Ενας βέβαιος τρόπος για να τραβήξει ένα Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης το ενδιαφέρον του κοινού είναι η αναγγελία της αποκάλυψης ενός νέου σκανδάλου. Στην κορυφή της πυραμίδας των ουκ ολίγων σκανδάλων που έχουμε δει να παρελαύνουν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα παράθυρα των δελτίων ειδήσεων είναι, χωρίς αμφιβολία, τα οικονομικά σκάνδαλα, στα οποία αναμειγνύονται ανώτεροι, αλλά και κατώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, επιφανείς επιχειρηματίες, ευυπόληπτοι πολιτικοί άνδρες κ.ο.κ.

Τα οικονομικά σκάνδαλα προβάλλονται, αλλά και γίνονται αντιληπτά, πλέον, ως το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής του σήμερα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μοιάζουν ιδιαίτερα έκπληκτοι και που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους μπροστά "στη διαφθορά που επικρατεί στη σημερινή κοινωνία και κυρίως στο επίπεδο της εξουσίας". Αλλωστε, τα στοιχεία και οι αποκαλύψεις των τελευταίων χρόνων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι εντυπωσιακότατες και πολυάριθμες, τόσες όσες χρειάζονται ώστε να μην προλάβει κανείς να πάρει ανάσα για να "βουτήξει" στα βαθιά νερά των "βρώμικων αυτών υποθέσεων" και να εντοπίσει την ουσία του προβλήματος.

Τι να πρωτοαναφέρει κανείς από την πλούσια διεθνή "βιβλιογραφία σκανδάλων"; Ας ξεκινήσουμε από τη γειτονική μας Ιταλία, όπου η δικαστική επιχείρηση "καθαρά χέρια" οδήγησε, σχεδόν, σε αφανισμό δύο ιστορικά κυβερνητικά κόμματα, όπως το Σοσιαλιστικό και το Χριστιανοδημοκρατικό, και πολλά επιφανή τους στελέχη, συμπεριλαμβανομένων δύο πρώην πρωθυπουργών, κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου για αποδοχή δωροδοκιών και για κατάχρηση δημοσίου χρήματος. Τα ποσά που περιλαμβάνονται στο κατηγορητήριο φθάνουν, ακόμα, και τα 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ περισσότερα από 3.000 άτομα φέρονται αναμεμειγμένα στην υπόθεση.

Σε οικονομικά σκάνδαλα οφείλεται η απομάκρυνση από τη διακυβέρνηση του πρωθυπουργού του μακρινού Μπαγκλαντές, Καλέντα Ζία, αλλά και του πρωθυπουργού της "κοντινής" μας Ισπανίας,Φελίπε Γκονζάλες. Ανάλογες υποθέσεις οδήγησαν σε παραίτηση και σε απώλεια πολιτικής αξιοπιστίας και προσωπικής αξιοπρέπειας την πρωθυπουργό της Τουρκίας, Τανσού Τσιλέρ, αλλά και τον πάλαι ποτέ πανίσχυρο γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Βίλι Κλάες, του οποίου το όνομα εμπλέκεται σε μια ιδιαίτερα σκοτεινή αγορά ελαττωματικών ελικοπτέρων, τύπου Αγκούστα, από το Βέλγιο.

Στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας κατέληξε το 1992 ο πρώην Πρόεδρος της Βραζιλίας Φερνάντο Κόλορ, με την κατηγορία ότι αποδέχτηκε περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ως "αμοιβή" για να παραχωρήσει την ανάληψη μεγάλων δημοσίων έργων σε διάφορες εταιρίες. Μηδαμινό, σε σχέση με τα συνήθη δεδομένα, είναι το ποσό του 1 εκατομμυρίου δολαρίων, με το οποίο φέρεται ότι δωροδοκήθηκε ο πρώην Πρόεδρος του Περού Αλαν Γκαρσία, που βρήκε καταφύγιο στη γειτονική Κολομβία. Οσο για τον "οικοδεσπότη του", τον νυν Κολομβιανό Πρόεδρο, Ερνέστο Σαμπέρ, διατηρεί ακόμα το αξίωμά του, παρά τις σοβαρότατες ενδείξεις ότι ευσταθεί η κατηγορία περί χρηματοδότησης της προεκλογικής του εκστρατείας από τα μεγάλα καρτέλ ναρκωτικών, που κρατούν στα χέρια τους την οικονομία της χώρας. Την ίδια στιγμή, στο Μεξικό, οι δικαστικές αρχές συνεχίζουν τις έρευνές τους για τον τρόπο με τον οποίο ο Ραούλ Σαλίνας, αδελφός του πρώην Προέδρου Κάρλος Σαλίνας, κατάφερε να ανοίξει λογαριασμούς, ύψους 80 εκατομμυρίων δολαρίων, σε τράπεζες του εξωτερικού, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του αδελφού του.

