Κυριακή 1 Ιούνη 1997
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 6
Η μεγάλη κρίση

Καμιά θυσία της εργατικής τάξης, καμιά συμμετοχή στον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων, καμιά "ταξική ειρήνη" δε φέρνει τα αποτελέσματα που προπαγάνδιζαν οι σοσιαλδημοκράτες. Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση του 1929-1933 τινάζει στον αέρα τα ιδεολογήματα για "οργανωμένο καπιταλισμό", "οικονομική δημοκρατία" κλπ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κρίση υπερπαραγωγής που έχει γνωρίσει ο καπιταλιστικός κόσμος. Η παραγωγή περιορίζεται περισσότερο από 1/3 (στο κάρβουνο μειώθηκε κατά 30,6%, στο χυτοσίδηρο κατά 64,8%, στο ατσάλι κατά 62,4%, στο βαμβάκι κατά 26,7%). Η καπιταλιστική οικονομία από άποψη όγκου παραγωγής φτάνει στα επίπεδα του 1908-1909 (στις ΗΠΑ στο επίπεδο 1905-1906, στην Αγγλία στο επίπεδο 1896-1897). Η πτώση του παγκόσμιου εμπορίου φτάνει περίπου στο 1/3 του προηγούμενου όγκου συναλλαγών. Οι υλικές ζημιές που προξένησε η κρίση υπολογίζονται ότι είναι ίσες με αυτές του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Οι άνεργοι μόνο στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες φτάνουν τα 26 εκατομμύρια, χώρια οι μισοάνεργοι. Τα μεροκάματα μειώνονται (στο μισό στις ΗΠΑ και Γερμανία). Σαρώνονται όσες εργατικές κατακτήσεις είχαν απομείνει από την περίοδο της προσωρινής σταθεροποίησης του καπιταλισμού. Οι μικρομεσαίοι αγρότες καταστρέφονται με εντατικούς ρυθμούς.

Οι κυβερνήσεις αντιδρούν με χορήγηση δανείων, πιστωτικών εγγυήσεων και επιχορηγήσεων στους καπιταλιστές, φορολογικές διευκολύνσεις, παραγγελίες πολεμικού υλικού, ο μιλιταρισμός αναπτύσσεται στο έπακρο. Επιχειρείται η "ρύθμιση" της βιομηχανίας, της αγροτικής οικονομίας, της Πίστης. Αναπτύσσεται παραπέρα ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός.

Η ταξική πάλη οξύνεται, οι απεργίες πολλαπλασιάζονται. Στη Γερμανία της ανόδου του φασισμού, οι ρεφορμιστές διακηρύσσουν ότι "στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης η απεργία είναι έγκλημα". Σήμερα, ορισμένοι εραστές του "κοινωνικού διαλόγου" το θέτουν πιο εκλεπτυσμένα. "Η σύγκρουση δεν είναι αυτοσκοπός, τουλάχιστον σήμερα που δε βρισκόμαστε σε προεπαναστατική εποχή" γράφει ο κ. Κουκιάδης, πρόεδρος της ΟΚΕ (Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή) σε άρθρο του στο "Βήμα" (11/5/97). Στις εκκλήσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας να απαντήσει η εργατική τάξη με γενική απεργία στην άνοδο του φασισμού στην εξουσία, με τα συνθήματα "Ολοι στο πεζοδρόμιο", "Να κλείσουν τα εργοστάσια", "Στην επίθεση των αιμοβόρων φασιστικών σκυλιών να απαντήσουμε αμέσως με απεργία, με μαζική απεργία, με γενική απεργία!", οι σοσιαλδημοκράτες απαντούν αρνητικά με το πρόσχημα πως ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία νόμιμα και πως το προλεταριάτο δεν πρέπει "να σπαταλήσει πρόωρα το μπαρούτι της γενικής απεργίας".

