Η διαλεκτική υλιστική μέθοδος και φιλοσοφία, παράγωγο και ταυτόχρονα εργαλείο της ανθρώπινης σκέψης, θεωρεί την υγεία και την ασθένεια σαν μια διεργασία που εξαρτάται άμεσα από το περιβάλλον. Οφείλονται σε βιολογικά και κοινωνικά αίτια, τα οποία μάλιστα αλληλοεπηρεάζονται. Η φιλοσοφική αυτή άποψη για την υγεία έχει δώσει εξηγήσεις σε πολλά ερωτήματα. Παράλληλα διευκολύνει την αιτιολογική αντιμετώπιση της ασθένειας και τη βελτίωση της υγείας με την παρέμβαση του ανθρώπου στο βιολογικό και στο κοινωνικό επίπεδο.

Ο αρχιεπίσκοπος στην ομιλία του αναφέρθηκε σε διάφορα ζητήματα στα οποία και θα αναφερθούμε σχολιάζοντας τα απο τη σκοπιά της υλιστικής διαλεκτικής.

* * *

1. Στη φιλοσοφική θεώρηση για την υγεία.

"Στη χριστιανική όμως θεώρηση της ζωής και του ανθρώπου η ασθένεια θεωρείται κυρίως ως παιδαγωγία, αφορμή δηλαδή για καλλιέργεια αρετών από πλευράς του ασθενούς - υπομονής, εγκαρτέρησης, εξάρτησης από το Θεό, ευγνωμοσύνης και αξιολόγησης του αγαθού της υγείας, ταπείνωσης κλπ. - και ευκαιρία εξαγνισμού και εξάσκησης έργων αγάπης από πλευράς του περιβάλλοντος που συμπαρίσταται - φιλανθρωπίας, συμπόνιας, διακονίας, αυτοθυσίας, κλπ.".

Σύμφωνα λοιπόν με τη θεολογική άποψη η ασθένεια ως παιδαγωγία δίνεται από το Θεό και μάλιστα με συγκεκριμένους στόχους και προς την πλευρά του ασθενούς (εγκαρτέρηση, εξάρτηση από το Θεό κλπ.) και προς το περιβάλλον του (εξαγνισμός μέσω της φιλανθρωπίας κλπ.).

Πέρα από τις πολύ ενδιαφέρουσες για το σχολιασμό ιδεαλιστικές απόψεις - που όμως δεν αφορούν το παρόν κείμενο - αναιρείται η επιστημονικά αποδεδειγμένη βιολογική και κοινωνική αιτιολογία της αρρώστιας.

Ετσι κατά τη γνώμη μου ο αρχιεπίσκοπος:

α) Δίνει "άφεση αμαρτιών" σε όλους όσοι έχουν ευθύνη για τη διαμόρφωση των βλαπτικών κοινωνικών συνθηκών που φθείρουν την υγεία όπως π. χ. όσους προκαλούν τη φτώχεια, την πείνα, όσους ευθύνονται για τα επαγγελματικά νοσήματα λόγω απαράδεκτων συνθηκών εργασίας κλπ. Δίνει άφεση στην κοινωνία της εκμετάλλευσης και της απανθρωπιάς.

β) Απαλλάσσει την οργανωμένη κοινωνία δηλαδή το κράτος από την ευθύνη να φροντίζει και να εξασφαλίζει την υγεία των μελών της.

γ) Ανακηρύσσει τη φιλανθρωπία ως μέσο αντιμετώπισης της ασθένειας.

* * *

2. Στην εξέλιξη και την ανάπτυξη της Ιατρικής Επιστήμης και Τεχνικής.

Ο αρχιεπίσκοπος περιγράφει σωστά και παραστατικά την απαράδεκτη και απάνθρωπη κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της υγείας.

"Η Ιατρική στις μέρες μας έχει γίνει επιχείρηση με την πλέον αυστηρή έννοια της λέξης" ή "Η υγεία... κατέληξε στις ασφαλιστικές εταιρίες που μοιάζουν με τεράστιες μηχανές, οι οποίες καταπίνουν ασθενείς και βγάζουν χρήματα" κλπ.

Και ενώ κάνει αυτές τις οφθαλμοφανείς πλέον παρατηρήσεις, η θεολογική προσέγγιση τον οδηγεί σε λανθασμένα και επικίνδυνα συμπεράσματα, ότι δηλαδή η κύρια αιτία της εμπορευματοποίησης της υγείας είναι η ανάπτυξη της τεχνολογίας, που "οικονομικοποιεί την υγεία".

