Οι τελευταίες διαμάχες και τα "σύννεφα" όξυνσης που εμφανίστηκαν στις σχέσεις Ρωσίας - Λευκορωσίας, αποτελούν ένα νέο κι ενδιαφέρον φαινόμενο που δεν έχει να κάνει μόνο με τις σχέσεις των δύο χωρών.

Βέβαια και η ίδια η κατάσταση στη Λευκορωσία είναι οπωσδήποτε από τις πιο ενδιαφέρουσες στη σημερινή Ευρώπη. Δεν είναι άλλωστε και πολύ εκείνοι οι κρατικοί ηγέτες που σε αντίθεση από τον "δικό μας", όχι μόνο δεν ευχαριστούν τις ΗΠΑ από το βήμα του Κοινοβουλίου, αλλά έχουν την τόλμη να αντιταχθούν στους νουθεσίες, τις επιλογές και οδηγίες - διαταγές τους. Μέχρι στιγμής τέτοιος έχει φανεί ο Αλεξάντρ Λουκασένκο, που με μεγάλο ποσοστό έχει εκλέγει Πρόεδρος της Λευκορωσίας.

Στην εσωτερική πολιτική της χώρας, με τον ερχομό του ο Λουκασένκο επανέφερε μετά από δημοψήφισμα τα σοβιετικά σύμβολα και τη σημαία. Ταυτόχρονα, χωρίς να ανατρέψει τη συνολική πορεία καπιταλιστικοποίησης, "πάγωσε" τους ρυθμούς της. Ετσι αρνήθηκε να προχωρήσει την παραπέρα ιδιωτικοποίηση της γης, σταμάτησε τις ιδιωτικοποιήσεις των επιχειρήσεων και μάλιστα προχώρησε σε ορισμένες κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων που από την προηγούμενη κυβέρνηση είχαν εκποιηθεί.

Την ίδια ώρα, ανταποκρινόμενος στα αισθήματα της πλειοψηφίας των Λευκορώσων, κινήθηκε στην κατεύθυνση της ισχυροποίησης των σχέσεων με τη Ρωσία, με αποτέλεσμα να υπογραφεί φέτος η γνωστή συμφωνία "Ενωσης" των δύο χωρών.

Οι επιλογές αυτές του Λουκασένκο, αλλά και ο άκαμπτος τρόπος δράσης του, τον οδήγησαν σε σύγκρουση όχι μόνο με τις ξένες δυνάμεις, ΗΠΑ - ΝΑΤΟ, Συμβούλιο της Ευρώπης, αλλά και με μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου της χώρας. Καταρχήν, με την εθνικιστική και ταυτόχρονα φιλοδυτική και φιλοκαπιταλιστική δεξιά αντιπολίτευση που έπαιξε σημαντικό ρόλο και στην υπόθεση της διάλυσης της ΕΣΣΔ. Αλλά και με άλλες δυνάμεις, που έβλεπαν στη στάση του Προέδρου μια προσπάθεια να "καταλύσει" τις αστικές ελευθερίες και να ανακηρυχτεί δικτάτορας. Ο Λουκασένκο προχώρησε στη διάλυση της Βουλής και πραγματοποίησε δημοψήφισμα, ζητώντας από το λαό να εγκρίνει τις βασικές επιλογές του. Στο δημοψήφισμα η συντριπτική πλειοψηφία του λευκορώσικου λαού εξέφρασε και πάλι την εμπιστοσύνη της στον Λουκασένκο. Οσοι βουλευτές αποδέχτηκαν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος αποτέλεσαν τη νέα Βουλή της χώρας.

Εννοείται πως αυτές οι διαδικασίες προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων από τη Δύση, σε τέτοιο βαθμό ώστε Αμερικανοί ακόλουθοι να συμμετέχουν στις διαδηλώσεις 3.000 έως 5.000 ατόμων της αντιπολίτευσης στο Μινσκ, πρωτεύουσα της Λευκορωσίας.

