Η συγκεκριμένη πολιτική εκτίμηση της αλλαγής, που συντελέστηκε στις 23 Ιούλη 1974, ήταν η πρώτη σοβαρή πρόκληση, που αντιμετώπισαν όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Μια πρόκληση ιδιαίτερης σημασίας, αφού από την εύστοχη και τεκμηριωμένη απάντησή της, θα καθόριζαν την παραπέρα πορεία τους αφ' ενός και, αφ' ετέρου, θα έδιναν απαντήσεις στα πολλά και εύλογα ερωτηματικά των εργαζόμενων και του λαού.

Αρκετά ειπώθηκαν εκείνη την περίοδο. Τα περισσότερα "ξεχάστηκαν" τα επόμενα χρόνια. Κάποιοι άλλοι προτίμησαν να κρυφτούν πίσω από την αρχική ευφορία, που σκόρπισε η πτώση της χούντας. Μόνο το ΚΚΕ προχώρησε σε μια αντικειμενική, στοιχειοθετημένη και από την πλευρά των εργαζομένων εκτίμηση της πολιτικής αλλαγής. Μια εκτίμηση, που άντεξε στο χρόνο και δικαιώθηκε από τις κατοπινές εξελίξεις, αλλά και όσα γεγονότα της εποχής εκείνης είδαν αργότερα το φως της δημοσιότητας.

Ορισμένα - τα πλέον χαρακτηριστικά - αποσπάσματα των κομματικών αυτών ντοκουμέντων αναδημοσιεύει σήμερα ο "Ρ".

Το ΚΚΕ εκτίμησε σωστά, από την πρώτη κιόλας μέρα της μεταπολίτευσης, το χαρακτήρα της αλλαγής. Από τις 24 Ιούλη ακόμη, σε ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ, τονίζεται: "Κάτω από το βάρος των εγκλημάτων και των προδοσιών της χούντας, της σθεναρής αντίστασης του ελληνικού λαού και της κατακραυγής των άλλων λαών η χούντα δεν μπορούσε να σταθεί. Ο στρατηγός Γκιζίκης, καθοδηγούμενος από τους Αμερικανούς και ΝΑΤΟικούς κύκλους κάλεσε και ανέθεσε το σχηματισμό κυβέρνησης στον Κ. Καραμανλή. Γίνεται προσπάθεια να περισωθούν η ένοχη εθνικής προδοσίας ηγεσία της χούντας και οι αντιδημοκρατικοί θεσμοί και η αμερικανοΝΑΤΟική κυριαρχία στην Ελλάδα, να δοθεί λύση στο Κυπριακό σε βάρος της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Μεγαλονήσου...".

Πέντε μέρες αργότερα, στις 29 Ιούλη, δίνεται στη δημοσιότητα ανακοίνωση της ΚΕ του Κόμματος, η οποία ανάμεσα σε άλλα υπογραμμίζει:

"Πρώτο: Η ασίγαστη πάλη του ελληνικού λαού κατά της στρατιωτικής δικτατορίας, η έντονη λαϊκή αντίδραση στο χουντικό πραξικόπημα - προδοσία σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας και η αντίσταση του κυπριακού λαού, η επέμβαση τουρκικών δυνάμεων στη μεγαλόνησο, ύστερα από την επέμβαση της χούντας, η διεθνής απομόνωσή της, όλα αυτά όξυναν στο έπακρο την κρίση του τυραννικού καθεστώτος. Η δικτατορία και οι ξένοι προστάτες της βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Η αντίσταση στη χούντα επεκτείνονταν και στο στρατό. Η παραμονή της χούντας στη διακυβέρνηση της χώρας εγκυμονούσε άμεσο κίνδυνο για το φασιστικό καθεστώς, την αμερικανοκρατία και το ΝΑΤΟ.

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, η χουντική ηγεσία, με οδηγίες της Ουάσιγκτον και άλλων ηγετικών ΝΑΤΟικών κύκλων, ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας σε συντηρητικούς αστούς πολιτικούς, με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Δεύτερο: Στην πολιτική ζωή σημειώνεται μια αλλαγή. Η αλλαγή αυτή, προϊόν μιας συμφωνίας ανάμεσα στη χούντα, τους Αμερικανούς, τους άλλους κύριους εταίρους του ΝΑΤΟ και τους παραπάνω πολιτικούς παράγοντες συνίσταται στο ότι αποσύρθηκε από το προσκήνιο η χούντα και ήρθε πολιτική κυβέρνηση.

Η τέτοια αλλαγή αποτελεί προσπάθεια αναπροσαρμογής της πολιτικής των Αμερικανών και των άλλων κύριων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στις νέες συνθήκες, εθνικές και διεθνείς. Αποβλέπει στην εκτόνωση της συμπυκνωμένης λαϊκής αγανάκτησης, στη ματαίωση μιας ριζικής δημοκρατικής μεταβολής, στη διατήρηση των στρατηγικών θέσεων των ΕΠΑ και του ΝΑΤΟ στη χώρα μας και την επέκτασή τους στην Κύπρο και γενικότερα στη Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, η αλλαγή αυτή αποτελεί ομολογημένη χρεοκοπία της χούντας και της αμερικανοκρατίας, μια ήττα τους. Δημιουργεί νέες δυνατότητες για τον δημοκρατικό αγώνα του λαού...".