Μιλώντας, δε, για μεγάλης εμβέλειας οικονομικά σκάνδαλα, δε θα μπορούσε κανείς να "ξεχάσει" τους δύο πρώην Προέδρους της Νότιας Κορέας, τον Τσουν Ντου Γουάν και τον Ρον Τάε Ου, που καταδικάστηκαν ο πρώτος σε θάνατο που θα μετατραπεί σε ισόβια δεσμά και ο δεύτερος σε 22 χρόνια, επειδή κατά τη διάρκεια της θητείας τους (στη δεκαετία του '80) κατάφεραν να απομυζήσουν περισσότερα από 900 εκατομμύρια δολάρια. Στη διακυβέρνηση των δύο συγκεκριμένων Προέδρων, αποδίδεται και η άδεια κατασκευής του εμπορικού κέντρου της Σεούλ, το οποίο κατέρρευσε πέρυσι, παίρνοντας μαζί του 501 ζωές. Ο λόγος της κατάρρευσής του, όπως αποδείχτηκε, ήταν οι παρανομίες που έγιναν στο σχεδιασμό του, αλλά εγκρίθηκαν από την αρμόδια κυβερνητική επιτροπή ελέγχου, χάρη σε ένα σεβαστό χρηματικό ποσό.

Εκτός, όμως, από τους υψηλά ιστάμενους, η κατηγορία του σκανδάλου έχει αγγίξει και τα κατώτερα κυβερνητικά κλιμάκια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του δημάρχου της γαλλικής πόλης Γκρενόμπλ, Αλέν Καρινιόν, ο οποίος κρίθηκε ένοχος αποδοχής 4 εκατομμυρίων δολαρίων για να πουλήσει το υδροδοτικό σύστημα της πόλης το 1989. Από τα σκάνδαλα δεν έχουν γλιτώσει ούτε μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, όπως είναι η γνωστή αμερικανική εταιρία πληροφορικής ΙΒΜ. Ηδη, στην Αργεντινή βρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική έρευνα για να επιβεβαιωθεί η ορθότητα των κατηγοριών, που θέλουν τον ιδιοκτήτη της ΙΒΜ να έχει δωροδοκήσει κυβερνητικούς αξιωματούχους για να κερδίσει ένα συμβόλαιο ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων για την παροχή ηλεκτρονικού εξοπλισμού στην Εθνική Τράπεζα της χώρας.

Είναι, τελικά, το σκάνδαλο πολιτικό φαινόμενο της εποχής μας και η σκανδαλολογία η νεοεισαχθείσα πολιτική έκφραση των καιρών; Και βέβαια όχι, μπορεί να απαντήσει οποιοσδήποτε θέλει να είναι αντικειμενικός και δε θέλει να εθελοτυφλεί, παριστάνοντας τον Κολόμβο μπροστά στην ανακάλυψη της Αμερικής.

Στα πλαίσια ενός πολιτικο-οικονομικού συστήματος που θεμελιώνεται στη συγκέντρωση χρήματος - κεφαλαίου και το οποίο διοικείται και κατευθύνεται από αυτούς που έχουν το κεφάλαιο, το οικονομικό σκάνδαλο είναι άλλο ένα απαραίτητο συστατικό δομής, αλλά και λειτουργίας. Συμφωνίες, διαφωνίες και ανταγωνισμοί χαρακτήριζαν πάντα τις σχέσεις της κυρίαρχης μεγαλοαστικής τάξης με τους εκάστοτε πολιτικούς εκφραστές της, που αναλάμβαναν να φέρουν σε πέρας και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της.

