Εγραφα στο προηγούμενο σημείωμά μου για το "αρχαιολογικό Μάαστριχτ" που κυριαρχεί στην Ελλάδα από τον προηγούμενο αιώνα. Και εννοούσα, βέβαια, την επιστημονική εκείνη αντίληψη, όπου τα πράγματα έχουν μόνο επιφάνεια, σχήματα και πτυχώσεις και, φυσικά, κάποια ηλικία, για να τα συνοδεύει τυπικά και για να τα συσχετίζει με μια εποχή που η θέση της μέσα στην ιστορία περιγράφεται χωρίς βαθιές αναλύσεις και μόνο με απλές αναφορές σε παράγοντες που λειτουργούν πότε τυχαία και πότε συμβατικά. Η αρχαιολογική έρευνα, κάτω από αυτή την αντίληψη, παγιδεύεται στα πλαίσια της Ιστορίας της Τέχνης. Δεν μπορεί να αντισταθεί στο θετικισμό και την εμπειριοκρατία. Εξαντλείται στην αναζήτηση του "ωραίου" και, προπαντός, στην αναζήτηση του εθνικώς χρήσιμου. Με αυτό το πρόσωπο εμφανίζεται στο δήμο και με το "μοναδικό" και το "ανεπανάληπτο" προσπαθεί να εντυπωσιάσει. Δε νοιάζεται, για το χαρακτήρα των συμπερασμάτων της και δε νοιάζεται, προπαντός, για το αν τα συμπεράσματά της αυτά μετατρέπονται σε γνώση, σε κοινωνικό αγαθό. Δε νοιάζεται, με άλλα λόγια, για το αν η αρχαιολογική γνώση, σε τελευταία ανάλυση, περνάει μέσα στο σύστημα της παιδείας μας και κει δρα καταλυτικά. Αν αναγκάζει, δηλαδή, τις ελληνικές συνειδήσεις να συλλάβουν το ελληνικό παρελθόν ως διαδικασία διαλεκτική, άρα, ως ενδιαφέρον σύστημα ιστορικών δράσεων, που δεν προκύπτουν τυχαία, αλλά συνιστούν συγκεκριμένο αποτέλεσμα κοινωνικών, επομένως, και πολιτισμικών συγκρούσεων!

Και μ' αυτές τις σκέψεις έφτασα στον κάμπο της Πέλλας. Από τη μια μεριά, οι ροδακινιές, από την άλλη, οι μηλιές, αμπέλια, κερασιές. Στο βάθος, τα βουνά, πότε γαλάζια και πότε γκρίζα. Βουνά ματωμένα, μνημεία της νεοελληνικής περιπέτειας, ναυαγισμένων οραμάτων. Καταφύγια θρήνων και κραυγών. Νεκροταφεία άταφων. Το Καϊμακτσαλάν. Πιο βορειοδυτικά, το Βίτσι. Και όσο σε πάει η οδοιπόρα μνήμη σου, το Μάλε Μάδι, η αμμούδα, η Αλεβίτσα, το Βόιο, ο Γράμμος, το 2622! Και κει, το τέλος, οι ρυτίδες των βουνών, γεμάτες με δάκρυα και αίμα! Και πάλι τα περιβόλια της Πέλλας και ανάμεσα στα δέντρα οι μακεδονικοί τάφοι, να χάσκουν ανοιχτοί, μάρτυρες της παραεπιστημονικής ματαιοδοξίας, που δεν ησυχάζει παρά μόνο στη θέα χρυσών και περίλαμπρων, μοναδικών και ανεπανάληπτων. Ολων εκείνων, δηλαδή, που και η τηλεόραση τα αγαπά και το επιστημονικό κουτσομπολιό αναλόγως τα λιγουρεύεται. Γιατί, μήπως δεν είναι αυτά μονάχα τα κυρίαρχα σχήματα της κοινωνικής μας ζωής; Η εικόνα και το σχόλιο. Οι περιφερόμενοι μαστοί, οι αναδυόμενοι μηροί, οι δηλώσεις των προπονητών, οι καταγγελίες των αδικουμένων φοροφυγάδων, οι πολιτικοί μονόλογοι και, πάνω απ' όλα, η επικρεμάμενη μάστιγα της ακροαματικότητας, της θεαματικότητας και των πληρωμένων δημοσκοπήσεων. Γιατί θα πρέπει να το έχετε αντιληφθεί πως η ιστοριογραφία έχει αντικατασταθεί από τις δημοσκοπήσεις. Οι αλήθειες περνούν μέσα από τη διάθεση των "δειγμάτων". Αυτά σκέφτονται για μας και μόνο αυτά λαμβάνονται υπόψιν. Μια πραγματικότητα, με τη μορφή του "δείγματος". Τώρα τι μπορεί να σκέφτεται ο κυρ - Γιώργης που κατηφορίζει από την πλαγιά κοιτώντας θλιμμένος τα πεινασμένα του πρόβατα και τι ο δάσκαλος του μονοθέσιου στην Καλλιθέα Ροδόπης, όπου η τηλεόραση έχει "χιόνια" και οι εφημερίδες δε φτάνουν εγκαίρως; Ιδέα δεν έχει το "δείγμα". Τι μπορεί να σκέφτεται η Ουρανίτσα από το Κωσταράζι της Καστοριάς, που παιδεύτηκε ένα χρόνο με φροντιστήρια και, όμως, πήρε στην Εκθεση 11 και στα Μαθηματικά 8 και είδε τα φτερά της να κόβονται και να κατρακυλούν μαδημένα κατά τον Αλιάκμονα; Και πάλι ιδέα δεν έχει το "δείγμα". Και πού να κουβεντιάσει, το "δείγμα" επίσης, για το S. George College, όπου θα πάει μια άλλη Ουρανίτσα από την Καλαμάτα; Βλέπεις ούτε η γούνα πάει καλά, ούτε τα καλαμπόκια έχουν τιμή. Ετσι, ο πατέρας της Ουρανίτσας, από το Κωσταράζι, σκέφτεται να βρει κανέναν φτηνό γαμπρό και να τελειώνει με τις σπουδές και τα μικροόνειρα της κόρης του. Ποιος τον ρώτησε, όμως, για την πολιτική; Μήπως στριμώχτηκε κι αυτός μέσα στο "δείγμα", στη στήλη που λέει από κάτω "αναποφάσιστοι", και από πάνω 18%; Και ποιος ρώτησε, προπαντός, την Ουρανίτσα, που ποτέ κανείς δεν της μίλησε για πολιτική και το μόνο που ξέρει γι' αυτά είναι ο Εμφύλιος!

