Θα άξιζε τον κόπο να μελετήσει κανείς την κοινωνική φύση της αδιαλλαξίας του φασισμού, που συστηματικά απέρριψε τις προτάσεις των δημοκρατικών κυβερνήσεων ώστε να τερματιστεί ο πόλεμος (δεκατρία σημεία του Νεγκρίν, τρία σημεία που ενέκριναν τα δημοκρατικά σώματα του Φιγκέρας). Γιατί αυτή η αδιαλλαξία ήταν η φανερή απόδειξη ότι τη χρηματιστική ολιγαρχία ελάχιστα έως καθόλου την ενδιέφερε η θυσία χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπινων ζωών και η κυριαρχία ή η ανεξαρτησία της χώρας, εφόσον θεωρούσε ότι παίζονταν τα ταξικά τους συμφέροντα.

Το διεθνές πλαίσιο στο οποίο διεξήχθη ο πόλεμος της Ισπανίας ήταν ένα καθοριστικό στοιχείο για την αρνητική του έκβαση, όσον αφορά τη ρεπουμπλικάνικη υπόθεση. Αυτό δεν αναιρεί ούτε συσκοτίζει την ορθότητα της διεξαγωγής της. Καθώς ο πόλεμός μας ήταν μία βασική συμβολή στην υπόθεση του αντιφασισμού στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, του οποίου η έναρξη καθυστέρησε, όπως ήδη έχω πει, σχεδόν τρία χρόνια.

Ο πόλεμος της Ισπανίας βοήθησε ώστε να ενισχυθεί, σε γενικό επίπεδο, το μαχητικό αντιφασιστικό πνεύμα των λαών και να ενώσει όλες τις δυνάμεις που επιθυμούσαν να αντιταχθούν στο φασισμό και στον πόλεμο. Γι' αυτούς τους στόχους, κινητοποίησε το πιο λαμπρό κομμάτι της προοδευτικής σκέψης και της παγκόσμιας κουλτούρας. Χρησίμευσε ως καταλύτης της διεθνιστικής μαχητικής συνείδησης και αλληλεγγύης με το προλεταριάτο και τις πιο προχωρημένες κοινωνικές δυνάμεις. Το μεγαλύτερο δείγμα αυτής της αλληλεγγύης ήταν η παρουσία στα χαρακώματα της ισπανικής δημοκρατίας 2.064 Σοβιετικών εθελοντών και των 35.000 μαχητών των ένδοξων Διεθνών Ταξιαρχιών, προερχόμενων από 53 χώρες από όλες τις ηπείρους.

Ωστόσο, δεν ήταν μόνο αυτό. Οι μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών, στρατιωτικά στελέχη και πολιτικοί επίτροποι, λαϊκοί ηγέτες, επιζώντες του πολέμου της Ισπανίας αποτέλεσαν την εμπροσθοφυλακή της αντίστασης των λαών της Ευρώπης και άλλων ηπείρων στο ναζιστικό φασισμό. Η Ισπανία ήταν το σχολείο τους, το εργαστήρι τους.

Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι θα είχαν παίξει αυτοί οι άντρες τον ιστορικό τους ρόλο εάν δεν είχε γίνει η ισπανική αντίσταση.

Τη σημασία και το διεθνή χαρακτήρα του πολέμου της Ισπανίας τον υπογράμμισαν στον καιρό τους, μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μαδρίτη και ο πρεσβευτής της ΕΣΣΔ στο Λονδίνο. "Εάν θέλουμε να διατηρήσουμε την κληρονομιά των χωρών μας - έλεγε ο πρώτος - θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να αγωνιστούμε γενναία όπως αγωνίστηκαν και πέθαναν οι πιστοί Ισπανοί, που με το σώμα τους και το αίμα τους αντιτάχθηκαν κατά τη διάρκεια δυόμισι χρόνων στο κύμα της βαρβαρότητας που ξεχύθηκε στην Ευρώπη, μέχρι που υπέκυψαν εν μέσω της παράδοξης αδιαφορίας των δημοκρατικών εθνών για την υπεράσπιση των οποίων αυτοί είχαν πολεμήσει με γενναιότητα. Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε στην Ισπανία το 1936" (1).

