Οι Μαραθώνιες Πορείες, που μέσα στο διάβα του χρόνου δε χάνουν, αντίθετα κερδίζουν όλο και μεγαλύτερη απήχηση, έχουν μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία του ματωμένου λαϊκού κινήματος της πατρίδας μας και ιδιαίτερα του φιλειρηνικού κινήματος.

Η ιδέα και πραγματοποίηση ανήκει στον κοινωνικό αγωνιστή, βουλευτή της Αριστεράς, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη,Γρηγόρη Λαμπράκη,που μετέφερε στην Ελλάδα το μήνυμα της Διεθνούς Πορείας Ειρήνης, που πραγματοποιήθηκε στο Ολντερμάστον της Αγγλίας στις 10/5/63.

Η ΕΕΔΥΕ, με πρωτοβουλία του Λαμπράκη, καθιερώνει τις Μαραθώνιες Πορείες Ειρήνης.Στις 21 Απρίλη 1963,παρά την απαγόρευση, πραγματοποιήθηκε η Α Μαραθώνια Πορεία. Ολος ο κρατικός και παρακρατικός μηχανισμός, Αστυνομία με στρατιωτικό εξοπλισμό και Μυστικές Υπηρεσίες κινητοποιούνται για να εμποδιστούν οι χιλιάδες διαδηλωτές που συρρέουν από όλη τη χώρα. Ο λαός περιφρονεί την απαγόρευση της κυβέρνησης Καραμανλή. Το αποτέλεσμα είναι χαρακτηριστικό: 2.000 συλλήψεις,προπηλακισμοί, βία και τρομοκρατία, που οδηγεί σε 300 τραυματισμούς.Η πορεία πραγματοποιείται έστω και "μετ' εμποδίων", χωρίς να μπορεί να υπάρξει μαζική συμμετοχή, αλλά ο συμβολισμός της φωτίζει σαν το πιο λαμπρό αστέρι. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης,με το μαύρο πανί και τα καλάμια που γράφει "ΕΛΛΑΣ" και έχει το σύμβολο του αφοπλισμού, με τρεις μόνο συνοδοιπόρους, τους Ανδρέα Μαμμωνά,Παντελή Γούτη και Μπάμπη Παπαδόπουλο,σπάει τον κλοιό της τρομοκρατίας και προχωράει το δρόμο της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής στη στροφή της Ραφήνας, αφού συλληφθεί από τις δυνάμεις της αυθαιρεσίας και του σκοταδισμού, θα δεχτεί να το παραδώσει, για να μην καταστραφεί και συνεχίζει κρατώντας την αφίσα της πορείας. Λίγο πιο πέρα πλησιάζοντας προς το Πικέρμι θα συλληφθούν οι συνοδοιπόροι του, ενώ μόλις κάποια μέτρα πιο κάτω με τη συνδρομή 30 αστυνομικών θα ριχτεί βίαια σε ένα καμιόνι. Αφού θα "περιοδεύσει" σε πολλά χωριά της Αττικής, θα εγκαταλειφθεί από τους διώκτες του. Μετά από πολλές ώρες ταλαιπωρίας θα φτάσει στα γραφεία της ΕΕΔΥΕ και αμέσως θα δώσει συνέντευξη, αγανακτισμένος από την κρατική βία.

Παραθέτουμε εδώ αποσπάσματα από το τηλεγράφημα που απέστειλε ο Λαμπράκης στις αθηναϊκές εφημερίδες, όπως το διέσωσε ο δημοσιογράφος Σ. Αλεξάνδρου στο τεύχος Ιουνίου 1963 των "Δρόμων της Ειρήνης": "Πόθος δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης "Μαραθών - Αθήναι" επραγματοποιήθη. Εκκινήσσας από κορυφήν Τύμβου Μαραθώνος, συνελήφθην 28ον χιλιόμετρον και βιαίως επετάχθην εις στρατιωτικόν φορτηγόν αυτοκίνητον κρατηθείς παρανόμως, αντισυνταγματικώς και αντιδημοκρατικώς επί τρεις και ημίσειαν ώρας, εντολή αντισυνταγματάρχου Πιστόλη και ταγματάρχου Βαρδή. Φρουρούμενος υπό οκτώ χωροφυλάκων με περιώδευσαν κατά γκαγκστερικόν τρόπον ώσπερ κατάδικον κοινού ποινικού δικαίου εις τα χωρία Νέα Μάκρη, Μαραθώνα, Σούλι, Γραμματικό, Καπανδρίτι, Τατόιον, Νέα Ιωνία, όπου με εγκατέλειψαν". Στη συνέχεια, αφού καταγγέλλει τους συγκεκριμένους αξιωματικούς της Αστυνομίας, καταλήγει: "Δυστυχώς διεπίστωσα ότι δημοκρατία δεν υπάρχει εις την Ελλάδα, όταν εκλεκτοί του λαού κυριολεκτικώς καταρρακώνονται".