Στη Γαλλία, με πρωτοβουλία των κομμουνιστών, ιδρύεται το Λαϊκό Μέτωπο από το ΓΚΚ, το κόμμα των ριζοσπαστών, το κόμμα των ριζοσπαστών σοσιαλιστών, το ρεπουμπλικανικό σοσιαλιστικό κόμμα, το σοσιαλιστικό κόμμα Γαλλίας και την ομάδα των ανεξάρτητων αριστερών. Την άνοιξη του 1936 το Λαϊκό Μέτωπο παίρνει 375 έδρες από τις 618 της Βουλής. Σχηματίζεται κυβέρνηση από τους σοσιαλιστές, τους ριζοσπάστες σοσιαλιστές και το ρεπουμπλικανικό σοσιαλιστικό κόμμα υπό τον Λέοντα Μπλουμ. Το ΓΚΚ υποστηρίζει την κυβέρνηση. Με μαζικές και μαχητικές απεργίες οι εργαζόμενοι κατακτούν τον Ιούνη του 1936 αυξήσεις στα μεροκάματα, αναγνώριση συνδικαλιστικών ελευθεριών, άδεια με πλήρεις αποδοχές, εργάσιμη βδομάδα 40 ωρών. Αποδείχτηκαν πολύ προσωρινές κι ευάλωτες. Σε δυο μόνο χρόνια, ενώ η Γαλλία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει οξεία οικονομική κρίση, τις εξαφανίζει μια άλλη κυβέρνηση υπό τον Νταλαντιέ, η οποία προέρχεται από την ίδια Βουλή που κυριαρχεί το Λαϊκό Μέτωπο. Η κυβέρνηση αυτή διακηρύσσει πίστη στο πρόγραμμά του Μετώπου. Αυτό δεν την εμποδίζει μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες, από το Μάη ως τον Αύγουστο του 1938, να σαρώσει όλες τις κατακτήσεις του 1936. Αυξάνει άμεσους κι έμμεσους φόρους, μειώνει τη φορολογία των καπιταλιστικών κερδών, υποτιμά το φράγκο, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το κόστος ζωής σε σύγκριση με το 1936 κατά 40%. Επιβάλλει συμπληρωματικές ώρες εργασίας, έτσι καταργείται το 40ωρο. Περιορίζει τις κρατικές δαπάνες και απολύει μαζικά κατώτερους υπαλλήλους. Τέλος εξαπολύει διώξεις κατά των κομμουνιστών.

Το "New Deal"

Αξίζει να σταθούμε αναλυτικότερα στις ΗΠΑ, όπου εφαρμόστηκε το περίφημο "New Deal", που διαφημίζεται σαν το δραστικότερο φάρμακο κατά της καπιταλιστικής κρίσης. Το Μάρτη του 1933 αναλαμβάνει τα καθήκοντά του ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ Φ. Ρούσβελτ. Η κρίση έχει χτυπήσει σκληρά τις ΗΠΑ. Το 1932 η παραγωγή περιορίστηκε σε σχέση με το 1929 κατά 46% και ιδιαίτερα η παραγωγή μέσων παραγωγής κατά 72%. Το εθνικό εισόδημα από 87,8 δισ. δολ. το 1929 έπεσε στα 40,2 δισ. το 1933. Πάνω από 135.000 εμπορικές, βιομηχανικές και χρηματιστικές επιχειρήσεις χρεοκόπησαν. Από τις 25.000 τράπεζες έμειναν 15.000. Το Μάρτη του 1933 οι άνεργοι φτάνουν τα 17 εκατ. χωρίς να υπολογίζονται οι μισοάνεργοι (το σύνολο των μισθωτών υπολογίζεται στα 33 εκατομμύρια). Οι αγρότες καταστρέφονται μαζικά. Από το 1929 ως το 1933 πουλήθηκαν αναγκαστικά ένα περίπου εκατομμύριο αγροκτήματα.

Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή δρομολογείται το "New Deal". Στόχος του η σωτηρία του συστήματος με την επίτευξη ταξικής ειρήνης. Στα μέσα Ιουνίου 1933 αρχίζει η ισχύς του νόμου που ιδρύει τον οργανισμό "ρύθμισης" της βιομηχανίας, NIRA (National Industrial Recovery Administration - το 1935 κρίνεται αντισυνταγματικός από το Ανώτατο Δικαστήριο). Επικεφαλής τίθεται ο στρατηγός Χιου Τζόνσον, συμμετέχουν εκπρόσωποι του εμπορικού επιμελητηρίου κι εκπρόσωποι μονοπωλίων, όπως οι "Τζένεραλ Μότορς", "Στάνταρντ Οϊλ", συγκρότημα "Μόργκαν", οικονομολόγοι και παράγοντες της Ομοσπονδίας Εργασίας. Η βιομηχανία χωρίζεται σε 17 ομάδες που καταρτίζουν κώδικες "εντίμου συναγωνισμού", που καθορίζουν τον όγκο παραγωγής, τους μισθούς, τη διάρκεια της εργάσιμης μέρας, την κατανομή των αγορών στις επιχειρήσεις. Οι "κώδικες" αγκαλιάζουν το 95% της βιομηχανίας και του εμπορίου κι είναι μια συμφέρουσα για τα μονοπώλια μορφή αναγκαστικής οργάνωσης σε καρτέλ. Το γενικό επίπεδο του μεροκάματου, μετά την εφαρμογή των "κωδίκων", πέφτει.

Για την αγροτική οικονομία δημιουργείται το Μάη του 1933 ο οργανισμός ΑΑΑ (Agricultural Adjustment Act - ακυρώνεται το 1936), με στόχο να αυξηθούν οι τιμές των αγροτικών προϊόντων στο επίπεδο του 1909-1914. Μέσα που χρησιμοποιούνται είναι η πριμοδότηση των εξαγωγών, ο περιορισμός των καλλιεργειών, η σφαγή ζώων με αποζημίωση από το κράτος. Τα ζώα που σφάζονται χρησιμοποιούνται σαν λίπασμα, την ίδια στιγμή που πλατιά λαϊκά στρώματα πεινούν. Συντελείται μια τεράστια καταστροφή κοινωνικού πλούτου.