Σύγχυση προκλήθηκε και στο Κόμμα των Κομμουνιστών της Λευκορωσίας, του οποίου η πλειοψηφία της ηγεσίας αποφάσισε να συνταχθεί με τις δυνάμεις που αντιμάχονται τον Λουκασένκο, παρά το γεγονός πως όφειλε με βάση το Καταστατικό του κόμματος να προχωρήσει σε έκτακτο συνέδριο, αφού αυτό ζητούσε η πλειοψηφία των κομματικών οργανώσεων. Ως αποτέλεσμα είχαμε τη διάσπαση του Κόμματος των Κομμουνιστών της Λευκορωσίας και τη δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Λευκορωσίας που συνεργάζεται με τον Αλ. Λουκασένκο, αφού θεωρεί πως η δράση του Προέδρου της χώρας κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση απ' αυτήν που υπάρχει στις υπόλοιπες πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, ενώ ταυτόχρονα εκτιμά πως για πρώτη φορά, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ στο έδαφός της, δεν περνούν τα σχέδια των ιμπεριαλιστών.

Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή τη σύλληψη στη Λευκορωσία ομάδας Ρώσων δημοσιογράφων, που παράνομα είχαν διεισδύσει στο λευκορώσικο έδαφος, έχει ξεσπάσει μια σοβαρή σύγκρουση μεταξύ των ηγετών της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, που θέτει σε κίνδυνο την ίδια την προοπτική των σχέσεων των δύο χωρών και την ίδιας της "Ενωσης". Από μεριάς των ρωσικών ΜΜΕ έχει ενταθεί ο "πληροφοριακός πόλεμος" στη Λευκορωσία και στον κρατικό της ηγέτη. Η υπόθεση πήρε έκταση όταν σ' αυτήν μπλέχτηκαν "ισχυρά ονόματα" των κυρίαρχων οικονομικο - πολιτικών κύκλων της Ρωσίας, αλλά και οι ίδιοι οι Πρόεδροι των δύο χωρών. Ο Μπ. Γιέλτσιν στο γνωστό του στιλ, του "ταύρου σε υαλοπωλείο" απαίτησε χοντροκομμένα να του δοθούν εδώ και τώρα εξηγήσεις για τη σύλληψη των Ρώσων δημοσιογράφων, κι απείλησε πως θα διαλύσει την "Ενωση". Από τη μεριά του, ο Αλ. Λουκασένκο είπε πως δεν έχει να δώσει εξηγήσεις σε κανέναν, αντίθετα άλλοι πρέπει να δώσουν εξηγήσεις για την επίθεση στο πρόσωπό του από τα ρωσικά ΜΜΕ, καθώς επίσης φέρεται να δήλωσε πως δε θα δεχτεί να μιλούν με τη Λευκορωσία "από θέση ισχύος".

Η όξυνση αυτή προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση, αφού συμπίπτει και γίνεται με τα ίδια επιχειρήματα της "αντιδημοκρατικότητας" και "αστυνομοκρατίας" που απευθύνει και η Δύση προς τον Λουκασένκο. Τι ακριβώς συμβαίνει; Πρόκειται για άλλη μια προδοσία των "ρωσικών εθνικών συμφερόντων", όπως μερικοί ήδη στη Ρωσία υποστηρίζουν, από το καθεστώς Γιέλτσιν; Αν κάποιος δεν έχει όλα, ή τουλάχιστον αρκετά στοιχεία στα χέρια, είναι πολύ εύκολο να καταλήξει σ' αυτήν την άποψη.

Είναι αλήθεια πως στην απόφαση του Αλ. Λουκασένκο να συσφίξει τις σχέσεις με τη Ρωσία, δεν έπαιξαν ρόλο μόνο ή κυρίως τα συναισθήματα φιλίας που υπάρχουν μεταξύ των δύο λαών, αλλά και η οικονομική πραγματικότητα. Η Λευκορωσία δεν έχει δικούς της πόρους καυσίμων και ανέκαθεν τα προμηθεύονταν σε συμφέρουσες τιμές από τη Ρωσία. Η ίδια η σοβαρή βιομηχανική βάση της Λευκορωσίας προσανατολίζεται κυρίως στη Ρωσία, απ' όπου κι έρχονται οι πρώτες ύλες και καταλήγει το τελικό προϊόν. Δεν είναι τυχαίο πως η Λευκορωσία χαρακτηριζόταν ως το "τμήμα συναρμολογήσεων" της σοβιετικής βιομηχανίας. Η διάλυση της ΕΣΣΔ, η εμφάνιση συνόρων, η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων ιδιαίτερα στη Ρωσία δημιούργησε πολλά προβλήματα και στη λευκορώσικη οικονομία. Αυτά τα προβλήματα προσπάθησε να "απαλύνει" ο Αλ. Λουκασένκο με την πολιτική της "Ενωσης" με τη Ρωσία, ανοίγοντας τις πόρτες της χώρας του προς τη μεριά της Ρωσίας.