Γιατί, όμως, παρατηρείται αυτή η "έκρηξη" σκανδαλολογίας και αποκάλυψης των ενόχων τα τελευταία χρόνια; Θα μπορούσε κανείς να φέρει ως πρώτη αιτία την ανάπτυξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των δυνατοτήτων και των ελευθεριών τους ή ακόμα και η αύξηση των χρηματικών ποσών που αλλάζουν χέρια κατά καιρούς με "περίεργους τρόπους". Μόνο που κάτι τέτοιο δεν είναι επαρκής εξήγηση. Πολύ πιο πλήρης φαίνεται να είναι η εξήγηση που λαμβάνει υπόψη της την αλλαγή του παγκόσμιου πολιτικού σκηνικού, την έλλειψη της αναγκαίας ενότητας του διεθνούς κεφαλαίου, μπροστά στην απειλή που εκπροσωπούσε η πρώην Σοβιετική Ενωση, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, και που καθιστούσε όρο επιβίωσης την επίτευξη εσωτερικής συνοχής στους κόλπους των κυρίαρχων κύκλων. Ο παγκόσμιος συσχετισμός, όμως, έχει αλλάξει και, κατά συνέπεια, η ανάγκη συνοχής της κυρίαρχης τάξης πέφτει πολλές φορές σε δεύτερη μοίρα...

Οι εσωτερικές αντιθέσεις και αντιφάσεις της κυρίαρχης αστικής τάξης εκφράζονται, πλέον, ελεύθερα και στο κυνήγι της απόκτησης ολοένα και περισσότερης οικονομικής και πολιτικής επιρροής ο αγώνας έχει γίνει ανελέητος. Στη βάση του ρητού "ο θάνατός σου η ζωή μου" και φυσικά "η ενδυνάμωση της κυριαρχίας μου", το σκάνδαλο αποτελεί μία από τις βασικότερες εκφράσεις του αγώνα δύναμης και μοιράσματος που λαμβάνει χώρα στα πλαίσια των παγκόσμιων κυρίαρχων κύκλων.

Ο οικονομικός πόλεμος που διαδραματίζεται στο εσωτερικό της κυρίαρχης τάξης έχει, μόλις, ξεσπάσει. Το σκάνδαλο δεν είναι νέα ανακάλυψη. Είναι, απλώς, μία από τις βασικές εκφράσεις της εναγώνιας αναζήτησης πολιτικών εκφραστών και μεγαλύτερης δύναμης των απανταχού κυρίαρχων κύκλων. Πιθανότατα, η έκφραση αυτή έχει ημερομηνία λήξης και διάδοχο που θα την αντικαταστήσει μέσα στα επόμενα χρόνια. Κανείς δεν μπορεί παρά να κάνει εικασίες για το ποιος είναι ο διάδοχος και ποια τα γνωρίσματά του.

Αυτό, όμως, που μπορεί κανείς να συμπεράνει είναι ότι ο οικονομικός ανταγωνισμός και το σκάνδαλο ως μία σημερινή έκφρασή του είναι απαραίτητο συστατικό του συγκεκριμένου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος, του καπιταλιστικού συστήματος. Η εξυγίανση της πολιτικής ζωής και η πάταξη της διαφθοράς δεν μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως αποσπασματικό μέτρο μέσα στους κόλπους ενός συστήματος, που βασίζεται στο χρήμα, στην εκμετάλλευση, στη συγκέντρωση της δύναμης και της εξουσίας στα χέρια των λίγων. Αν δε θέλει κανείς να κρυφτεί πίσω από το δάχτυλό του, είναι σαφές ότι τα σκάνδαλα, η οικονομική διαφθορά και η κατάχρηση εξουσίας δεν είναι δυνατόν να εκλείψουν, παρά μόνο όταν εκλείψει ο τροφοδότης τους, που δεν είναι άλλος από το υπάρχον κοινωνικο-πολιτικό σύστημα.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