Ενας μικρόκοσμος 3.000 ετών που αρχίζει από τους αρχαϊκούς χρόνους και τελειώνει περίπου στη βενετική κατοχή βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Κέρκυρα, στην αλβανική επικράτεια. Ενα καραβάκι φτάνει ως εκεί. Το Βουθρωτό.Κατάσπαρτο από μνημεία που η κατάσταση διατήρησής τους, αν και διαπιστώνεται καλή σε γενικές γραμμές, επιζητά ωστόσο την ανθρώπινη φροντίδα. Αυτό ισχύει τόσο για την Ακρόπολη, όσο και για τα ερείπια διαφόρων φάσεων που εκτείνονται χαμηλά και φτάνουν μέχρι το κανάλι του Βιβαρίου.

Η "χαμένη πόλη" λένε σήμερα οι αρχαιολόγοι που έφτασαν μέχρι εκεί δηλώνοντας ότι ακόμα δεν έχει μελετηθεί πλήρως η ιστορία της εξέλιξης του Βουθρωτού και οι οικονομικές, εμπορικές, πολιτισμικές σχέσεις με τις γειτονικές περιοχές. Κι όμως αυτή η μικρή νησίδα, με τα χιλιάδες χρόνια ιστορίας, κάθε χρόνο δέχεται τουλάχιστον 26.000 επισκέπτες. Η σπουδαιότητα των μνημείων, αλλά και το πέρασμα χιλιάδων ανθρώπων από αυτά συνηγορούν στην ανάγκη της συντήρησης και προστασίας τους, αλλά και στη συνέχιση της αρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας.

Το Ιδρυμα Βουθρωτού, που εδρεύει στο Λονδίνο και υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας ("Uninersity of East Anglia"), έχει ήδη εντάξει στο σχεδιασμό του, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Αλβανίας, ένα ερευνητικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει ανασκαφές, ανάδειξη, συντήρηση των μνημείων και διαμόρφωση του περιβάλλοντος αυτών. Σε αυτό το πλαίσιο από το 1994 ξεκίνησε και χρηματοδοτεί ένα πρόγραμμα έρευνας και ανάδειξης των μνημείων της Παλαιοχριστιανικής και της Βυζαντινής περιόδου. Τρία μνημεία αυτών των περιόδων είναι που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και αποκαλύφθηκαν το 1928 από την ιταλική αρχαιολογική αποστολή υπό τη διεύθυνση του Λουίτζι Ουγκολίνι.

Η τρίκλιτη Βασιλική του Βουθρωτού στέκεται ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας πόλης και κατασκευάστηκε πάνω από ένα μεγάλο ρωμαϊκό κτίσμα, πιθανόν δεξαμενή (ρωμαϊκή κινστέρνα). Υπήρξε ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα οικοδομήματα στα χρόνια μεταξύ του 500 και του 1500 μ. Χ., φέροντας εμφανείς τις επιδράσεις της Ρώμης. Το συγκρότημα του Παλατιού άρχισε κι αυτό να γίνεται γνωστό από το 1928. Μέχρι τότε το τρίκογχο κτίσμα που ήταν αποκαλυμμένο ταυτιζόταν από την αρχιτεκτονική του μορφή ως μαρτύριο, αλλά οι έρευνες έφεραν στο φως τέσσερα σύνοδα κτίρια της ρωμαϊκής περιόδου, έτσι ώστε είναι δυνατόν να αποδίδονται ως συγκρότημα παλατιού. Το τρίτο μνημείο είναι το Βαπτιστήριο του 5ου μ. Χ. αι. ένα από τα πιο γνωστά μνημεία του Βουθρωτού.

Αυτό το μνημείο ήταν και το θέμα της συζήτησης στη συνάντηση που έγινε το Σεπτέμβρη στο Βουθρωτό, την οποία διοργάνωσε το Ιδρυμα Βουθρωτού με τη συνεργασία του Αλβανικού Ινστιτούτου Αρχαιολογίας και υπό την αιγίδα της Ουνέσκο.Στη συνάντηση μετείχαν συντηρητές αρχαιοτήτων από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, την Ιταλία, την Αγγλία και το Πολ Γκετί. Τρία ήταν τα ιδιαίτερα θέματα που απασχόλησαν: κατ' αρχήν η συντήρηση του μοναδικού ψηφιδωτού δαπέδου του Βαπτιστηρίου, που χρονολογείται στον 5ο μ. Χ. αι., καθώς και οι μέθοδοι επέμβασης. Το ψηφιδωτό είναι 110 τμ, αλλά η έκταση της φθοράς φτάνει μόλις τα 2 τμ.

Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού εκπροσώπησε ο συντηρητής ψηφιδωτών της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων, Δημήτρης Χρυσόπουλος.Αν και οι ειδικοί της συντήρησης προβληματίστηκαν πάνω σε διάφορους τρόπους επέμβασης για την αποκατάσταση των φθορών, κατέληξαν ότι χρειάζεται να προηγηθεί η τεκμηρίωση των προβλημάτων και η εκπόνηση μελέτης που θα προτείνει συγκεκριμένες λύσεις και μεθοδολογία. Πάντως το μεγάλο πρόβλημα όχι μόνο του συγκεκριμένου μνημείου, αλλά ολόκληρου του αρχαιολογικού χώρου είναι ο υδροφόρος ορίζοντας.Το δάπεδο σε όλη του την έκταση εμφανίζει καθιζήσεις και εξάρσεις, ενώ σε περιόδους βροχών και πλημμυρών, πλημμυρίζει όπως και τα υπόλοιπα μνημεία της περιοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σκηνή του αρχαίου θεάτρου του Βουθρωτού είναι σχεδόν όλο το χρόνο πλημμυρισμένη. Κοινή διαπίστωση ήταν πως αν δεν αποκατασταθεί το πρόβλημα του υδροφόρου ορίζοντα και της αποστράγγισης των υδάτων και δεν κατασκευαστεί στέγαστρο, απειλείται η ακεραιότητα του ψηφιδωτού. Αυτό ήταν και το δεύτερο θέμα της συνάντησης, όπου αποφασίστηκε να εκπονηθούν οι σχετικές μελέτες αποστράγγισης των υδάτων και στεγανοποίησης,μέχρι το Νοέμβρη, από ομάδα επιστημόνων, προκειμένου να προχωρήσει το πρόγραμμα συντήρησης των μνημείων, των ψηφιδωτών και των τοιχογραφιών.

Η υψηλή επισκεψιμότητα και οι τρόποι ελέγχου της ροής των επισκεπτών ήταν το τρίτο θέμα που απασχόλησε τη συνάντηση. Η ελληνική πλευρά έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην επισκεψιμότητα σε σχέση με την προστασία των μνημείων και τη διασφάλιση της ακεραιότητάς τους, προτείνοντας για το παραπάνω ψηφιδωτό να βρεθούν τρόποι θέασής του από σημεία ψηλότερα και να τοποθετηθεί περίφραξη, ώστε να αποτρέπεται η άμεση επαφή με αυτό. Ωστόσο, ο αρχαιολογικός χώρος του Βουθρωτού δεν πληροί τις προϋποθέσεις εξυπηρέτησης των επισκεπτών, δηλαδή χώρους υποδοχής, υγιεινής, σήμανση, διαδρομές κ. ά. Το Ιδρυμα Βουθρωτού προσανατολίζεται στη δημιουργία ξύλινων κατασκευών ώστε να είναι αναστρέψιμες, στη διαμόρφωση αρχαιολογικού πάρκου, αλλά και στην επαναλειτουργία του Μουσείου του Κάστρου του Βουθρωτού, που έκτισε ο Αλή Πασάς το 1807.

Οσο για το ψηφιδωτό δάπεδο του Βαπτιστηρίου οι εργασίες προγραμματίζεται να ξεκινήσουν από το ερχόμενο έτος και υπολογίζεται πως χρειάζονται τουλάχιστον δώδεκα μήνες για να ολοκληρωθεί το ψηφιδωτό. Φυσικά όλα αυτά είναι δυνατά να γίνουν εάν και εφόσον το επιτρέψουν οι πολιτικές εξελίξεις στην Αλβανία. Ο τρόπος της συμμετοχής στο πρόγραμμα του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού δεν έχει ακόμα σαφώς προσδιοριστεί. Εντούτοις η Διεύθυνση Συντήρησης, συμμετέχοντας σε αυτή τη συνάντηση, προτίθεται να συμβάλει με την αποστολή συνεργείου συντηρητών στον αρχαιολογικό χώρο.

Δ. ΜΥΡΙΛΛΑ