"Ο πόλεμος του 1936 - '39 στην Ιβηρική Χερσόνησο - έλεγε ο Μάισκι - έγραψε μία λαμπρή και αξέχαστη σελίδα της Παγκόσμιας Ιστορίας. Ηταν ένας πόλεμος των δυνάμεων της προόδου ενάντια στις δυνάμεις της αντίδρασης, των δυνάμεων της ειρήνης ενάντια σε εκείνες του πολέμου, ένας από τους πιο δίκαιους πολέμους που γνώρισε η Ιστορία. Και κατά δεύτερο λόγο, ο πόλεμος του 1936 - '39 στην Ιβηρική Χερσόνησο, ήταν, όπως μπορούμε να δούμε στο φως της ιστορικής προοπτικής, η πρώτη μάχη του Β Παγκοσμίου Πολέμου" (2).

Ενας εξαιρετικός Σοβιετικός στρατιωτικός ειδικός, ο Ρ. Μαλινόφσκι, συμπολεμιστής μας στη μάχη του Χάραμα, αργότερα στρατάρχης και υπουργός Αμυνας της ΕΣΣΔ, δήλωνε με τη σειρά του:

"Στην ουσία, αυτή ήταν η πρώτη δοκιμή των στρατιωτικών δυνάμεων του φασισμού, που απολύτως δικαίως ονομάστηκε μάχη της εμπροσθοφυλακής και πρελούδιο του Β Παγκοσμίου Πολέμου" (3).

Οτι, σύμφωνα με την πορεία του αγώνα στην Ισπανία, ο Χίτλερ προχωρούσε προς το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως όλα έδειχναν, το επιβεβαιώνουν, όχι μόνο όσα είπαμε, αλλά και κάποια άλλα συγκεκριμένα γεγονότα.

Στις 12 Μάρτη του 1938, ενώ είχε ηττηθεί το δημοκρατικό μέτωπο του Αραγκόν, ο Χίτλερ καταλαμβάνει την Αυστρία. Οι προετοιμασίες του για τη Διάσκεψη του Μονάχου συμπίπτουν με την πρώτη αντεπίθεση του Φράνκο στο Εμπρο. Η Διάσκεψη (όπου συνθηκολογούν οι δημοκρατικές δυνάμεις) λαμβάνει χώρα στις 29 Σεπτέμβρη, ακριβώς όταν τα στρατεύματα του στρατηγού Φράνκο μόλις μας είχαν αποσπάσει ένα από τα στρατηγικά σημεία στην εν λόγω μάχη. Την 1η Οκτώβρη του 1938, που συμπίπτει με το πισώπλατο χτύπημα που σήμαινε το Μόναχο για την Αντίστασή μας, ο Χίτλερ καταλαμβάνει τα τσεχοσλοβακικά εδάφη των Σουδητών. Στις 15 Μάρτη 1939, όταν είχε πια χαθεί η Καταλωνία για τη δημοκρατία, εγκαθιστά το "προτεκτοράτο" του στην Πράγα. Την 1η Σεπτέμβρη του 1939, πέντε μήνες μετά τη λήξη του πολέμου της Ισπανίας, εισβάλλει στην Πολωνία, λίγους μήνες αργότερα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στις 21 Ιούνη του 1941 επιτίθεται ύπουλα στην ΕΣΣΔ.

Επαληθεύεται η ορθότητα της σκέψης του συντρόφου Τολιάτι που εξέφρασε μετά από το Β Παγκόσμιο Πόλεμο: "Αν εκείνο το πρώτο οχυρό (η Ισπανία) είχε πέσει αμαχητί, είπε ο Ιταλός ηγέτης, η μοίρα της υφηλίου και της ίδιας μας της χώρας θα είχε αλλάξει".

Σαντιάγκο ΑΛΒΑΡΕΣ

Μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας από το 1931, μέλος της ΚΕ από το 1937, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής (Πολιτικό Γραφείο) και της Γραμματείας και σήμερα επίτιμο μέλος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής, επίσης πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο ως πολιτικός επίτροπος