Οκτώ δεκαετίες παρουσίας και δράσης συμπλήρωσε ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος,ο αρχαιότερος καλλιτεχνικός και συνδικαλιστικός φορέας της χώρας μας και συνάμα ο ισχυρότερος (καλλιτεχνικός - εργασιακός), καθώς σήμερα εκπροσωπεί περισσότερους από 2.500 μουσικούς. Την επέτειο των γενεθλίων του σφράγισε σειρά εκδηλώσεων, που αφιέρωσαν προς τιμήν του η Λυρική Σκηνή,η Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

Με αφορμή τα 80χρονα του ΠΜΣ και η συζήτηση με το πρόεδρό του (για 11 συνεχή χρόνια), Τάκη Αθηναίο,και τον γενικό γραμματέα του, Γρηγόρη Λαμπριανίδη.

"Γραπτές μαρτυρίες, λέει ο Τ. Αθηναίος, για τη δραστηριότητα του συλλόγου, ιδιαίτερα τις πρώτες δεκαετίες, δεν υπάρχουν. Οσα γνωρίζω γι' αυτή την περίοδο βασίζονται σε διηγήσεις μεγαλυτέρων μου, όπως του παππού μου, που ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του. Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 1913 από το Διδακτικό Προσωπικό του Ωδείου Αθηνών και από τους μουσικούς της Ορχήστρας του Συλλόγου Συναυλιών του Ωδείου,η οποία αργότερα αποτέλεσε τη βάση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Δύο χρόνια αργότερα, το 1915 εγκρίθηκε το πρώτο του καταστατικό και επισήμως αρχίζει πλέον η δραστηριότητα του συλλόγου, που αποσκοπεί στην καλλιέργεια της μουσικής και την προάσπιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μουσικών".

Ηταν μια περίοδος, που οι "μουσικοί δεν ήταν χωρισμένοι σε κατηγορίες, έκαναν όλες τις δουλιές. Παίζανε σε συμφωνική ορχήστρα, στον κινηματογράφο που ήταν βουβός, συνοδεύοντας την προβολή της ταινίας, σε διάφορα κέντρα". Η "ανάγκη του συνδικαλισμού, η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των μουσικών σε δύσκολες συνθήκες" ήταν αυτό που οδήγησε στη δημιουργία του συλλόγου.

Η πρώτη στέγη του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου ήταν το φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών,που δεν υπάρχει πλέον, στη σημερινή πλατεία Κοτζιά. "Κάτω από το θέατρο, λέει ο Τ. Αθηναίος, υπήρχε ένα καφενείο, το πρώτο καφενείο των μουσικών. Οταν, δε, γκρεμίστηκε το θέατρο, χάρη στον "αναμορφωτή" δήμαρχο Κοτζιά, το καφενείο μεταφέρθηκε απέναντι. Βλέπετε, παλιότερα εμείς οι μουσικοί συχνάζαμε στα καφενεία..."

Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα μέλη του ΠΜΣ υπήρξαν οι επιφανέστεροι μουσικοί της χώρας: Δημήτρης Μητρόπουλος, Νίκος Σκαλκώτας, Μαρία Κάλλας, Μενέλαος Παλάντιος, Φρειδερίκος Βολονίνης, Σπύρος Φαραντάτος, Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Μανώλης Καλομοίρης, Ιωσήφ Ριτσιάρδης κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νομπελίστας γιατρός Γιώργος Παπανικολάου σπούδασε ιατρική όντας μέλος του συλλόγου.

