Οι πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο της ΝΔ, έφεραν στο φως της επικαιρότητας τη βαθιά και πολύπλευρη κρίση που μαστίζει, όχι μόνο το συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, αλλά επεκτείνεται και αγκαλιάζει όλο το φάσμα των αστικών πολιτικών δυνάμεων, αυτών που ανοιχτά ή συγκαλυμμένα έχουν ταχθεί υπέρ του "ευρωπαϊκού προσανατολισμού" της χώρας. Γενικεύοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα φαινόμενα δυσλειτουργίας των κομμάτων του αστικού πολιτικού συστήματος έχουν τις ρίζες τους στην προσπάθεια προσαρμογής στην πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις του μονοπωλιακού κεφαλαίου στη χώρα μας, στα πλαίσια της πορείας προς την ΟΝΕ. Προσαρμογές οι οποίες θέτουν σε σοβαρή δοκιμασία τα κόμματα "παλιού τύπου".

Οταν η αστική τάξη, στα μέσα του 19ου αιώνα, ξεμπέρδεψε τους λογαριασμούς της με τη φεουδαρχία στις περισσότερες χώρες της Δ. Ευρώπης και έγινε κυρίαρχη πολιτική και οικονομική δύναμη, έπρεπε να λύσει το βασικό πρόβλημα της σχέσης της με τα πλατιά λαϊκά στρώματα, τα οποία διέθεταν το όπλο της ψήφου. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε από τη στιγμή που η καπιταλιστική ανάπτυξη άρχισε να συσσωρεύει μυθικά πλούτη για τους αστούς, ενώ αντίθετα οι λαϊκές μάζες συγκεντρωμένες στα εργατικά γκέτο των μεγαλουπόλεων της Δύσης που αναπτύσσονταν ραγδαία εκείνη την εποχή, ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης. Και με πιο τρόπο οι βιομήχανοι και οι τραπεζίτες θα μπορούσαν και τα κέρδη τους να προστατέψουν, αλλά και τις λαϊκές μάζες να διατηρήσουν κάτω από τον πολιτικό τους έλεγχο, σε συνθήκες αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας; Σήμερα ξέρουμε. Με τη δημιουργία των μαζικών κομμάτων "της τάξης", που θα επέκτειναν την επιρροή τους στα μικροαστικά και τα εργατικά στρώματα για να μετατραπούν έτσι σε ασπίδα προστασίας των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Για τον ίδιο σκοπό άρχισε και η έκδοση λαϊκών εφημερίδων και περιοδικών πλατιάς κατανάλωσης, σε μία προσπάθεια δημιουργίας ιδεολογικής και πολιτικής επιρροής στα λαϊκά στρώματα. Αυτό ήταν απαραίτητο προκειμένου να αναχαιτίσουν τις ανερχόμενες δυνάμεις των ταξικών εργατικών ενώσεων και των νέων εργατικών πολιτικών κομμάτων, που δεν περιόριζαν την πολιτική τους δράση μόνο σε αιτήματα βελτίωσης των υλικών συνθηκών της εργατική τάξης, αλλά πρόβαλλαν ριζοσπαστικότερες θέσεις. Και επίσης σήμερα ξέρουμε ότι η αστική τάξη της Δ. Ευρώπης, είτε με την πολιτική του καρότου (κοινοβουλευτικές διαδικασίες) είτε με την πολιτική του μαστιγίου, όπου αυτό κρίθηκε σκόπιμο (Παρισινή Κομμούνα, κήρυξη σε παρανομία του Σοσιαλδημοκρατικού Γερμανικού Κόμματος από τον Βίσμαρκ) κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία.

Παιδί αυτών των εξελίξεων μπορούμε να πούμε πως είναι και το ελληνικό αστικό κοινοβουλευτικό σύστημα που υπήρχε στη χώρα μας, με όλες τις βαλκανικές του βέβαια ιδιαιτερότητες, σύστημα το οποίο σε γενικές γραμμές διατηρείται μέχρι και σήμερα. Για να μην πάμε και πολύ μακριά, τα αστικά και μικροαστικά κόμματα στην Ελλάδα μετά τη μεταπολίτευση αποκτούν μαζικό χαρακτήρα, δημιουργούν οργανώσεις στη νεολαία, σε μαζικούς χώρους και συνοικίες και σχετίζονται με την έκδοση εφημερίδων για την προπαγάνδιση των θέσεών τους. Οσο για τα στοιχεία του λαϊκισμού που τα διακρίνουν, η ακατάσχετη υποσχεσιολογία, τα θα, το φαινόμενο του δικτύου των κομματαρχών και το ρουσφέτι, για τα κόμματα αυτά και το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα όχι μόνο αρνητικά δεν είναι, αλλά απαραίτητο στοιχείο για την επαφή τους με τις λαϊκές μάζες, τις οποίες κρατούν με τον τρόπο αυτό κάτω από την επιρροή τους. Θα υπενθυμίσουμε μάλιστα στους όψιμους επικριτές (οι οποίοι για άλλους λόγους σήμερα "καταγγέλλουν" τις πελατειακές σχέσεις) ότι τα αρνητικά αυτά φαινόμενα, έχουν τις ρίζες τους στη Δ. Ευρώπη. Η λογική της ατομικής λύσης των προβλημάτων μέσα από το ρουσφέτι, η λογική να βολέψουμε τους δικούς μας ανθρώπους στη δημόσια διοίκηση, πρωτοξεκίνησε από τις, ανθούσες την αστική περίοδο, μασονικές στοές των ευρωπαϊκών πόλεων, οι οποίες προωθούσαν τα μέλη τους σε κρίσιμα διοικητικά και πολιτικά πόστα. Το φαινόμενο επίσης του λαϊκιστή πολιτικού, ο οποίος αφού αποσπούσε τις λαϊκές ψήφους, ξεχνούσε τις υποσχέσεις, είναι επίσης δυτικοευρωπαϊκό φαινόμενο. Ολα δηλαδή τα αρνητικά στοιχεία που ουσιαστικά αλλοιώνουν και ακυρώνουν το νόημα της λαϊκής ψήφου, υπήρξαν απαραίτητοι στυλοβάτες του αστικού κοινοβουλευτικού παιχνιδιού και αναγκαίο όπλο για την ενσωμάτωση στο καπιταλιστικό σύστημα των πιο καθυστερημένων, από την άποψη της πολιτικής συνείδησης, λαϊκών στρωμάτων.