Ανάλογης αξίας, όμως, είναι και οι εκτιμήσεις του ΚΚΕ, περίπου δύο χρόνια μετά τη μεταπολίτευση. Πολύ περισσότερο, γιατί και αυτές αντέχουν στο χρόνο και διατηρούν, έως και σήμερα, ολόκληρη τη σημασία και την επικαιρότητά τους. Να, τι έλεγε η ΚΕ του ΚΚΕ, σε Διακήρυξή της προς τον ελληνικό λαό, στις 25 Ιούλη 1976:

"Είκοσι μήνες μετά την κατάρρευση της στρατιωτικής φασιστικής δικτατορίας, μένουν άλυτα και οξύνονται τα μεγάλα εθνικά και κοινωνικά προβλήματα του τόπου. Αυτά είναι: Το πρόβλημα της εθνικής ανεξαρτησίας και της απαλλαγής από την ιμπεριαλιστική εξάρτηση, το Κυπριακό, το πρόβλημα ενός ουσιαστικού εκδημοκρατισμού, του περιορισμού της ασυδοσίας των ξένων και ντόπιων μονοπωλίων, της εξασφάλισης ανθρώπινης ζωής στους εργαζόμενους.Τι φταίει που δεν πραγματοποιήθηκαν οι πόθοι του λαού;

Φταίει το ότι η πατρίδα μας κυριαρχείται από λίγα ξένα και εγχώρια μονοπώλια. Φταίει το ότι στη θέση μιας δημοκρατίας ανοιχτής στην πρόοδο, που έχει ανάγκη η Ελλάδα, χτίζεται μια κοινοβουλευτική δημοκρατία αυταρχικού τύπου, στην υπηρεσία των μονοπωλίων, προσδεμένη στον ιμπεριαλισμό.

Η σημερινή εξουσία, παρ' όλο που κάτω από την παλλαϊκή απαίτηση πήρε ορισμένα θετικά μέτρα, γενικά προχωρεί όλο και περισσότερο στην επαναστερέωση της πολιτικής του ατλαντισμού, συμπληρώνοντάς τον και με το δυτικοευρωπαϊσμό, και εφαρμόζει όλο και πιο αντιδημοκρατική αντιλαϊκή πολιτική στο εσωτερικό. Στηριγμένη στις αντιδημοκρατικές διατάξεις του Συντάγματος, παίρνει μέτρα κατά της εργατικής τάξης, κατά του λαϊκού κινήματος. Επιτίθεται κατά της νεολαίας. Διατηρεί σχεδόν ανέπαφους τους χουντικούς μηχανισμούς, τα ΤΕΑ, ανέχεται τα φασιστικά, τα αντιδραστικά μοναρχικά στοιχεία, που σηκώνουν κεφάλι και υπονομεύουν και αυτήν ακόμα την κουτσουρεμένη δημοκρατία. Ο αντικομμουνισμός αναζωπυρώνεται, όχι μόνο από τους παράγοντες του φασισμού, αλλά και από κυβερνητικά όργανα. Στο μεταξύ, τα μεγάλα μονοπώλια αντλούν τεράστια υπερκέρδη, ακόμα και στις σημερινές συνθήκες της καπιταλιστικής κρίσης, φορτώνοντας τα βάρη στις πλάτες των εργαζομένων.

Με το σημερινό προσανατολισμό διατηρούνται οι αμερικανοΝΑΤΟικές βάσεις. Η Ελλάδα παραμένει ουσιαστικά στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Με την ενθάρρυνση των Τούρκων σοβινιστών από τους ιμπεριαλιστές, απειλείται η ακεραιότητα της χώρας. Συνθλίβεται το Κυπριακό στα ΝΑΤΟικά γρανάζια.

Οι Αμερικανοί και οι μεγάλοι Δυτικοευρωπαίοι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοί τους θέλουν να κρατήσουν και να διευρύνουν τις θέσεις τους στην Ελλάδα. Γι' αυτό την πιέζουν ακόμα περισσότερο να μαντρωθεί απόλυτα στο ΝΑΤΟ. Το ίδιο κάνουν και με το θέμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Αυτή την πολιτική εφαρμόζουν και ο "εργατικός" Ουίλσον και ο σοσιαλδημοκράτης Σμιτ. Και η κυβέρνηση Καραμανλή όλο και ενδίδει.

Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ θα οδηγήσει στην πλήρη υποδούλωση της ελληνικής οικονομίας στα διεθνή μονοπώλια και θα δυναμώσει την εξάρτηση της χώρας από τον ιμπεριαλισμό...".