Αναφερόμενοι σε κάποιες ηρωικές "σελίδες" της ιστορίας του ΠΜΣ, οι εκπρόσωποι του συλλόγου σημειώνουν τη δράση του στα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. "Ο ΠΜΣ ήταν ΕΑΜικός, το 75% των μελών του ήταν αριστεροί",λέει ο Τ. Αθηναίος. "Στη διάρκεια του αγώνα κατά του κατακτητή, λέει ο Γρ. Λαμπριανίδης, πάρα πολλά και επιφανή μέλη του εντάχθηκαν στις αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Ενας από αυτούς, ο Γαληνός Κιοσέογλου, έγινε καπετάνιος. Μετέπειτα με το ψευδώνυμο Ακης Σμυρναίος διέπρεψε ως καλλιτέχνης. Μέλη του ΠΜΣ, εξάλλου, συνέθεσαν τους ύμνους "Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα" και "Στ' άρματα, στ' άρματα". Στα κατοπινά χρόνια πολλοί από αυτούς διώχτηκαν, βασανίστηκαν, εξορίστηκαν.Πολλές φορές καταργήθηκε ή παύθηκε ολόκληρο το ΔΣ του συλλόγου, μέλη του εξορίζονταν με τις γνωστές δικαιολογίες. Στα χρόνια της επταετίας ήταν από τους λίγους συλλόγους (αν όχι ο μοναδικός), που οι δικτάτορες δεν μπόρεσαν να επιβάλουν στο ΔΣ δικούς τους ανθρώπους. Οταν κάποια στιγμή προσπάθησαν κάτι τέτοιο, τα μέλη του ΠΜΣ, καθοδηγούμενα από την Οργανωτική Ομάδα των μελών του ΚΚΕ, απείλησαν να διαγραφούν ομαδικά από το σύλλογο κι έτσι δεν πέρασε και αυτή η προσπάθεια των δικτατόρων. Αποτέλεσμα ήταν να συλληφθούν και να εξοριστούν αρκετά από τα ηγετικά στελέχη του ΠΜΣ, όπως ο γγ του συλλόγου, Βασίλης Γιαπαλάκης,και ο μεγάλος μουσουργός Αλέκος Ξένος".

Τονίζοντας ότι "η επέτειος των 80 χρόνων είναι σάλπισμα για το ξεκίνημα νέων αγώνων, τόσο για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων μας, όσο και για την πολιτιστική αναβάθμιση του τόπου μας", ο Γρ. Λαμπριανίδης σημειώνει τα βασικά προβλήματα των μουσικών σήμερα: "Πρώτο είναι η ανεργία και η υποαπασχόληση. Πολλοί μουσικοί δε φτάνουν ούτε τα 100 ημερομίσθια ανά σεζόν.Το πρόβλημα μεγιστοποιείται και από την παρουσία αλλοδαπών μουσικών, που βρίσκονται παράνομα στη χώρα μας. Στην αγωνία τους να εξασφαλίσουν μεροκάματο, εργάζονται με προϋποθέσεις, ανάλογες με αυτές που ίσχυαν για μας στη δεκαετία του '60, με αποτέλεσμα να καταργούνται κεκτημένα δικαιώματά μας". Αναφέρει, επίσης, τις "απαράδεκτες συνθήκες εργασίας" (έρευνα του υπουργείου Υγείας απέδειξε ότι οι μουσικοί πάσχουν κατά 70% από βαρηκοϊα, 60% από υπερένταση και νευροπάθειες, 40% από καρδιακά προβλήματα και άγχος), "τις συνθήκες ασφάλισης και συνταξιοδότησης βάσει των οποίων είναι δύσκολο να εξασφαλίσουν οι μουσικοί τα προβλεπόμενα για συνταξιοδότηση,τα "δεινά" των Κρατικών Ορχηστρών, το μεγάλο πρόβλημα της μουσικής παιδείας, την προσπάθεια ισοπέδωσης της πολιτιστικής μας ταυτότητας.