Δημιουργούνται όργανα για την "καταπολέμηση της ανεργίας", όπως η Διεύθυνση Βιομηχανικών - Οικοδομικών Εργων, με κοινωνικό προορισμό να δώσει δουλιά σε ανέργους, η Διεύθυνση Δημοσίων Εργων, υπηρεσία για την οργάνωση δημοσίων έργων κλπ. Οι άνεργοι απασχολούνται στην κατασκευή δρόμων, γεφυρών, αεροδρομίων ή στέλνονται για υλοτόμηση στα δάση. Νέοι από 18-25 ετών στέλνονται σε στρατόπεδα εργασίας με στρατιωτική πειθαρχία κι ένα χρόνο εκπαίδευση από αξιωματικούς του στρατού.

Το 1933 εμφανίζεται κάποια αναζωογόνηση της οικονομίας. Το 1936 ωστόσο η οικονομική δραστηριότητα είναι κατά 10% κάτω από αυτή του 1929. Στις αρχές του 1937 την ξεπερνά κατά 2,5%. Διατηρείται η χρόνια υποαπασχόληση του παραγωγικού δυναμικού, η μαζική ανεργία και η αγροτική κρίση.

Ο απεργιακός αγώνας ανεβαίνει. Οι απεργίες χτυπιούνται με στρατό. Ωστόσο, οι απεργιακές μάχες 1933-1936 δίνουν κάποιες περιορισμένες κατακτήσεις. Αυξήσεις μεροκάματων, περιορισμό της εργάσιμης μέρας για 2 εκατ. εργάτες, άδεια με αποδοχές για 1 εκατ. εργάτες, αύξηση της υπερωριακής αμοιβής για 1,5 εκατ. εργάτες. Το 1935 ψηφίζεται για πρώτη φορά νόμος για τις συντάξεις (σύνταξη στα 65). Ψηφίζεται επίσης η "Εθνική πράξη για τις σχέσεις εργασίας" που δίνει δικαιώματα για συνδικαλιστική οργάνωση και δράση.

Το "New Deal", παρόλο που δημιούργησε πολλές αυταπάτες και προσδοκίες στην εργατική τάξη, δεν έβγαλε τον αμερικάνικο καπιταλισμό από την κρίση. Το φθινόπωρο του 1937 η κρίση επανακάμπτει σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις ΗΠΑ το συνολικό βιομηχανικό προϊόν μειώνεται στο τέλος του 1937 κατά το 1/3. Οι άνεργοι το 1938 φτάνουν τα 16,6 εκατ., όσοι περίπου και το 1933. Αρχίζει η ίδια ιστορία. Κατάργηση βοηθημάτων στους αγρότες, δραστικός περιορισμός των πιστώσεων για δημόσια έργα κλπ. Ολόκληρη η εργατική τάξη υποφέρει. Ανεργοι, μισοάνεργοι κι εργαζόμενοι, παρόλο που κάποιοι σήμερα θα λέγανε ότι όλοι αυτοί έχουν "διαφοροποιημένα" συμφέροντα. Μαζί τους υποφέρουν και τα άλλα λαϊκά στρώματα, μικρομεσαίοι αγρότες κλπ.

Οι αστοί και μικροαστοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι η κεϋνσιανή συνταγή στη δεκαετία του '30 έσωσε τον αμερικανικό καπιταλισμό. Τίποτα ψευδέστερο. Η κρίση στις ΗΠΑ, αλλά και γενικότερα, ξεπεράστηκε (όπου το σύστημα δεν ανατράπηκε), με μια τεράστιας έκτασης καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων. Η ισορροπία του συστήματος αποκαταστάθηκε με μια ακόμη πιο βίαιη, απ' ό,τι μια "σκέτη" οικονομική κρίση, λύση των αντιθέσεών του, πάντα βέβαια σχετική και προσωρινή. Μέσω του Β Παγκοσμίου Πολέμου και των ασύλληπτων απωλειών σε εργατική δύναμη και παραγωγικά μέσα και υλικά που αυτός προκάλεσε. Ο πόλεμος, η καταστροφή ανόρθωσε τον καπιταλισμό, απόδειξη ανάμεσα σε πολλές άλλες του παρασιτικού χαρακτήρα του ιμπεριαλισμού.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΑΤΙΤΛΟ(2021-05-15 00:00:00.0)
Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929 - 1933 ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΚΑΙ ΤΟ «NEW DEAL»(2021-04-24 00:00:00.0)
Επίκαιρη και διδακτική «Η άγνωστη ιστορία του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ»(2020-07-17 00:00:00.0)
Τους ενώνει (και) ο Ρούσβελτ(2017-03-17 00:00:00.0)
75 χρόνια μετά - Χρήσιμα συμπεράσματα(2014-09-02 00:00:00.0)
1930: Πρωτοφανής οικονομική κρίση στις ΗΠΑ(2000-06-30 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