλλευσης και ρατσιστικών διακρίσεων. Φυσικά, ουδέποτε η διεθνής κοινότητα και οι, υπεράνω όλων, προστάτες των λαών, οι οποίοι δε διστάζουν να επέμβουν στρατιωτικά οπουδήποτε, προκειμένου να επιβάλουν "την τάξη" και να υπερασπίσουν κάθε λογής "μειονότητα", δεν έχουν ασχοληθεί με τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Σαουδικής Αραβίας. Δεν υπάρχει, άλλωστε, κανένας λόγος να το κάνουν, αφού η βασιλική οικογένεια έχει φροντίσει να έχει άριστες "συμμαχικές" σχέσεις με τη Δύση και την Ουάσιγκτον και να τους παρέχει τις, αναλόγως, απαραίτητες "διευκολύνσεις".

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