Σημαντική αύξηση της εγκληματικότητας των ανηλίκων παρατηρήθηκε τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με τις στατιστικές του Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθήνας.

Να αναφέρουμε μόνο τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις: Οι αξιόποινες πράξεις που είχαν σχέση με ναρκωτικά αυξήθηκαν κατά 125%, σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο, οι ληστείες κατά 110% και οι παραβάσεις του νόμου 1646/86 (βία στα γήπεδα) έφθασαν το 166,70%!

Και ενώ το Δικαστήριο Ανηλίκων είναι αρμόδιο, ανάμεσα σε άλλα, για την πρόληψη της εγκληματικότητας των νέων παιδιών, η Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων του Δικαστηρίου Ανηλίκων της Αθήνας (που έχει το περισσότερο φορτίο και ευθύνες απ' όλη την Ελλάδα) αποδυναμώνεται συνεχώς και έχει φθάσει σε οριακό σημείο: Διαθέτει μόνο δέκα επιμελητές που μέχρι το Σεπτέμβρη θα γίνουν έξι (!) και οι επιμελητές αυτοί πρέπει να διεκπεραιώσουν εκατοντάδες περιπτώσεις κάθε χρόνο. (Και ας μην ξεχνάμε ότι οι περιπτώσεις αυτές αφορούν νέους ανθρώπους σε ευαίσθητη ηλικία, που κινδυνεύουν να υποτροπιάσουν και χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα).

Διαγωνισμός έχει προκηρυχτεί από το 1985 και νέες προσλήψεις δε γίνονται.

Και το κράτος τι κάνει; Τι προοπτικές και δυνατότητες υπάρχουν; Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι γονείς; Σε ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα, δίνει απαντήσεις η Ιωάννα Ακρίβου,προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων του Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθήνας.

"Πραγματικά, λέει, το δικαστικό έτος 1996 - '97, σε σχέση με το 1995 - '96, παρατηρούμε σημαντική αύξηση της εγκληματικότητας των ανηλίκων. Ειδικότερα: Παρατηρούμε αύξηση στις δημοσιευθείσες αποφάσεις κατά 8,6%, αύξηση στις καταδικαστικές αποφάσεις κατά 18,50%, αύξηση στους εισαχθέντες ανηλίκους κατά 6% και αύξηση στους καταδικασθέντες ανηλίκους κατά 14,10%. Υπάρχει μια μείωση στις σωματικές βλάβες, στον εμπρησμό και στη φθορά ξένης ιδιοκτησίας, μια αύξηση 8% στις κλοπές, ενώ η αύξηση στις ληστείες φθάνει το 110%. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται στα αδικήματα που έχουν σχέση με τα ναρκωτικά και τη βία στα γήπεδα. Σύμφωνα με στατιστική μελέτη που έκανε ο κ. Βασ. Νόνης, αρμόδιος επιμελητής Ανηλίκων για σύνταξη και μελέτη στατιστικών στοιχείων, οι ανήλικοι που καταδικάστηκαν για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών το 1996 - '97, σε σύγκριση με αυτούς που καταδικάστηκαν το 1990 - '91 αυξήθηκαν κατά 36 φορές (αύξηση 3.600% περίπου!).

- Τα παιδιά και οι νέοι που καταδικάζονται για παραβάσεις πού πάνε;