Μια σειρά από "δείγματα", λοιπόν, ο ελληνικός λαός και γύρω από αυτά η μεγάλη προεκλογική συζήτηση. Ποιος δέχεται και ποιος όχι την άποψή τους. Και από πάνω οι εκλογολόγοι, οι ειδικοί αναλυτές, οι εξ επί τούτου προσκαλεσμένοι επιστήμονες. Και για το "ψωμί", την "παιδεία" και την "ελευθερία", τσιμουδιά. Δε λέω, βέβαια, και τρώμε και σχολειά έχουμε και ελεύθεροι είμαστε. Πώς, όμως; Πώς τα τρώμε αυτά που τρώμε, πού τα έχουμε αυτά που έχουμε και τι σόι "ελευθερία" απολαμβάνουμε! Με το φόβο βαθιά ριζωμένο, γιατί τι θα μας ξημερώσει μεθαύριο δεν το ξέρουμε. Τα "δείγματα" δε μας το λένε αυτό. Ούτε σε ποιο κομπιούτερ παίζεται αυτή τη στιγμή η "ελευθερία" μας, ούτε σε ποιο"φούρνο" ψήνεται το ψωμί μας. Ετσι, η συζήτηση συνεχίζεται και οι λέξεις κατρακυλούν στα στρογγυλά τραπέζια, άδειες, να αλαλάζουν μέσα στις λευκές τηλεοπτικές νύχτες, λευκές κι αυτές και θανάσιμα συνηθισμένες. Ούτε για τον κυρ - Γιώργη κουβέντα, ούτε για το δάσκαλο της Καλλιθέας, ούτε για την Ουρανίτσα από το Κωσταράζι, που άδικα περιμένει το φτηνό γαμπρό, μια και ούτε η γούνα πάει καλά, ούτε το καλαμπόκι έχει τιμή. Γιατί, βλέπετε, καλοί μου σύντροφοι, το τελευταίο "δείγμα" δε ρωτήθηκε για το πώς πάνε οι τιμές του καλαμποκιού, ούτε γιατί τα πρόβατα του κυρ - Γιώργη είναι πεινασμένα, ούτε γιατί ο δάσκαλος στην Καλλιθέα Ροδόπης δε βλέπει τηλεόραση και τα νέα από τις εφημερίδες έρχονται αργά, έτσι που ούτε κέφι έχει να διδάξει ούτε διάθεση να παίξει μπάλα με τους μαθητές τους στη μικρή αυλή, όπου τους έμπηξαν και ένα καλάθι, για να παίζουν μπάσκετ τα παιδιά και να γίνουν μια μέρα... Τι να γίνουν τα παιδιά από την Καλλιθέα της Ροδόπης; Κανένας δε ρώτησε γι' αυτό το πρόβλημα το "δείγμα". Γι' αυτό, εξάλλου, οι δημοσκοπήσεις βγάζουν πότε τον Σημίτη επάνω και πότε τον Εβερτ.

Ας περιμένει, λοιπόν, η Ουρανίτσα από το Κωσταράζι πίσω από τις κουρτίνες. Τα φτερά που της τα θρυμμάτισαν οι πανελλήνιες εξετάσεις θα μείνουν εκεί, δίπλα στον Αλιάκμονα. Και ο φτηνός γαμπρός θ' αργήσει να 'ρθει, μια και το καλαμπόκι δεν έχει τιμή. Ετσι δεν αποφάσισαν στις Βρυξέλλες;