Σύμφωνα με την άποψη του αρχιεπισκόπου, "ο γιατρός αρχικά ήταν λειτουργός με φιλάνθρωπη αποστολή, σιγά σιγά εξελίχθηκε σε επιστήμονα, στη συνέχεια έγινε επαγγελματίας και στις μέρες μας εμφανίζεται για πρώτη φορά με χαραχτήρα και χαρακτηριστικά επιχειρηματία".

Ακόμα η οικονομικοποίηση της υγείας (νέα ορολογία), με την οποία φαίνεται ότι ο αρχιεπίσκοπος εννοεί τη διεργασία συσχέτισης της υγείας με οικονομικά μεγέθη, είναι η αιτία της εξέλιξης και μετατροπής της Ιατρικής από φιλανθρωπία σε επιχείρηση και του γιατρού από φιλάνθρωπο σε επιχειρηματία.

Η συσχέτιση όμως της υγείας με οικονομικά μεγέθη (κόστος) ήταν αναπόφευκτη στην ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας. Σε καμία περίπτωση όμως αυτό δεν είναι η αιτία της εμπορευματοποίησής της. Η μετατροπή της υγείας σε εμπόρευμα και του γιατρού σε επιχειρηματία δεν εξαρτάται από το κόστος της υγείας, αλλά από τον αν αποδίδει υπεραξία και ποιος την καρπούται.

Ακόμα η σταδιοποίηση που κάνει ο αρχιεπίσκοπος, από τον φιλάνθρωπο γιατρό στον επιχειρηματία, δεν είναι ιστορικά σωστή. Σε όλες τις περιόδους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η ιατρική χρησιμοποιήθηκε ως μέσο άντλησης υλικών αγαθών, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης της κοινωνίας και το αντίστοιχο πολιτικό σύστημα που ίσχυε. Ο Ιπποκράτης αναφέρει τη νόμιμη αμοιβή των γιατρών, αλλά και την παράνομη αμοιβή ορισμένων, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν την Ιατρική για παράνομο κέρδος.

Η διαμόρφωση της υγείας σε εμπόρευμα και του γιατρού ή μη γιατρού σε επιχειρηματία είναι αποτέλεσμα του οικονομικού πολιτικού συστήματος στο οποίο ζούμε, δηλαδή του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός εκτός από τους επιχειρηματίες γιατρούς έχει δημιουργήσει και τους μισθωτούς γιατρούς, οι οποίο πουλούν την εργασία τους και δημιουργούν κέρδος για τους επιχειρηματίες. Αυτή τη διεργασία ο αρχιεπίσκοπος δεν την είδε.

Τέλος η τεχνολογία θα μπορούσε να λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας συλλογικά. Αυτό όμως εξαρτάται από το σε τίνος τα χέρια βρίσκεται και σε τινος όφελος λειτουργεί.

Στις σοσιαλιστικές χώρες, όπου η υγεία θεωρείται κοινωνικό αγαθό, δεν υπάρχουν ούτε επιχειρήσεις υγείας ούτε επιχειρηματίες γιατροί. Υπάρχουν Μονάδες Υγείας κοινωνικού χαρακτήρα, όπου παρέχουν δωρεάν και ισότιμη υγεία σε όλους.

* * *

3. Στο σύστημα Υγείας.

Ο αρχιεπίσκοπος σωστά το αποκαλεί άδικο και απάνθρωπο. Εντύπωση προκαλεί ότι το στοιχείο και τα παραδείγματα της ομιλίας του αφορούν κύρια το σύστημα Υγείας της Αμερικής. Αν η επιλογή αυτή έγινε γιατί ο αρχιεπίσκοπος διαβλέπει πως το σύστημα της Αμερικής αποτελεί το πρότυπο στις συνθήκες της "νέας τάξης πραγμάτων" και ως εκ τούτου το μέλλον της Ελλάδας είναι ανάλογο, τότε έχει δίκιο για την επιλογή. Δυστυχώς όμως, μάλλον συνυπάρχει και η άγνοια για την κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν κάνει καθόλου νύξη για το ρόλο και την προσφορά του Δημόσιου Τομέα Υγείας, για το Κοινωνικό Ασφαλιστικό σύστημα και την τύχη του. Για τα αιτήματα του λαϊκού κινήματος, που διεκδικούν δωρεάν και ίση υγεία για όλο το λαό, αύξηση των κρατικών δαπανών για την υγεία κλπ.

