Σε καλώ, σ' αναζητώ 14 χρόνια, λεβέντικη ψυχή, αδάμαστη λαϊκή αγωνίστρια, αγαπημένη όλου του στρατοπέδου. Ακόμη κι ο πανδαμάτωρ χρόνος, που όλα τα καταλεί, δεν κατάφερε να σε σβήσει από το νου και την καρδιά μου. Σ' αναζητώ Ευαγγελία μου, σε καλώ... Μα συ ήπιες όλο το νερό της αρνησιάς.

Πρωτοπόρα Αλληλεγγίτισσα - ΕΑΜίτισσα - Αγωνίστρια του Κολωνακίου, δημιουργέ του πρώτου παιδικού συσσιτίου της γειτονιάς. Που το σπιτάκι σου, στην Καρνεάδου 27, γίνηκε κέντρο διερχομένων αγωνιστών, γιάφκα παρανόμων, στέκι καταδιωγμένων, απαντοχή πεινασμένων, καθώς από τον άξιο σύντροφό σου, τον αξέχαστο αρτεργάτη του Αλίμου "μαστρο- Μανώλη", δεν τους έλειψε ποτέ το ψωμί!

Τι θησαυρός ο Μανώλης! Τόνε θυμάμαι στο κολασμένο Μακρονήσι, σε κείνο το κατασκευασμένο ραντεβού την πικρή ημέρα του φασιστικού βασανισμού μας, στις 30 του Γενάρη 1950. Το σοφίστηκε ο καταχθόνιος διοικητής του ΑΕΤΟ, Βασιλόπουλος, με σκοπό να μας επηρεάσουν οι "αναμορφωνόμενοι" άντρες με τις διηγήσεις των βασανιστηρίων τους, για να υπογράψουμε όλες δήλωση! Αμ' δε..."Εσείς - μας είπε ο Μανώλης - να μη φοβηθείτε καθόλου. Και να είσαστε ψύχραιμες! Πάνε, σβήσανε, γκρεμοτσακιστήκανε οι "Νέοι Παρθενώνες". Ηρθε το τέλος τους". Κι όπως έβλεπε γύρω του τις κοπέλες τυλιγμένες με γάζες, τις καμάρωνε για τη λεβεντιά τους.

Πώς κρατάει η μνήμη μου ολοζώντανα - εγώ που άρχισα πολλά σημερινά πράγματα να ξεχνώ - την καλλιτεχνική, ενδυματολογική προσφορά σου στο στρατόπεδο του Τρίκερι, την επιβλητική χαρούμενη παρουσία σου, την αξέχαστη λαϊκή λεβεντιά σου! Τα ωραία σου κορακάτα μακριά μαλλιά.. Με πόση τέχνη κι αγάπη τα χτένιζες. Με τι απαλοσύνη, χαϊδευτικά. Τελετουργικά θαρρείς. Μην τύχει και τα τραβήξει απότομα η χτένα και σου κακοπάθουν.. Σ' όλα σου, λεπτολόγα, καλαίσθητη, νοικοκυρεμένη.

Τα χέρια σου τα μαγικά, τα συνηθισμένα να ντύνουν κομψά τις αριστοκράτισσες του Κολωνακίου, με πόση αγάπη και τεχνική μεταμόρφωναν τώρα τα δεινοπαθημένα κουρελάκια μας σε ζεστά καλοβαλμένα ρούχα! Ολα, ένα κι ένα να δείχνουν το ταλέντο σου και τη λεβεντιά της λαϊκής ψυχής σου. Γιατί ήσουνα λαός! Αντιπροσωπευτικός τύπος του, Ευαγγελία μου. Πόσες φορές σου τα 'χα πει.. Ασε πια κείνες τις τέλειες, πιστές παραδοσιακές φορεσιές μας, που ξεπήδησαν από τα χέρια σου. Να στολιστούν οι κοπέλες μας, που θα χόρευαν τους αντίστοιχους λαϊκούς χορούς μας. Ο πυρετός της δημιουργίας σου κείνες τις ώρες ξεπέρναγε τους 40 βαθμούς Κελσίου. Και σε σένα την ίδια και στις άλλες ομότεχνές σου και το μαθητευόμενο βοηθητικό προσωπικό του συνεργείου, που δονούνταν στον ίδιο ρυθμό με σας. Για να χαρεί λίγο το πικραμένο στρατόπεδο, να ξεδώσει ο νους του, να διατηρείται πάντα υψηλό το αγωνιστικό του φρόνημα μες στην πολύχρονη σκλαβιά μας!

Από το ταπεινό εργαστήρι σας - δεν είχατε ούτε ραπτομηχανή - ξεπήδησαν έργα λεπτότατης τέχνης, καλαισθησίας και πιστότητας. Κατέφθανε και η Κατερίνα Χαριάτη, η ζωγράφος μας, υπεύθυνη του καλλιτεχνικού αυτή, να θεραπεύσει τις ελλείψεις. Σκυμμένη πάνω σ' ένα λευκό χαρτί να ζωγραφίζει με τα πινέλα της τα κεντήματα που χρειάζονταν οι φορεσιές. Το συνεργείο τα κοπιάριζε, τα 'κοβε σε ταινίες που ράβονταν προσεκτικά στις τραχηλιές, τα μανίκια, τις ποδιές, τις φούστες. Για να μας μαγεύει το θαύμα και να μας ταξιδεύει στη λευτεριά...