Αλλαγές στο πολιτικό εποικοδόμημα των καπιταλιστικών κοινωνιών, επέρχονται με την εμφάνιση και την εδραίωση των μονοπωλίων. Η συσσώρευση κεφαλαίου δημιουργεί τις μεγάλες μονοπωλιακές πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οποίες σταδιακά επεκτείνουν τη δράση τους έξω από τα σύνορα των μητροπολιτικών χωρών. Η οικονομική τους ισχύ και ο διεθνικός χαρακτήρας των δραστηριοτήτων τους, διαμορφώνουν νέα δεδομένα στις σχέσεις οικονομικής βάσης και πολιτικού εποικοδομήματος. Το αστικό κοινοβούλιο ήταν ίσως ο πιο αντιπροσωπευτικός θεσμός της πρώιμης περιόδου του καπιταλισμού, όπου η αντιπροσωπευτική οικονομική μονάδα ήταν η μικρή επιχείρηση εθνικής εμβέλειας. Ηταν ακριβώς ο θεσμός που εξυπηρετούσε τη "δημοκρατία" του ελεύθερου συναγωνισμού των λίγο πολύ ισοδύναμων ιδιοκτητών - επιχειρηματιών, ο χώρος όπου λαμβάνονται οι οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις που τους αφορούν.

Η εμφάνιση των μονοπωλίων, αλλάζει άρδην αυτή την κατάσταση. Για τις μεγάλες αυτές οικονομικές μονάδες με τεράστια οικονομικά συμφέροντα και με επίσης πολύ μεγάλη επιρροή στους κορυφαίους εκπροσώπους του πολιτικού συστήματος, ήταν αδιανόητο το γεγονός ότι θα πρέπει να είναι αναγκασμένες να υπόκεινται ακόμα και σε τυπικούς - για τα μάτια του κόσμου - κοινοβουλευτικούς ελέγχους. Είναι η εποχή της μετάβασης από τη "δημοκρατία" των μικρών οικονομικών μονάδων, στη "δημοκρατία" των λίγων ισχυρών γιγάντων.

Τα προβλήματα αυτά ξεπερνιούνται με τον περιορισμό του ρόλου και του ειδικού βάρους των κοινοβουλίων. Κρίσιμα εθνικά, στρατιωτικά και οικονομικά θέματα, που αφορούν τις μεγάλες αυτές επιχειρήσεις, προωθούνται μέσω "συμβούλων" και "τεχνοκρατικών" επιτροπών, ενώ τα Κοινοβούλια ουσιαστικά επικυρώνουν τις ήδη ειλημμένες αποφάσεις.

Η επίθεση του ευρωπαϊκού κεφαλαίου που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπως αποτυπώθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, έχει σημαντικές επιπτώσεις στη δράση των αστικών κομμάτων. Τα κόμματα αυτά, τα οποία τις προηγούμενες δεκαετίες χρησιμοποιήθηκαν σαν ασπίδα κατά του "κομμουνιστικού κινδύνου", καλούνται σήμερα να γίνουν η αιχμή του δόρατος, εκφραστές των πιο επιθετικών δυνάμεων του κεφαλαίου, στην προσπάθεια διάλυσης του κοινονοικοασφαλιστικού συστήματος, της δημόσιας παιδείας και των εργασιακών σχέσεων. Τα περίφημα τέσσερα κριτήρια για την είσοδο των χωρών - μελών στην ΟΝΕ (πληθωρισμός, επιτόκια, δημόσιο έλλειμμα και δημόσιο χρέος) μετατρέπονται σε αγκύλες, οι οποίες καθορίζουν τα όρια δράσης των αστικών κομμάτων και όσων αποδέχονται τα όρια του συστήματος. Συνέπεια των εξελίξεων αυτών, είναι η ομοιομορφία της πολιτικής τους έκφρασης, η σμίκρυνση μέχρις βαθμού εξαφάνισης των διαφορών τους και σε τελική ανάλυση η κλωνοποίησή τους. Πριν ακόμα οι Βρετανοί επιστήμονες δημιουργήσουν την "Ντόλι", η Συνθήκη του Μάαστριχτ κατάφερε να δημιουργήσει τα δικά της κλωνοποιημένα κόμματα, τα οποία μοιάζουν το ένα με το άλλο σαν δύο σταγόνες νερό. Η "αντιπολίτευση" περιορίζεται πλέον σε καταγγελίες για ανεπάρκεια και για ατολμία στη λήψη σκληρών αντιλαϊκών μέτρων για την προώθηση των στόχων της Συνθήκης. Οι πιο ευαίσθητοι δέκτες των μηνυμάτων "των αγορών" στη χώρα μας δεν παύουν σε κάθε ευκαιρία να μας υπενθυμίσουν "ότι οι συνθήκες άλλαξαν"