Στις σημερινές όμως συνθήκες, οι πρώτοι που έτρεξαν να επωφεληθούνε από μια τέτοια εξέλιξη της "Ενωσης" δεν είναι άλλοι από τους Ρώσους καπιταλιστές, που οπωσδήποτε δρουν όπως στη θέση τους θα δρούσαν οι Ευρωπαίοι, οι Αμερικάνοι, οι οποιοιδήποτε καπιταλιστές. Τα θέλουν όλα δικά τους και στο "πιάτο". Τα συμφέροντά τους όμως δύσκολα μπορούν να συμβιβαστούν με μια πολιτική που δεν ακολουθεί τις δικές τους επιταγές.

Τις μέρες που ξέσπασε η κρίση Ρωσίας - Λευκορωσίας, θα μπορούσε, έστω και με πολύ προσπάθεια κάποιος να βρει την ενδιαφέρουσα είδηση με τον εξής τίτλο: "Αναβλήθηκε η ενοποίηση των νομισματικών συστημάτων της Ρωσίας και της Λευκορωσίας. Μάλλον για μεγάλο διάστημα". (1) Βέβαια η αναβολή αυτή, που αποτελεί και την "οικονομική" βάση της ψύχρανσης, κάθε άλλο προήλθε από τη σύλληψη των Ρώσων δημοσιογράφων, ένα επεισόδιο που χρησιμοποιήθηκε "προς τα έξω", για να δικαιολογήσει αυτήν την ψύχρανση. Μάλιστα θα μπορούσε να περάσει από το μυαλό μας, πως ο μεγαλοτραπεζίτης, ιδιοκτήτης του συγκεκριμένου καναλιού και κρατικός παράγοντας της Ρωσίας, έστειλε τους δημοσιογράφους "του" ακριβώς με στόχο να συλληφθούν από τις λευκορώσικες αρχές, ώστε να χρησιμοποιηθεί αυτό το γεγονός για την πίεση της Λευκορωσίας, στο συνολικότερο "παιχνίδι" των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Η έκταση που πήρε το θέμα επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό, πως έχουν οξυνθεί και αυξηθεί οι απαιτήσεις του ρώσικου κεφαλαίου από τη Λευκορωσία.

Η συμφωνία ενοποίησης των δύο οικονομικών συστημάτων Ρωσίας - Λευκορωσίας, μεταξύ των κεντρικών - κρατικών τραπεζών των δύο χωρών, που υπογράφτηκε στις 7/03/1997 προέβλεπε τη λήψη μια σειρά "μέτρων", δηλαδή επεμβάσεων στη λευκορώσικη οικονομία, που όπως αποδείχτηκε δεν υλοποιήθηκαν από την Εθνική Τράπεζα της Λευκορωσίας. Αυτά τα μέτρα αποσκοπούν ως συνήθως στη διευκόλυνση της κίνησης των ξένων κεφαλαίων, στην προκειμένη περίπτωση των ρωσικών. Αμεσο - πρώτο στάδιο είχαν την επίτευξη ίδιας τιμής του λευκορώσικου ρουβλιού στη Μόσχα και στο Μινσκ. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο η Λευκορωσία θα έπρεπε να παραιτηθεί από τους περιορισμούς που βάζει στην αγορά και πώληση του εθνικού νομίσματος, ν' αφήσει τους "νόμους της αγοράς" να καθορίσουν την αξία του νομίσματος, και να μην οριοθετεί η ίδια την τιμή του νομίσματος και μάλιστα διαφορετικές τιμές για τις διάφορες συναλλαγές, όπως κάνει ως τα σήμερα. Αυτά τα μέτρα θα δημιουργούσαν στη συνέχεια μια "χιονοστιβάδα" άλλων, "φιλελευθεροποίησης" της οικονομίας, με πρώτο την εκτίναξη των τιμών στα ύψη, όπως είχε γίνει το 1992 στη Ρωσία με τις μεταρρυθμίσεις του Γκαϊντάρ,με θύμα τους ίδιους τους εργαζόμενους. Οι αρχές της Λευκορωσίας αρνήθηκαν (προς το παρόν;) να προχωρήσουν με βάση αυτό το σενάριο, προκαλώντας τη σφοδρή αντίδραση της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας που διέκοψε επ' αόριστον τις συνομιλίες με την Εθνική Τράπεζα της Λευκορωσίας για τα ζητήματα της ενοποίησης των νομισματικών συστημάτων.