Ενα μήνα μετά, στις 22 του Μάη 1963,θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εκδήλωση για την ειρήνη με κεντρικό ομιλητή τον Γρ. Λαμπράκη.Το κράτος και το παρακράτος βάζουν σε εφαρμογή τα φονικά τους σχέδια για κατάπνιξη κάθε φιλειρηνικής πρωτοβουλίας και δραστηριότητας. Στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Ερμού δολοφονούν τον μαραθωνοδρόμο της Ειρήνης και τραυματίζουν βαριά τον βουλευτή Γιώργη Τσαρουχά οι Εμμανουηλίδης και Γκοτζαμάνης, που είναι οι ίδιοι που συμμετείχαν στη φρουρά του Ντε Γκολ, την ίδια περίοδο καλεσμένο στη χώρα μας από τον "εθνάρχη" Καραμανλή, που αναφωνούσε μετά τη δολοφονία "ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο".

Την επομένη χρονιά, στις 14 Μάη 1964 πραγματοποιείται, στα βήματα του Γρ. Λαμπράκη, η Β Μαραθώνια Πορεία από τον Τύμβο του Μαραθώνα στο Πεδίον του Αρεως, με τη συμμετοχή πολλών χιλιάδων φίλων της ειρήνης. Ο σπόρος του αγώνα, "ποτισμένος" και με το αίμα του αγωνιστή Λαμπράκη, πετάει τα πρώτα του βλαστάρια χωρίς σταματημό. Η πρωτοφανής επιτυχία της πορείας αυτής αποτέλεσε σταθμό και έδωσε νέα ώθηση στο φιλειρηνικό κίνημα. Οι Μαραθώνιες Πορείες καθιερώνονται σαν κορυφαίες εκδηλώσεις του προδικτατορικού φιλειρηνικού κινήματος. Στις 23.5.1965 και στις 22.5.66 πραγματοποιούνται με μεγάλη επιτυχία η Γ και Δ Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Την Ε Μαραθώνια πορεία την προλαβαίνει η επιβολή της δικτατορίας της 21 Απρίλη 1967.

Το κίνημα ειρήνης ακολουθεί την πορεία του γενικότερου λαϊκού κινήματος. Μετά τη βάναυση διάλυση της ΕΕΔΥΕ, η δράση της συνεχίζεται στο εξωτερικό, παίρνοντας αντιδικτατορικό χαρακτήρα.

Με την ανασύστασή της, η ΕΕΔΥΕ το 1975 αναπτύσσεται και πάλι πανελλαδικά και αναπτύσσονται πολύμορφες εκδηλώσεις. Η πρώτη μεγάλη μεταδικτατορική πορεία ειρήνης οργανώνεται στις 15 Μάρτη 1981 από το Φοίνικα στη Θεσσαλονίκη. Ακολουθεί πορεία από τον Πειραιά στην Αθήνα στις 8.4.81 και δεύτερη πορεία από το Λαγκαδά στη Θεσσαλονίκη στις 24.5.81. Στις 11.6.81 οργανώνεται η πρώτη Πορεία Ειρήνης από το Ελληνικό στην Αθήνα, με τη συμμετοχή πολλών δεκάδων χιλιάδων φίλων της ειρήνης. Οι Πορείες Ειρήνης τώρα αγκαλιάζουν όλη την Ελλάδα.

Το 1983 πραγματοποιείται πενταπλή Πορεία Ειρήνης από το Ελληνικό, τον Πειραιά, το Χαϊδάρι, το Μαραθώνα και την Κερασίτσα (ενωνόταν με την πορεία του Χαϊδαρίου) και κοινή κατάληξη το Σύνταγμα, όπου συγκεντρώθηκαν πάνω από 200.000 φίλοι της ειρήνης. Ακολούθησαν πολλές Πορείες Ειρήνης που αντιστοιχίζονταν με την εξέλιξη της ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος, τις "ανόδους" και τις "καθόδους" του.

Η παράδοση αυτή συνεχίζεται και πλουτίζεται με νέα χαρακτηριστικά, αποκτώντας ξεχωριστή σημασία, για να γραφτούν εξίσου ένδοξες σελίδες στο μέλλον.