Ετσι ακούμε συχνά - πυκνά τον Κ. Μητσοτάκη να αναφέρει ότι "τα κόμματα πρέπει να πούνε την αλήθεια στο λαό και να μη του χαϊδεύουν τα αυτιά με ψεύτικες υποσχέσεις". Οτι πρέπει "να σταματήσει ο λαϊκισμός". Το οποίο βέβαια σημαίνει: Τα κόμματα του "παλιού τύπου" έφαγαν τα ψωμιά τους. Σήμερα ακόμα και ο λαϊκισμός, και η δημαγωγία αποτελούν βαρύτατο παράπτωμα. Σήμερα απαιτούνται κόμματα "νέου τύπου", εκτελεστές των αποφάσεων "των αγορών", τα οποία θα μιλάνε στο λαό "με ειλικρίνεια". Δηλαδή, θα λένε στο λαό, θα μειώσουμε τον μισθό σου αλλά είναι προς όφελος της κοινωνίας, θα περικόψουμε τις δαπάνες για τη δημόσια υγεία και την παιδεία και όποιος αντέξει, θα πούνε επίσης ότι τέλος η δημόσια ασφάλιση, αλλά όσοι έχουν ας πάνε στις ιδιωτικές ασφαλιστικές και όσοι δεν έχουν ας πάνε να κόψουν το λαιμό τους. Οσο και αν φαίνεται παράξενο, αυτό απαιτεί η μαγαλοαστική τάξη και τα διεθνή οικονομικά κέντρα από τα αστικά κόμματα στην Ελλάδα. Αλλά προκύπτει το ερώτημα. Αυτά τα κόμματα, όπως εξελίσσεται το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και η ΝΔ του Καραμανλή, θα αποσπάνε τα εύγε και τις ζητωκραυγές από τους συνδέσμους βιομηχάνων και το εφοπλιστικό City του Λονδίνου. Πώς όμως θα πείσουν τους εργαζόμενους, τους ανέργους, τους φτωχούς αγρότες να τα ψηφίσουν; Και ένα δεύτερο ερώτημα. Αν όλα λένε τα ίδια πράγματα, τότε ποιος ο λόγος ύπαρξης τόσων πολλών πολιτικών κομμάτων, έτσι τουλάχιστον που τα έχουμε γνωρίσει από τη μεταπολίτευση; Το φαινόμενο των υποτιθέμενων εσωκομματικών αντιπολιτεύσεων και τα κόμματα αναχώματα μπορούν να συμβάλουν στην ανασύνθεση του πολιτικοί σκηνικού.

Σίγουρα η κρίση στη ΝΔ δεν είναι κρίση προσώπων, αλλά έχει τις ρίζες της στα θεμελιώδη, υπαρξιακά προβλήματα που βιώνει σήμερα όλο το αστικό πολιτικό σύστημα. Οπως σίγουρο είναι ότι το κατεστημένο έχει αρχίσει την επιχείρηση αναπαλαίωσης του σαθρού εποικοδομήματος, πριν αυτό παρουσιάσει επικίνδυνες ρωγμές. Και από την άποψη αυτή είναι ενδεικτική η παρέμβαση παραγόντων του κατεστημένου στα εσωτερικά του ΠΑΣΟΚ και τα διαφορά παιχνίδια που γίνονται με την "εσωκομματική αντιπολίτευση".

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Σίγουρα η κρίση στη ΝΔ δεν είναι κρίση προσώπων, αλλά έχει τις ρίζες της στα θεμελιώδη, υπαρξιακά προβλήματα που βιώνει σήμερα όλο το αστικό πολιτικό σύστημα. Οπως σίγουρο είναι ότι το κατεστημένο έχει αρχίσει την επιχείρηση αναπαλαίωσης του σαθρού εποικοδομήματος, πριν αυτό παρουσιάσει επικίνδυνες ρωγμές. Και από την άποψη αυτή είναι ενδεικτική η παρέμβαση παραγόντων του κατεστημένου στα εσωτερικά του ΠΑΣΟΚ και τα διαφορά παιχνίδια που γίνονται με την "εσωκομματική αντιπολίτευση".