"Μα, με τι υλικά;" θ' αναρωτηθεί ο ανίδεος. "Μα με τίποτα! " απαντάμε. Με τα τριμμένα σεντόνια μας που βάφονταν με κρύα μπογιά για να ξεβάφουν εύκολα και να ξαναγυρίσουν στη χρήση τους. Τις ξεθωριασμένες φούστες, μπλούζες και τ' αποφόρια που μας έφερνε ο διεθνής Ερυθρός Σταυρός με τον κύριο Colladon που μας θαύμαζε. Μα, πάν' απ' όλα με τη δημιουργική φαντασία, καλαισθησία και μεράκι της κάθε μοδίστρας, το μαγικό ψαλίδι της και την πίστη της στο μεγάλο ιδανικό μας! Αυτό θέρμαινε τις καρδιές να ξεπερνούν τις δυσκολίες και ν' αγγίζουν το θαύμα.

Οταν θα παιζόταν η τραγωδία του Αισχύλου: "Προμηθέας - Δεσμώτης", που την είχαν διδάξει οι δυο συνεξόριστές μας Ρόζα Ιμβριώτη και Λίζα Κόττου, καθηγήτριες - φιλόλογοι, θυμάμαι, που ανησυχούσες, πως θα ράψεις τις ενδυμασίες των Ωκεανίδων, χωρίς φιγουρίνι. Μα σε κάτι τέτοιες στιγμές μας έβγαζαν ξαστεροπρόσωπες η Λίλιαν και Μάχη Κοντοπούλου, ανοίγοντας το Larousse! Πρόσεχες τότε, να κλείσεις μέσα σου την εικόνα και να παρακολουθείς την εξήγησή της Λίλιαν. Ετσι οι ποδήρεις χιτώνες ράφτηκαν τέλεια, "ενδυματολόγε" μου! Κι όπως βοηθούσε το φυσικό τοπίο, μας συνάρπασες: Ξαφνικά, σαν να αναδύθηκαν από το κύμα, πρόβαλαν από το βάθος οι 24 Ωκεανίδες. Ομορφες, λυγερές, αληθινά νερένια πλάσματα, γεμάτα χάρη κι ομορφιά ανηφόριζαν την πλαγιά να φτάσουν τον απροσκύνητο κατάδικο! Οι πολύπτυχοι ποδήρεις χιτώνες τους σε μιαν απαλή απόχρωση του μπεζ, ροζ και σιελ, ριπιδίζονταν στο φύσημα του ανέμου και φάνταζαν παραμυθένιοι...

Κι όταν αντιλάλησαν οι τρικεριώτικες λοφοπλαγιές από το λόγο του αρχαίου τραγικού, ζωντανεμένο με τη συγκλονιστική απαγγελία του Προμηθέα (Κική Διονυσοπούλου). Κείνη την ώρα - είδαμε μόνο τη γενική πρόβα, γιατί ο διοικητής απαγόρεψε την παράσταση, στη θέση του Προμηθέα - Δεσμώτη, ήτανε κάθε εξόριστη του Τρίκερι - η "θείτσα Κατίνα" (Κατίνα Μαμέλη) η αγαπημένη δασκάλα σου, μπήγει φωνή: "Μπου - μπου! Μπουμπού!" σα δε σε βλέπει κάτω από τη γέρικη ελιά, την "τάξη" σου. Α όλα κι όλα, απουσίες απαγορεύονται για τη θείτσα Κατίνα!

"Ποπό, ξεχάστηκα με τη δουλιά!" συνέρχεσαι. Και πετάς ψαλίδια, βελόνες, δαχτυλήθρες, αρπάζεις τετράδιο και μολύβι και τρέχεις στο φως της γνώσης! Αναγαλλιάζεις με την ευφορία που πλουτίστηκε ο νους, τη φετινή χρονιά. "Πλάτυνε ο κόσμος μου" μου ξομολογιόσουν. "Και τι δεν έμαθα. Ρήματα, με τις δυο φωνές τους, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, επιρρήματα. Εμαθα να γράφω εκθέσεις! Η "θείτσα Κατίνα", είναι ενθουσιασμένη και με τις άλλες συμμαθήτριες μου και το διαλαλεί: "Ελάτε, βρε αγράμματοι, σκοταδιστές διώχτες μας, να δείτε τι θησαυρούς κρύβει μέσα του τούτος ο καταδιωγμένος λαός μας, που τον καταδικάζετε στον αναλφαβητισμό για να τον εκμεταλλεύεστε και να τον αποπροσανατολίζετε".

Οπως όλες οι εξόριστες, παρακολουθώ όλο το "Μορφωτικό πρόγραμμα του στρατοπέδου", όπως καταρτίστηκε από τη σοφή μας παιδαγωγό Ρόζα Ιμβριώτη και την εκπαιδευτική ομάδα - βοηθό και συνεργάτη της. Την παράνομη "λαϊκή Ακαδημία μας" που τη λέγαμε, με τα αξέχαστα μαθήματα της Γενικής Ιστορίας και Γεωγραφίας. Πόσες απορίες κι ερωτηματικά μας λύσανε αυτά τα μαθήματα - διαλέξεις!

Ητανε τότε, το 1950 -'52, στο Τρίκερι που άνθισε το "κρυφό σχολειό" κι οι εξόριστες μεταμορφώθηκαν όλες σε μαθήτριες, νέες, ώριμες, ηλικιωμένες. Οσο για τις γερόντισσες... Αυτές πια δίνανε, καθημερινά, ραντεβού με την αλφαβήτα! Τότε, κι η κυρά Σοφία, η Κωστοπαναγιώταινα, με τα γράμματά της προς τον εξόριστο, μια ζωή, σύντροφό της μπάρμπα - Κώστα, του διόρθωνε την... ορθογραφία πάνω απ' το Αιγαίο.

Αιώνια η μνήμη σας Ευαγγελία, Μανώλη, Κατερίνα, Λίλιαν, "θείτσα Κατίνα".

Ναταλία ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