"Ο σύλλογός μας, λέει Ο Τ. Αθηναίος, πρωτοστάτησε στο θέμα των συγγενικών δικαιωμάτων, ενώ καθημερινός είναι ο αγώνας του για τα δικαιώματα των μουσικών, που καταστρατηγούνται. Δεν υπάρχει βδομάδα, που να μην έχουμε ένα δικαστήριο για θέματα που κυρίως αφορούν μη απόδοση δεδουλευμένων ή βιαιοπραγίες κατά μουσικών. Υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια στο χώρο.Οι μουσικοί στη χώρα μας δεν ξεπερνούν τους 5.000. Υπάρχουν και άλλοι που ήρθαν από το εξωτερικό, άλλοι από τους οποίους εργάζονται νόμιμα, και άλλοι παράνομα, χωρίς ΙΚΑ. Η Αστυνομία τα "πιάνει" και αυτό το έχουμε δει πολλές φορές στην πράξη. Κάποτε, σε συνεννόηση μαζί μας, το υπουργείο Εργασίας έστειλε έγγραφο σε όλες τις αστυνομικές διευθύνσεις προκειμένου να του αναφέρουν πόσοι ξένοι μουσικοί εργάζονται στους διάφορους χώρους. Μας κοινοποίησε το αποτέλεσμα: Κανένας. Τη στιγμή που εμείς γνωρίζαμε ότι στη συγκεκριμένη περιοχή, στο τάδε μαγαζί δούλευαν ξένοι. Μήπως το ίδιο δεν έγινε και με το ωράριο;"

"Ο ΠΜΣ, λέει ο Γρ. Λαμπριανίδης, έχει συγκεκριμένες λύσεις - προτάσεις για τα προβλήματα του χώρου, όμως, φοβόμαστε ότι αυτές και δύσκολες θα είναι και μακροχρόνιες, καθώς πολλές συγκρούονται με τις προϋποθέσεις που μπαίνουν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και των άλλων συμβάσεων, που οι διάφορες κυβερνήσεις έχουν υπογράψει εν αγνοία και σε βάρος των εργαζομένων.Από τη δική μας πλευρά κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση, όμως, δε φτάνει μόνο ο δικός μας αγώνας. Χρειάζεται άμεση ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, που αν δε γίνει φοβάμαι ότι το παιχνίδι θα χαθεί, πράγμα ολέθριο για όλους μας".

"Νομίζω, υπογραμμίζει ο Τ. Αθηναίος, ότι ένας καλλιτεχνικός σύλλογος, όπως ο δικός μας, πρέπει να ενδιαφέρεται όχι μόνο για τους μουσικούς, αλλά και για τη μουσική. Τώρα προσπαθούμε να ανοιχτούμε και σε αυτό το πεδίο, διοργανώνοντας συναυλίες, μουσικές εκδηλώσεις. Φιλοδοξώντας ν' αποκτήσει ο ΠΜΣ μεγαλύτερο έρεισμα στην κοινή γνώμη, να καταξιωθεί σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Θέλουμε ν' αναπτύξουμε περισσότερο την πολιτιστική μας δραστηριότητα. Οταν είσαι μουσικός, πρέπει να καλλιεργείς τη μουσική, να αγωνίζεσαι και γι' αυτή, όχι μόνο για το μεροκάματο".

Οσον αφορά στο συνδικαλισμό, θα πει ότι "κάνουν ό,τι μπορούν για να τον κάνουν πέρα, ώστε να μην υπάρχει καμιά αντίρρηση στις ντιρεκτίβες που έρχονται από την ΕΟΚ.Και αυτές είναι "όχι άλλες κοινωνικές παροχές"". Για τον ίδιο, πάντως, "τα συνδικαλιστικά είναι στα χέρια των μουσικών. Αν έχουν όρεξη να πολεμήσουν, θα κερδίσουν. Τίποτα δε χαρίζεται. Στη σημερινή μάλιστα εποχή πρέπει να αγωνιστείς σκληρά".Λιγότερο αισιόδοξος για τον καλλιτεχνικό τομέα θα πει ότι "είναι μαύρα τα πράγματα, αφού η μουσική είναι πλέον στα χέρια του κεφαλαίου. Οι μεγάλες εταιρίες κάνουν ό,τι θέλουν, ώστε να υπάρχει πια μια μουσική που θα σαρώνει τον κόσμο. Νομίζω ότι σε αυτό τον τομέα το χάσαμε το παιχνίδι. Κάποτε ο μαέστρος είχε τον πρώτο και τελευταίο λόγο. Σήμερα τον έχει ο τραγουδιστής, ο οποίος παίρνει και υποτακτικούς μουσικούς. Ολα γίνονται κατά παραγγελία, έχουμε τους κύκλους, τους κολλητούς".

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