Μάλλον συντονισμένος με τις εντολές της ΕΕ και της κυβέρνησης, για ακόμα μεγαλύτερες περικοπές των κοινωνικών δαπανών, δικαιολογεί την κατάσταση λέγοντας ότι:

"Ετσι λοιπόν πανάκριβα μηχανήματα, τεράστιες αμοιβές, απλησίαστα νοσήλια, όλα απόρροια της υψηλής τεχνολογίας, μεταφέρουν συχνά το πρόβλημα της υγείας από το επίπεδο της δυνατότητας θεραπείας σε αυτό της οικονομικής ανταπόκρισης και επάρκειας". Ολόκληρη η ανθρωπιστική του σκέψη επικεντρώνεται στη φιλανθρωπία, την οποία ανάγει σε βασικό παράγοντα κατάργησης της εμπορευματοποίησης της υγείας.

Η φιλανθρωπία όμως, σαν έννοια και σαν πράξη, σύμφωνα με τη διαλεκτική σκέψη, διαφέρει από την ένοχη, ιδιοτελή, υποκριτική προσφορά του περισσεύματος των πλουσίων προς τους εκμεταλλευόμενους. Βασίζεται πρώτα και κύρια στην παραδοχή της ισότητας και της μη εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτή η φιλανθρωπία εξυψώνει τον άνθρωπο, η άλλη η υποκριτική αποτελεί το άλλοθι, τον εξαγνισμό του συστήματος, το φύλλο συκής της σκληρότερης απανθρωπιάς.

* * *

4. Στοιχειοθετεί τη βαθύτερη αιτιολόγηση αυτής της εξέλιξης και καταλήγει σε προτάσεις.

Η κύρια, βαθύτερη αιτία αυτής της απάνθρωπης κατάστασης της άκρατης εμπορευματοποίησης και της αλλοίωσης της φιλάνθρωπης ιατρικής κατά τον αρχιεπίσκοπο είναι η απώλεια της θρησκευτικής πίστης.

Πρόκειται για ένα συμπέρασμα το οποίο:

α) Δίνει άφεση αμαρτιών στο σύστημα που εκτρέφει τους πλουτοκράτες, τους επιχειρηματίες, τους φοροφυγάδες, που δημιουργεί τους φτωχούς και τους εξαθλιωμένους, την ίδια την αρρώστια.

β) Κατηγορεί όλους όσοι δεν εμφορούμαστε από θρησκευτική πίστη, αλλά από άλλες φιλοσοφικές παραδοχές και ανθρωπιστικές αξίες ως υπαίτιους αυτής της κατάστασης.

Τέλος, ο αρχιεπίσκοπος παρότι παραδέχεται ότι "σε μια οικονομία ελεύθερης αγοράς... η οποιαδήποτε συμπεριφορά που διαμορφώνεται από την ιδέα του αλτρουισμού ή της αρετής είναι αντιφατική με την επιβίωση". Οι προτάσεις που καταλήγει κινούνται μέσα στο σύστημα της αγοράς, το οποίο και ο ίδιος υπηρετεί, γι' αυτό είναι τουλάχιστον ανεπαρκείς και ουτοπικές.

Ευτυχώς όμως υπάρχουν άνθρωποι που στηριγμένοι στη δύναμη και την αλήθεια της διαλεκτικής υλιστικής θεώρησης για την υγεία και τη ζωή, προσπαθούν και αγωνίζονται να ανατρέψουν το νόμο της αγοράς, να διαμορφώσουν κοινωνικές συνθήκες συμβατές με τον αλτρουισμό, συμβατές με τη βελτίωση της υγείας για όλους, συμβατές με την πιο φιλάνθρωπη σκέψη που είναι η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για την απαλλαγή της ανθρώπινης σκέψης από τη σκοταδιστική θεοκρατική ιδεαλιστική άποψη για την υγεία και τη ζωή.

Μαριάνθη ΑΛΕΙΦΕΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΑΛΒΑΤΖΗ

Γιατρός, μέλος ΔΣ ΙΣΑ

Η διαμόρφωση της υγείας σε εμπόρευμα και του γιατρού ή μη γιατρού σε επιχειρηματία είναι αποτέλεσμα του οικονομικού πολιτικού συστήματος στο οποίο ζούμε, δηλαδή του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός εκτός από τους επιχειρηματίες γιατρούς έχει δημιουργήσει και τους μισθωτούς γιατρούς, οι οποίο πουλούν την εργασία τους και δημιουργούν κέρδος για τους επιχειρηματίες.