Ταυτόχρονα μια ακόμη οικονομική απόφαση των λευκορώσικων αρχών προκάλεσε την οργή των ρωσικών βιομηχανικών κύκλων, που σιγοντάρουν κι αυτοί την επίθεση εναντίον του Λουκασένκο. Στις 30/07/1997 οι λευκορώσικες αρχές παραχώρησαν διευκολύνσεις (φορολογικές - τελωνειακές) στην αμερικάνικη αυτοκινητοβιομηχανία "Φορντ", στη δημιουργία στη Λευκορωσία κοινής (αμερικανο - λευκορώσικης) επιχείρησης, που θα ανοίξει στη χώρα εργοστάσιο συναρμολόγησης των αμερικανικών αυτοκινήτων. Προβλέπεται πως το 85 - 95% των αυτοκινήτων αυτών θα διοχετεύεται στη ρωσική αγορά με τιμές λίγο μεγαλύτερες απ' αυτές των ρωσικών αυτοκινήτων. Να σημειωθεί πως η "Φορντ" είχε αρχικά απευθυνθεί στις ρωσικές αρχές, ώστε να δημιουργήσει εκεί αυτό το εργοστάσιο, συνάντησε όμως την άρνηση του υπουργείου Οικονομίας της Ρωσίας. Μέσω του ανοίγματος του εργοστασίου στη Λευκορωσία και χάρη στο καθεστώς της "Ενωσης" Ρωσίας - Λευκορωσίας, η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία βρίσκει μια λύση στο πρόβλημα διείσδυσή της στη Ρωσία, παρακάμπτοντας τις ρωσικές αρχές. Αυτό οπωσδήποτε εξόργισε παράγοντες της ρωσικής βιομηχανίας, όπως βλέπουμε και από πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα ρωσικών εφημερίδων (2, 3).

Τα πράγματα λοιπόν μοιάζουν να έχουν φτάσει σε οριακό δρόμο για τον πρόεδρο Λουκασένκο, που θα πρέπει πλέον να διαλέξει. Να συμβιβαστεί με το "δίκιο του ισχυρότερου", που υπερισχύει στις προσπάθειες καπιταλιστικής ενοποίησης μεταξύ καπιταλιστικών χωρών και οργανισμών, ή να καταγγείλει αυτήν την ανισότιμη σχέση και να συγκρουστεί με συμφέροντα των ξένων μονοπωλίων, ενημερώνοντας το λευκορώσικο λαό και ζητώντας την υποστήριξή τους.

Πάντως, μοιάζει πως μέχρι στιγμής ο Λουκασένκο, ψάχνει ακόμη να βρει κάποιο ενδιάμεσο τρόπο επίλυσης, "ισορρόπησης" των σχέσεων της χώρας, με το "διπλανό γίγαντα", την καπιταλιστική Ρωσία.

Ελισσαίος ΒΑΓΕΝΑΣ

1 Εφημερίδα "Κομερσάντ Ντέιλι" 2/08/1997.

2 Εφημερίδα "Ιζβέστια" 1/08/1997.

3 Εφημερίδα "Κομσομόλσκαγια Πράβντα" 2/8/1997.

Τα πράγματα λοιπόν μοιάζουν να έχουν φτάσει σε οριακό δρόμο για τον πρόεδρο Λουκασένκο, που θα πρέπει πλέον να διαλέξει. Να συμβιβαστεί με το "δίκιο του ισχυρότερου", που υπερισχύει στις προσπάθειες καπιταλιστικής ενοποίησης μεταξύ καπιταλιστικών χωρών και οργανισμών, ή να καταγγείλει αυτήν την ανισότιμη σχέση και να συγκρουστεί με συμφέροντα των ξένων μονοπωλίων, ενημερώνοντας τον λευκορώσικο λαό και ζητώντας την υποστήριξή τους