- Μέχρι πρόσφατα, πήγαιναν σε ιδρύματα αγωγής ανηλίκων (αναμορφωτήρια) ή καταδικάζονταν σε ποινικό σωφρονισμό (οι μεγαλύτεροι). Σήμερα όμως, τα ιδρύματα αγωγής αρρένων και θηλέων έχουν κλείσει. Αυτό αποφασίστηκε με ένα Προεδρικό Διάταγμα τον περασμένο χρόνο και έγινε με τη δική μας συμβολή ένα νομοσχέδιο για να δημιουργηθούν καινούρια ιδρύματα σε ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο τρόπος που λειτουργούσαν τα υπάρχοντα ήταν απαράδεκτος, έπρεπε να κλείσουν. Κρατήσαμε μόνο το Ιδρυμα Αγωγής Βόλου, που προορίζεται για παιδιά μέχρι 12 - 14 χρόνων και, φυσικά, το ΣΚΑ (Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων), που τώρα βρίσκεται στον Κορυδαλλό, αλλά θα μεταφερθεί κι αυτό στην Αυλώνα. Για τα παιδιά που είναι μέχρι 12 - 14 χρόνων, γίνεται αποποινικοποίηση και περνάνε σε προνοιακό επίπεδο, δηλαδή, όταν διαπράττουν κάποιο αδίκημα θα μπαίνουν σε προνοιακά ιδρύματα. Κι όταν λέμε προνοιακό επίπεδο, εννοούμε τις παιδουπόλεις σ' όλη την Ελλάδα. Σ' αυτές, παίρνουνε παιδιά που δεν έχουν έντονο πρόβλημα - βασικά φιλοξενούν παιδιά που στερούνται την οικογένειά τους, οι γονείς τους είναι στη φυλακή, ή έχουν πεθάνει. Τα παιδιά αυτά μένουν στις παιδουπόλεις, τελειώνουν εκεί το σχολείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και αν χρειαστεί Πανεπιστήμιο...

- Μιλήσατε πριν για καινούρια ιδρύματα αγωγής σε ευρωπαϊκά πρότυπα... Πού και πώς θα γίνουν αυτά;

- Στη λεωφόρο Μεσογείων υπάρχει ένα οικόπεδο δεκαοκτώ στρεμμάτων που ήταν άλλοτε Ιδρυμα Αγωγής Θηλέων. Εκεί θα χτιστούν μονάδες μέριμνας νέων, πενήντα δωμάτια για τα αγόρια, σαράντα για τα κορίτσια...

Κάθε παιδί θα έχει το δικό του ξεχωριστό δωμάτιο, όχι όπως ήταν πριν, όλοι μαζί σ' ένα θάλαμο και όταν έκλειναν τα φώτα το βράδυ τις οίδε τι γινόταν. Θα έχουν την τραπεζαρία τους, το χώρο αθλοπαιδιών, κι όχι μόνο αυτό: Θα υπάρχουν θεραπευτικές μονάδες και μονάδες φιλοξενίας για τα παιδιά που δεν έχουν πού να μείνουν... Το ίδρυμα θα είναι στελεχωμένο με ψυχολόγους, παιδοψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.

- Τα χρήματα τα έχουμε, γιατί υπάρχει το κληροδότημα Εμπειρίκου, που ξεπερνά σήμερα το ένα δισεκατομμύριο. Εχοντας εξασφαλίσει αυτά τα χρήματα, προωθήσαμε τον καινούριο νόμο, κλείσαμε τα παλιά ιδρύματα, αλλά το θέμα έχει σκαλώσει στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του υπουργείου Δικαιοσύνης, γιατί πρέπει να γίνουν ορισμένες αλλαγές στο νομοσχέδιο.

- Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει στη λειτουργία του το Δικαστήριο Ανηλίκων και πώς μπορούν να λυθούν;

- Υπάρχουν πάρα πολλές ελλείψεις. Αρκεί να σας πω ότι το 1958 που με νόμο εισήχθη ο θεσμός στην Ελλάδα, την εποχή εκείνη που η Αθήνα είχε ενάμισι εκατομμύριο κατοίκους, υπήρχαν 45 επιμελητές Ανηλίκων στην υπηρεσία μας!

Τότε ήταν πτυχιούχοι Παντείου, Νομικής, Φιλολογίας και Θεολογίας. Τώρα είναι μόνο πτυχιούχοι Παντείου, Νομικής και σχολών Κοινωνικών Λειτουργών...

...Τότε λοιπόν, που υπήρχαν 45 επιμελητές Ανηλίκων, αναλογούσαν στον καθένα επιμελητή σαράντα περιπτώσεις το χρόνο. Σήμερα, που η Αθήνα έχει πάνω από τεσσεράμισι εκατομμύρια κατοίκους, έχουμε απομείνει δέκα επιμελητές - οι άλλοι συνταξιοδοτήθηκαν και δεν έχει γίνει από το 1985 διαγωνισμός για να αναπληρωθούν οι θέσεις τους.

Εχουμε 4.800 πρωτοεισαγόμενες περιπτώσεις - όχι τις παλιές, όπου έχουν περάσει τα παιδιά και έχουν παρθεί αναμορφωτικά μέτρα και τελούν υπό την επιμέλεια της Υπηρεσίας Ανηλίκων. Πέρυσι αναλογούσαν σε κάθε επιμελητή εξακόσιες περιπτώσεις και φέτος θα αναλογούν οχτακόσιες. Τι γίνεται στο εξωτερικό, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Αναλογούν σε κάθε επιμελητή δεκαπέντε περιπτώσεις το χρόνο! Και να σκεφτεί κανείς πως μέχρι το Σεπτέμβρη θα φύγουν άλλες τρεις επιμελήτριες, θα μείνουν εφτά, θα μετατεθεί μια άλλη και θα απομείνουμε έξι. Πόσες περιπτώσεις θα αναλογούν τότε σε κάθε επιμελητή;

-Γιατί δε γίνεται διαγωνισμός;

- Δε μας δίνουν πιστώσεις από το υπουργείο Οικονομικών. Δε γίνονται προσλήψεις, ο κλάδος μας έχει χαρακτηριστεί "προσωρινός" και έχουμε φτάσει πια σε οριακό σημείο. Εγώ προσωπικά έχω ζητήσει να γίνει πανελλήνιος διαγωνισμός και έχω επίσης ζητήσει το ταχύτερο δυνατό την πρόσληψη ικανού αριθμού επιμελητών- τουλάχιστον πενήντα - για την κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων της Αθήνας. Διαφορετικά, η υπηρεσία αυτή που τόσα έχει προσφέρει στους παραβατικούς ανήλικους θα πάψει να υπάρχει!

Η Ιωάννα Ακρίβου υποστηρίζει με θέρμη το αίτημά της: Η Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων σ' όλη την Ελλάδα σκοπό έχει την πρόληψη και την καταστολή της εγκληματικότητας ανηλίκων. Αν υπήρχαν πολλοί επιμελητές, όπως στο εξωτερικό, ο κάθε επιμελητής θα είχε τη δυνατότητα να ασχοληθεί ουσιαστικά με την περίπτωση κάθε ανήλικου και να τον βοηθήσει πραγματικά. Οταν, λέει, έχουμε περισσότερους επιμελητές, έχουμε λιγότερη υποτροπή. Και λιγότερη υποτροπή σημαίνει λιγότερη εγκληματικότητα.

Αν είχαμε, διευκρινίζει, πεντακόσιους επιμελητές σ' όλη την Ελλάδα - κάτι που θεωρώ "όνειρο απατηλό" - θα καλύπταμε τις πιο επείγουσες ανάγκες. Και να σκεφθούμε ότι η Αθήνα καλύπτει τη μισή Ελλάδα. Θα σας πω πρόχειρα έναν αριθμό: Πιστεύω ότι από τον περασμένο Σεπτέμβρη ως σήμερα θα έχουν αυξηθεί κατά 300% οι παραβάσεις ανηλίκων που έχουν σχέση με ναρκωτικά. Πρόκειται, κυρίως, για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου ηλικίας 15 - 18 χρόνων. Και τα παιδιά αυτά προέρχονται κατά 55% από οργανωμένες, συγκροτημένες, "καλές" οικογένειες, δηλαδή οι γονείς δεν είναι χωρισμένοι, ενδιαφέρονται για τα παιδιά τους, τα φροντίζουν...

- Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας αυτή η έξαρση;

- Υπάρχουν εσωγενείς και εξωγενείς παράγοντες, που ωθούν τους ανήλικους στα ναρκωτικά. Εσωγενής είναι η οικογένεια: Μπορεί να είναι διαλυμένη, οι γονείς να έχουν χωρίσει ή να είναι αδιάφοροι απέναντι στα παιδιά τους ή ο πατέρας να είναι φυλακή, η μητέρα να έχει φύγει ή ακόμα να είναι και οι δυο γονείς κοντά στο παιδί τους, αλλά να μην είναι δυνατοί χαρακτήρες. Υπάρχουν άνθρωποι καλοί, που δουλεύουν όλη την ημέρα για την οικογένειά τους, αλλά δεν έχουν τέτοια δομή προσωπικότητας για να φροντίσουν σωστά το παιδί τους - μπορεί, λ.χ., να είναι πολύ μαλθακοί, άβουλοι χαρακτήρες. Τότε το παιδί μπορεί να βρει την ευκαιρία να εγκαταλείψει το σχολείο και να μπλέξει με τα ναρκωτικά.

Υπάρχουν, βέβαια, και οι εξωγενείς παράγοντες: Βγαίνει ο νέος στην πλατεία, που έπαψε να είναι η παλιά, παραδοσιακή πλατεία, όπου κάθονταν τα αγόρια και μιλούσαν για μηχανές και για κοριτσάκια. Εκεί στην πλατεία θα τους πλησιάσει σήμερα ο έμπορος και θα βγουν για να καπνίσουν το χασίς. Οπου υπάρχει νεολαία - στην καφετερία, στο παγκάκι της γειτονιάς, στην πλατεία -εκεί θα πάει και ο έμπορος, αυτό συνάγεται από τις διηγήσεις των ίδιων των παιδιών. Τα περισσότερα όμως φοβούνται να μιλήσουν. Πού το βρήκανε το χασίς; Λένε ότι το βρήκανε ή από άγνωστο Τσιγγάνο ή από Αλβανό, ή ότι πάνε στην Οδό Αναπαύσεως στα Λιόσια και εκεί το βρίσκουν - όπως στο Μοναστηράκι ξέρουν ότι θα βρουν τα μεταχειρισμένα ρούχα ή αντίκες!

Τι είναι αυτό, που ωθεί τα παιδιά, τους έφηβους, στα ναρκωτικά; Η περιέργεια, ο μιμητισμός, "να μην τα πούνε βλάκα", έτσι τουλάχιστον ισχυρίζονται. Πάντως, κάθε πρόβλημα ανηλίκου στην οικογένεια καταλήγει! Γι' αυτό κάθε γονιός πρέπει να προσέχει, να είναι συνέχεια κοντά στο παιδί, να ασκεί ένα διακριτικό έλεγχο, να προσέχει πού πάει, να γνωρίζει τα παιδιά που συναναστρέφεται, να τα καλεί στο σπίτι, να γνωρίζει ακόμα και τους γονείς τους... Να είναι κοντά στα προβλήματα του παιδιού του συνεχώς, να τα συζητά μαζί του και ...να κουραστεί. Ναι, χρειάζεται κόπος και αυτό δεν είναι εύκολο, αφού οι γονείς όταν γυρίζουν από τη δουλιά τους είναι κουρασμένοι και δεν έχουν διάθεση να μιλήσουν. Χρειάζεται, όμως, το παιδί τους γονείς κοντά του. Από τα δέκα παιδιά στην Αθήνα, έχει βρεθεί ότι τα εφτά - χωρίς να είναι χρήστες - έχουν δοκιμάσει έστω και μια φορά χασίς. Ομως, αν συνεχίσουν το χασίς, είναι πολύ πιθανό να συνεχίσουν με χάπια και τότε προχωρούν στο λεγόμενο "τρίγωνο του θανάτου". Χασίς, χάπια, ηρωίνη - θάνατος, δρόμος χωρίς επιστροφή.

Εμείς, ήδη, συνεργαζόμαστε με τη "Στροφή" και έχουν γίνει σεμινάρια για τους επιμελητές ανηλίκων από ψυχολόγους, εγκληματολόγους και άλλους επιστήμονες για το πρόβλημα των ναρκωτικών...

Αυτά είναι μερικά από τα βασικά προβλήματα της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων, που τείνει να εξαφανιστεί. Νομίζει, άραγε, η κυβέρνηση ότι η εφηβική εγκληματικότητα και το πρόβλημα των ναρκωτικών μπορεί να αντιμετωπιστούν με τον εθελοντισμό και τη φιλανθρωπία;

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